Dualisme
Dualisme is het naast elkaar bestaan van twee zaken. Het is een veelgebruikt begrip in de filosofie en in de politiek.
[bewerk] Filosofie
In de filosofie is dualisme het gebruik van twee wezenlijk verschillende uitgangspunten of principes. Hierbij dient het onderscheid gemaakt te worden tussen het epistemologisch en het metafysisch dualisme. Metafysisch dualisme heeft betrekking op de werkelijkheid zelf terwijl epistemologisch dualisme betrekking heeft op het kenproces. Met de eerste betekenis die men veelal in woordenboeken aantreft: (het aannemen van twee tegenover of onafhankelijk naast elkaar staande beginselen ter verklaring van de werkelijkheid) wordt dus uitsluitend gedoeld op het hierboven genoemde metafysisch dualisme.
Voorbeelden van metafysisch dualisme zijn of kunnen zijn: geest en materie, God en wereld, lichaam en ziel (Plato, Descartes) of goed en kwaad (manicheïsme).
Voorbeelden van epistemologisch (kentheoretisch) dualisme: het onderscheid tussen zijn en denken, het onderscheid tussen object en subject, dat tussen het "sense datum" en het ding (opgevat als object), verstand en gevoel, wil en gevoel etc. In bredere zin is ieder te maken onderscheid epistemologisch van aard.
Het Chinese dualistische symbool is Yin Yang.
Het tegendeel van dualisme is monisme (slechts één basisprincipe) terwijl het ook van pluralisme (meerdere basisprincipes) kan worden onderscheiden.
In de filosofie van de geest is het dualisme tussen lichaam en geest lange tijd als achterhaald beschouwd, maar de laatste jaren wordt het toch weer meer aangehangen, onder invloed van filosofen zoals Karl Popper, David Chalmers en Howard Robinson. Dualisme in deze betekenis is de positie dat de geest (mind) of het bewustzijn (consciousness) niet herleidbaar is tot het brein. De geest vormt een apart onderdeel van de werkelijkheid met eigen eigenschappen en wetmatigheden. Binnen dit dualisme zijn verschillende hoofdvormen te onderscheiden die o.a. te maken hebben met de mate waarin de geest voort zou komen uit het brein en bepaald zou worden door hersenprocessen. De variant die het dichtst bij het materialisme zit heet epifenomenalisme: het bewustzijn zou niet meer dan een machteloos bijverschijnsel zijn van processen in de cortex. De meest radicale vorm van dualisme heet interactionistisch substantie-dualisme: de geest zou slechts in wisselwerking (interactie) staan met het brein zonder er helemaal uit voort te komen of bepaald door te worden. Deze vorm van dualisme is goed verenigbaar met concepten van een leven na de fysieke dood. In Nederland wordt het dualisme onder andere verdedigd door drs. Titus Rivas. Een goede online bron van informatie over hedendaags filosofisch dualisme is het New Dualism Archive.
Referenties
[bewerk] Politiek
In de politiek is dualisme het afzonderlijk stellen van bestuur en controlerende organen. In de praktijk komt dit er op neer dat bestuurders (zoals ministers of wethouders) geen lid mogen zijn van haar controlerende orgaan (Tweede Kamer respectievelijk gemeenteraad). De wet Dualisering Gemeentebestuur is 7 maart 2002 in werking getreden. Met de invoering van deze wet werd een duidelijkere rolverdeling binnen de gemeentepolitiek beoogd, met het enigszins op de achtergrond geraakte doel deze voor de burger te "revitaliseren". In 2004 is de Stuurgroep Evaluatie Dualisering Gemeentebestuur de effecten van de wet aan het onderzoeken. Het is de bedoeling dat op 1 januari 2005 een kabinetsstandpunt over de effecten wordt ingenomen.
Net als in de filosofie onderscheidt men ook in de politiek monisme, dualisme en pluralisme.
[bewerk] Staatkunde
In de staatkunde slaat dualisme op de tweeledigheid van het land. Een beroemd voorbeeld is Oostenrijk-Hongarije, dat een dualistisch land was in zijn structuren: het keizerrijk Oostenrijk in confederatie met het koninkrijk Hongarije. Er waren plannen om het rijk om te vormen tot een trialistisch land, met Bohemen als derde pijler.
Soms noemt men België ook een dualistisch land, door zijn Vlaams-Waalse tegenstellingen. Dit klopt niet, voor zowel de gemeenschappen als de gewesten niet. België is veeleer een trialistisch land.
