Frans van Anraat

Frans Cornelis Adrianus van Anraat (Den Helder, 9 augustus 1942) is een Nederlands zakenman die in de jaren tachtig grondstoffen voor chemische wapens verkocht aan het Irak van Saddam Hoessein.

Van Anraat werd geboren in Den Helder, als zoon van de marinier Frits van Anraat. Nadat zijn studie voor laborant was mislukt, vertrok hij begin jaren zeventig uit Nederland. In Italië, Zwitserland en Singapore zou hij als technisch adviseur hebben gewerkt voor ingenieursbureaus die chemische fabrieken bouwden in Irak. Zo belandde hij in de handel in chemicaliën. Hij richtte een eigen bedrijf op, dat hij naar zijn initialen FCA Contractor noemde, gevestigd in Bissone (Zwitserland). Van Anraat woonde in het nabijgelegen Lugano. Vanaf 1984 zou hij als tussenhandelaar duizenden tonnen chemicaliën aan Irak hebben geleverd, waaronder grondstoffen voor mosterdgas en zenuwgas.

[bewerk] Levering van chemicaliën aan Irak

Van Anraat zou aan het Iraakse regime onder meer 538 ton thiodiglycol hebben verkocht, dat gecombineerd met zoutzuur 700 ton mosterdgas kon opleveren. Een deel van de thiodiglycol werd aan Van Anraat geleverd door Alcolac Inc. uit Baltimore. Het werd via Antwerpen naar Akaba verscheept, en werd vandaar naar Irak getransporteerd.

Irak gebruikte het mosterdgas in de oorlog met het buurland Iran.

Irak voerde op 16 maart 1988 een luchtaanval met mosterdgas en zenuwgas uit op het Irakese stadje Halabja, dat kort daarvoor door Koerdische rebellen, gesteund door Iran, veroverd was. Vijfduizend Koerden kwamen om en tienduizend raakten gewond.

Op 27 januari 1989 werd Van Anraat in Milaan gearresteerd, maar in afwachting van een uitleveringsverzoek van de Verenigde Staten werd hij weer vrijgelaten. Daarop vluchtte hij naar Irak waar hij 14 jaar zou verblijven. Zijn bedrijf FCA Contractor werd in 1992 geliquideerd. Op 22 december 1997 vroegen de Amerikanen Nederland om zijn uitlevering maar op 20 november 2000 werd het uitleveringsverzoek zonder opgave van redenen weer ingetrokken. Na de val van Saddam Hussein vluchtte Van Anraat in 2003 via Syrië naar Nederland. Hij gebruikte hiervoor een Nederlands laissez-passer. Omdat hij niet meer als gezocht stond gesignaleerd, kon hem dit niet worden geweigerd.

Van Anraat ontkende in een interview met tijdschrift Nieuwe Revu op 1 oktober 2003 en in het TV-programma Netwerk op 6 november 2003 dat hij wist waarvoor de grondstof kon dienen, en had ook geen aanleiding gezien de Nederlandse autoriteiten in te lichten over de transactie. Ook beschouwde hij zichzelf niet als medeplichtig aan de massamoord op de Koerden. Hij profileerde zich slechts als zakenman, die leverde wat zijn klanten vroegen, en zich niet verantwoordelijk achtte voor wat die er vervolgens mee deden.

Hij vestigde zich in een bescheiden woning in de Amsterdamse Staatsliedenbuurt, waar hij zijn demente moeder verzorgde. Op 17 december 2004 werd bekend dat de woning een zogeheten safe house van de AIVD zou zijn. Van Anraat zou een informant van de AIVD zijn geweest, en zou zijn opgepakt omdat uit een afgeluisterd telefoongesprek bleek dat hij van plan was Nederland de volgende dag te ontvluchten. Zes weken eerder was hem een nieuw paspoort verstrekt.

[bewerk] Aanhouding

In juli 2004 diende Nederland bij Zwitserland een rechtshulpverzoek in, dat in augustus door de Zwitserse autoriteiten werd goedgekeurd. Documenten met betrekking tot Van Anraat, die eerder aan de Verenigde Staten waren verstrekt, werden aan Nederland overhandigd. Het voormalig plaatsvervangend hoofd van de Iraakse afdeling voor chemische wapens legde in 2004 tegenover een Nederlandse rechter-commissaris in Irak een belastende verklaring over Van Anraat af. Op 6 december 2004 werd Van Anraat door de Nationale Recherche in zijn woning aangehouden op verdenking van medeplichtigheid aan oorlogsmisdrijven en volkerenmoord. Het zou de eerste keer zijn dat de betreffende wetsartikelen, die kort na de Tweede Wereldoorlog zijn opgesteld, zullen worden toegepast. Op 27 januari 2005 werd Van Anraats voorlopige hechtenis geschorst, maar het Openbaar Ministerie ging tegen deze beslissing met succes in beroep en van Anraat bleef vastzitten.

Op 21 november begon het strafproces tegen van Anraat.

Van Anraat was de enige Nederlander op de Most Wanted-lijst van de Amerikaanse FBI.

[bewerk] Veroordeling

Op 23 december 2005 werd Van Anraat veroordeeld tot vijftien jaar celstraf, de maximale straf, wegens medeplichtigheid aan oorlogsmisdaden in Iran en Irak waar door gifgasaanvallen duizenden mensen zijn omgekomen. Een veroordeling wegens volkerenmoord achtte het hof niet mogelijk, wegens gebrek aan bewijs dat Van Anraat daadwerkelijk wist dat zijn chemicalieën voor gifgas zouden worden gebruikt.

Een interview met een van zijn Japanse zakenpartners wees anders uit, van Anraat zou wel hebben geweten dat zijn producten voor de productie van gifgas zou worden gebruikt en dat gas daadwerkelijk zou worden ingezet. Maar de Japanner haalde jaartallen door elkaar waardoor zijn getuigenis als onbetrouwbaar werd afgedaan.

De Nederlandse zakenman voelt zich niet verantwoordelijk voor het gebruik van gifgas dat is gemaakt van de chemische grondstoffen die hij aan Saddam Hoessein heeft geleverd. “Een fabrikant van munitie is ook niet verantwoordelijk als daar een moord mee wordt gepleegd”, redeneert Van Anraat.

Zowel van Anraat als het Openbaar Ministerie kondigden aan in hoger beroep te gaan.