Halsbandparkiet
| Halsbandparkiet | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 |
||||||||||||
| Taxonomische indeling | ||||||||||||
|
||||||||||||
| Soort | ||||||||||||
| Psittacula krameri |
Halsbandparkieten zijn exoten uit tropisch Afrika en Zuid-Azië, die ooit naar Europa zijn gehaald als volièrevogel. In de loop der jaren zijn een aantal van deze vogels ontsnapt of vrijgelaten. Zij bleken goed te aarden in het West-Europese klimaat, en konden zich vermenigvuldigen tot duizenden exemplaren in 2006.
Inhoud |
[bewerk] Kenmerken
De halsbandparkiet is een opvallend groen gekleurde, vrij grote vogel met een lange, puntige staart en een rode snavel. De totale lengte is circa 42 cm. Hij heeft een heel opvallende, luide lokroep. Er bestaan 4 ondersoorten die voornamelijk in lengte van de bek en van het lichaam verschillen (Forshaw, 1978). De mannetjes onderscheiden zich door een band die rond de nek roze is en bij de keel zwart. De middelste staartpennen hebben een blauwachtige schijn. Bij het vrouwtje is de band onduidelijk, juvenielen zijn geler en hebben een onduidelijke of zelfs geen band.
[bewerk] Habitat en leefwijze
Ze komen het meest voor rond de grote steden. In het Amsterdamse Vondelpark maar ook in Voorburg vliegen vele exemplaren rond en in Brussel is een populatie van 5000 exemplaren aanwezig. De vogels verspreiden zich ook buiten de steden. De halsbandparkiet komt voor in loofbossen en lichte secundaire jungle, maar ook in tuinen, boomgaarden en gecultiveerde gebieden in de buurt van menselijke nederzettingen. Ze vermijden bergen, woestijnen, wetlands en dichte bossen. De parkieten worden normaal in kleine groepen van een 10 à 15 vogels waargenomen, maar bij de gemeenschappelijke slaapplaatsen buiten het broedseizoen of op plaatsen met een grote hoeveelheid voedsel kunnen ze groepen vormen van honderden of zelfs duizenden vogels.
[bewerk] Voortplanting
De vogels zijn monogaam, vormen waarschijnlijk paren voor het leven, zijn sedentair en beginnen rond het derde levensjaar te broeden.
Zoals bijna alle parkieten zijn het holenbroeders die meestal oude nesten van spechten gebruiken maar in zachte houtsoorten kunnen ze zelf een nesthol uitknagen, hoewel hier in Europa slechts anekdotische informatie over bestaat. In India gebruiken ze ook holten in muren. Gebroed wordt er solitair of in losse groepen, tot 8 paren in dezelfde boom. De territorialiteit beperkt zich tot de onmiddellijke omgeving van het nesthol, terwijl broedvogels elkaar kunnen assisteren om roofdieren te verjagen .
[bewerk] Voedsel
Het voedsel bestaat vooral uit zaden, granen, bloemen en nectar, maar eigenlijk is de halsbandparkiet een omnivoor. Voedsel is waarschijnlijk geen probleem voor de parkieten, zowel in België, Groot-Brittannië als in Duitsland werd vastgesteld dat ze een ruim palet van voedsel eten, vnl. bloemen en vruchten. Van het gebruikelijke tuinvoer eten de vogels het liefste pinda's.
De halsbandparkiet wordt in zijn natuurlijk areaal beschouwd als een plaagsoort die ‘verspillend’ te werk gaat, hij heeft namelijk de neiging om uit halfrijp fruit slechts 1 a 3 beten te nemen en dan naar de volgende vrucht te gaan… Het opbrengstverlies aan zonnebloemen en maïs kan oplopen tot resp. 33 en 4.6% ten gevolge van parkietenvraat.
[bewerk] De halsbandparkiet als exoot
[bewerk] Verspreiding
De oorspronkeljke leefgebieden liggen in India en in Afrika ten noorden van de evenaar. Volgens de overlevering bracht Onesikritos, een stuurman op de vloot van Alexander de Grote, als eerste een levende halsbandparkiet mee - de eerste papegaai-achtige in Europa. Zijn wereldwijde populariteit als kooivogel heeft ervoor gezorgd dat de halsbandparkiet op verschillende plaatsen verwilderde populaties heeft kunnen vormen, door het ontsnappen uit volières of door opzettelijke vrijlating. Halsbandparkieten zijn waargenomen in 35 landen op alle continenten, Antarctica uitgezonderd. In Europa bevinden de grootste populaties zich in zuidwest-Engeland (10 000 vogels), België (7000 vogels), Nederland (5400 vogels) en Duitsland (5400 vogels).
In 1974 werden in het Brusselse Melipark een aantal parkieten losgelaten. De vogels verspreidden zich snel over Brussel, en het eerste broedgeval buiten het Melipark dateert uit 1975. In 1984 telde men 250 vogels, in 1988 waren het er al 500 en recent (2005) wordt de populatie op 7000 (data AVES, België) vogels geschat. De gemeenschappelijke slaapplaats van de halsbandparkieten bevindt zich al sinds 1992 op het terrein van het NAVO hoofdkwartier te Evere, maar sinds 2003 is er een tweede slaapplaats in het Elisabethpark te Koekelberg.
