Eponiem

Een eponiem is de naam van een persoon, echt of fictief, die wordt gebruikt om een bepaald object of activiteit aan te duiden.

Een van de oudst bekende voorbeelden komt uit Assyrië, waar men elk jaar noemde naar een hoogwaardigheidsbekleder (een limmu); aan de hand van eponiemenlijsten hield men de jaartelling bij.

Eponiemen zijn voor allerlei objecten en activiteiten in gebruik:

• Veel aardrijkskundige namen zijn genoemd naar personen, soms enkel voor een bepaalde periode: Rhodesië (naar Cecil Rhodes), Karl-Marx-Stadt (Chemnitz, naar Karl Marx), Leopoldstad (Kinshasa, naar Koning Leopold II van België), Lelystad... Ook naar ontdekkingsreizigers zijn vele plaatsen (zoals Vancouver), rivieren, eilanden (de Cookeilanden), bergen, ... genoemd, terwijl diezelfde ontdekkingsreizigers op hun beurt de door hen ontdekte oorden vaak bedachten met de naam van een persoon zoals hun opdrachtgever.
• In de wetenschappen is het gebruik ruim verspreid: nieuwe ontdekkingen (in de astronomie bijvoorbeeld) of ontwikkelingen zijn vaak genoemd naar een persoon, hetzij de ontdekker of ontwikkelaar zelf, hetzij iemand anders: grote maankraters zijn zo genoemd naar historische figuren uit de astronomie (Tycho Brahe, Copernicus...). Ook een aantal scheikundige stoffen, reacties, elementen (Einsteinium b.v.), eenheden (joule, newton...), formules enz. hebben een eponiem. Zie ook de categorie Dimensieloos getal.
• In de geneeskunde zijn talloze ziekten naar hun eerste of een of meer voorname beschrijvers genoemd (syndroom van Down, ziekte van Graves... ).
• Sommige gerechten zijn eveneens genoemd naar een persoon (sandwich, pêche Melba of praline).
• In de sport zijn bepaalde bewegingen of acties genoemd naar de uitvinder ervan of naar diegene die ze het eerst uitvoerde, bijvoorbeeld de Fosburyflop (naar de Amerikaan Dick Fosbury) in het hoogspringen. De Tkatsjev, Tsukahara, Joertsjenko, Kazamatsu, en Gienger-salto zijn slechts enkele van de vele eponiemen in het turnen. In het kunstschaatsen onder meer: de axel (naar de Noor Axel Paulsen) en de salchow (naar de Zweed Ulrich Salchow).
• Vele grote bedrijven hebben de naam van hun stichter(s) gekregen (Philips, Solvay, Dow Chemical, Ford, Citroën, Rolls Royce, Heineken...).

In het huidige taalgebruik wordt eponiem vaak in de omgekeerde richting gebruikt, namelijk om het object of de activiteit aan te duiden; in deze betekenis is zeppelin als aanduiding van een luchtschip dus een eponiem. In de oorspronkelijke betekenis van het woord is het evenwel de naam van een persoon, graaf Ferdinand von Zeppelin, die het eponiem is.

[bewerk] Zie ook

• Lijst van eponiemen
• Indien het niet over een persoon gaat maar over een plaats (of gebied), spreekt men van een toponiem (bekende voorbeelden zijn o.a. Marathon, Java, Gouda...)