Hertog
Hertog (Lat.: dux) is een hoge adellijke titel, maar kan soms ook een (lagere) vorstelijke titel zijn, maar niet noodzakelijk met groot territoriaal belang. Het vrouwelijke equivalent is Hertogin.
Inhoud |
[bewerk] Historie
Oorspronkelijk was een hertog (Lat. dux) een Germaanse legeraanvoerder (van heir : leger en duc: leiden)die (tijdelijk) werd aangeduid om de koninklijke heerban aan te voeren. Vanaf de 10e eeuw werd het hertogschap een ambtsleen (beneficium), waarbij koninklijke hoedanigheden werden gedelegeerd aan de titeldrager. Een hertog is van dan af de militaire bestuurder, die instaat voor de beveiliging en de integriteit van een bepaald gebied . Gelijkmatigaan werden dit territoriale hertogdommen.
Vanaf de 11e eeuw begint de titel erfelijkheidskenmerken te vertonen, onder meer doordat het ambt vaak binnen één stamgeslacht verankerd bleef. Het eindbeslissingsrecht bij de toekenning berustte steeds bij de Duitse koning.
Vanaf de 16e eeuw werd de titel hertog ten persoonlijke titel ook gegund aan veldheren en hoge dignitarissen. Hoewel de titel steeds gekoppeld was aan een geheel van heerlijkheden en grondbezit, was hij toen al ontdaan van vrijwel alle territoriale en juridische gezag. De traditioneel gezaghebbende hertogtitels (Brabant, Luxemburg, Gelre, ...) bleven in het Habsburgse rijk bovendien aan de kroon.
Sommige hertogdommen zijn later verheven tot koninkrijken (bijvoorbeeld Pruisen en Beieren).
[bewerk] Hertogdommen in Europa
- België
In België wordt de troonopvolger zo de Koning het behaagt de titel van Hertog van Brabant toegewezen. De hertogtitel wordt ook nog gevoerd in zestal geslachten: zie Belgische adel.
- Engeland
In Engeland hebben de graafschappen een omvang vergelijkbaar met de continentale hertogdommmen. De titel van hertog (Duke) bestaat er nochtans, zoals bijvoorbeeld de Hertog van Edinburgh.
- Frankrijk
Frankrijk telt een groot aantal hertogelijke families. De hertogen hebben voorrang op de, oorspronkelijk niet Franse titel van de Prinsen.
- Groothertogdom Luxemburg
Luxemburg is nog steeds een groothertogdom.
- Nederland
Na afscheiding van België komt de hertogtitel in de Nederlandse adel niet meer voor. Zie Nederlandse adel.
[bewerk] Rangkroon in België en Nederland
Bij besluit van Koning Willem I van Nederland in 1817 werd de rangkroon die hertogen boven hun familiewapen mochten plaatsen, beschreven als een muts van scharlaken fluweel, met een gouden bol op de top, waaruit een vlam van hetzelfde metaal oprijst. Deze muts rust op een gouden ring met edelstenen, die twee parels op gouden punten en drie bladeren of zogenaamde fleurons draagt. In Nederland en België zijn wapens met daarboven dergelijke kroon dus te herkennen zijnde die van een hertog. Adellijke Prinsen bedienen zich verder van eenzelfde kroon als de hertogen, doch de ring heeft vijf bladeren en geen parels.