De Brusselse halsbandparkieten vertonen, net als in hun natuurlijk areaal, een voorkeur voor meer open gebieden zoals parken en tuinen, en vermijden dichte bossen. Dit geldt ook voor de Engelse en Duitse populaties. Onderzoek op basis van punttellingen wees uit dat de verspreiding over de Brusselse parken en bossen vooral door het nestholaanbod en de afstand tot de slaapplaats in Evere bepaald wordt. Verder blijkt ook dat de soort een relatief open landschap verkiest maar binnen dit landschap wel in relatief dichte bosbestanden broedt.
In Nederland worden halsparkieten vooral waargenomen in en rond de grote steden.[1] Bij een landelijke telling in november 2004 werd de grootste populatie aangetroffen op een slaapplaats in Voorburg, bij Den Haag: 3200 exemplaren. In diverse parken in Amsterdam leefden bij elkaar zo'n 1800 vogels; in Rotterdam werden 300 halsbandparkieten gevonden. Van de Amsterdammers is bekend dat ze weinig honkvast zijn: een slaapplaats waar het ene jaar honderden vogels overnachten, kan het volgende jaar verlaten zijn.
[bewerk] Gevolgen
Over de ecologische en economische impact van de halsbandparkieten is reeds vaak gespeculeerd maar bestaan relatief weinig harde gegevens. Wel is aangetoond dat dat er in gebieden met veel halsbandparkieten minder boomklevers en grote bonte spechten worden waargenomen, wat competitie om nestholen tussen deze soorten suggereert. Anderzijds is er wel grote overlap in nestholkenmerken gevonden, maar hebben weinig observaties van directe agressie plaatsgevonden. Het nestholaanbod is vaak een belangrijke factor in de verspreiding van holenbroeders, maar in natuurlijke loofbossen is er normaal gezien geen tekort aan nestholen omdat zonder menselijke ingrepen er in elk langlevend, natuurlijk bos grote dode bomen (‘snags’) voorkomen die een belangrijke bron van nestholen zijn. De Brusselse parken en bossen (en de meeste Europese bossen) zijn echter niet natuurlijk maar sterk beheerd, en het verminderd nestholaanbod in beheerde bossen heeft een sterk negatief effect op het voorkomen van holenbroeders.
Competitieve interacties tussen holenbroeders zijn dan ook goed bekend. Ook tussen exoten en residente soorten is er al nestholcompetitie waargenomen, voornamelijk tussen de in Noord-Amerika geïntroduceerde spreeuw en verschillende spechten. Ook tussen de in Australië geïntroduceerde treurmaina (Acridotheres tristis) en de inheemse holenbroeders is er nestholcompetitie vastgesteld.
Wat economische schade betreft, er werden in een beperkte enquête in Meise en omgeving geen noemenswaardige klachten gevonden, maar recent zijn er bij het Brussels Instituut voor Milieubeheer klachten binnengelopen over schade aan sier- en fruitbomen. In Groot-Brittannië zijn er recente maar eerder anekdotische klachten over economische schade aan landbouwgewassen, meer bepaald wijngaarden.
Veel stadsbewoners weten de halsbandparkiet evenwel te waarderen. Toen SOVON het jaar 2004 uitriep tot het jaar van de halsbandparkiet, werden grote aantallen foto's van mensen die "hun parkiet" graag lieten zien - aldus de website van SOVON.
[bewerk] Toekomst
Halsbandparkieten zijn een nieuwe soort in de Benelux die de afgelopen jaren behoorlijk in aantal is toegenomen. Evenwel lijkt de grens nog niet bereikt. Weliswaar is het mogelijk dat het aantal nestholen de verdere groei van de populaties in steden als Amsterdam en Brussel zou kunnen beperken, maar buiten de huidige vestigingssteden lijken geschikte habitats nog volop aanwezig te zijn. Het gaat hierbij om parken in grote steden. In die parken moeten hoge bomen staan al dan niet op enige afstand hiervan, de aanwezigheid van nestholen. Een voorbeeld van een habitat die nog niet door halsbandparkieten is bewoond maar waarschijnlijk zeer geschikt is, is park Sonsbeek in Arnhem. SOVON (in 2004) en Waarneming.nl (in december 2006) inventariseren het voorkomen van de halsbandparkiet in Nederland.
[bewerk] Zie ook
Een andere parkietensoort (oftewel papegaaiachtige) die in Nederland is verwilderd is de monniksparkiet. In een park in Düsseldorf leeft een populatie van de Grote Alexanderparkiet. Deze soort is verwant aan de halsbandparkiet (die ook wel Kleine Alexanderparkiet wordt genoemd).
[bewerk] Referenties
- ↑ Waarneming.nl – Waarnemingen van de halsbandparkiet in Nederland
[bewerk] Externe links
- Halsbandparkieten in Nederland
- Halsbandparkieten op Birdpix
- link met foto's
- website van SOVON over de halsbandparkiet als exoot in Nederland
- weblog over Halsbandparkieten in Nederland
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden op de pagina Psittacula krameri op Wikimedia Commons. |
