Beowulf
Beowulf is een Oudengels heroïsch, episch gedicht, geschreven in de allitererende versvorm. Het gedicht bestaat uit 3182 regels en maakt 10% uit van de huidige Angelsaksische bronnen. Het gedicht zoals het in het manuscript werd aangetroffen had geen titel, maar sinds het begin van de 19e eeuw staat het onder de naam Beowulf bekend.
Inhoud |
[bewerk] Oorsprong
Het is het oudste epische gedicht dat in een taal geschreven is die duidelijk een oude vorm van het huidige Engels is. Men is het niet eens over de precieze datum, maar men schat dat het manuscript uit de 10e eeuw stamt. Er is echter meer onzekerheid over de oorsprong van het gedicht zelf. Er komen enkele archaïsche woorden in het werk voor die suggereren dat het gedicht uit de 8e eeuw stamt, misschien zelfs de eerste helft ervan. Het gedicht staat, samen met het kortere gedicht Judith, in wat tegenwoordig het Beowulfmanuscript wordt genoemd. De tekst is door twee auteurs geschreven, de tweede neemt het halverwege het gedicht over. De oudste overgebleven 'Engelse' tekst is Caedmon's Hymn of Creation.
[bewerk] Aard
Het gedicht is over het algemeen een fictief werk, maar er komen personen in voor die mogelijk echt bestaan hebben, en gebeurtenissen die waarschijnlijk plaatsvonden tussen de jaren 450 en 600 in Denemarken en Zuid-Zweden. Het is een bron van informatie over Angelsaksische tradities zoals de Slag bij Finnsburg, Hygelac en Offa, koning van de continentale Angelen. Waarschijnlijk is het verhaal door Deense migranten mondeling overgebracht naar Engeland, en daar later pas vertaald en opgeschreven.
De taal waarin het werk geschreven is, laat West-Saksisch, is een dialect van het Oudengels. Het gedicht doet echter ook vermoeden dat het oorspronkelijk in een Angels dialect, waarschijnlijk Mercisch, geschreven is. Het Oudengels is de voorloper van het huidige Engels, maar is sindsdien zo veranderd dat moderne Engelsen het niet zonder meer zouden herkennen.
Er bestaat slechts één enkele versie van het gedicht, die bewaard wordt in de British Library te Londen. Het manuscript staat bekend onder de naam Cotton Vitellius A.XV; het was opgenomen in de achttiende-eeuwse catalogus van Robert Bruce Cotton. Het manuscript liep in 1731 brandschade op in Ashburnham House.
De IJslandse wetenschapper Grímur Jónsson Thorkelin maakte in 1818 de eerste vertaling van het manuscript. Dit deed hij in opdracht van een historische onderzoekscommissie van de Deense regering. Sinds die tijd heeft het oorspronkelijke manuscript nog meer schade opgelopen, en daardoor is de vertaling van Thorkelin een waardevolle tweede bron geworden.
[bewerk] Inhoud
Het gedicht verhaalt over de strijd van Beowulf tegen het trolachtige monster Grendel. Dit monster tiranniseert al twaalf jaar lang Heorot, de grote zaal gebouwd door Hrothgar, koning der Denen. Als Beowulf, neef van koning Hygelac der Geats1, hoort van de moorden gepleegd door Grendel, schiet hij te hulp met veertien van zijn mannen. Beowulf en zijn gevolg overnachten in Heorot, en in het holst van de nacht valt Grendel aan. Ook nu weer verrast hij een van de slapende mannen, rijt hem open en verslindt hem geheel. Als hij ook Beowulf wil grijpen, weet deze hem in een gevecht te doden. Later rekent hij ook nog af met Grendels moeder. Aan het eind van het verhaal, wanneer hij zelf koning der Denen is, moet hij het tegen een vuurspuwende worm (een draak) opnemen, die hem echter doodt.
Het gedicht geeft een voorstelling van een prechristelijke samenleving gebaseerd op oorlog, waarin de relatie tussen de koning en zijn onderdanen een zeer belangrijke rol speelt. Deze relatie bestaat hierin dat de koning zijn onderdanen beschermt in ruil voor wapens, voedsel, goud etc.
De samenleving uit het gedicht heeft familiebanden tevens hoog in het vaandel staan: als een familielid gedood wordt, is het de taak van de nabestaanden om zijn dood te wreken op zijn moordenaar; dan wel door hem ook te doden, dan wel door hem te dwingen een som geld te betalen (weergeld). Bovendien wordt de wereld van Beowulf geregeerd door de lotsbestemming. Zijn overtuiging, dat het lot hem in zijn macht heeft, is een belangrijk aspect van de handelingen van Beowulf in het gedicht.
Wetenschappers zijn het er niet over eens of Beowulf een heidense of christelijke inslag heeft. De personages uit het gedicht zijn duidelijk heidens, maar de verteller plaatst de gebeurtenissen steevast in een christelijke context, door Grendel als nazaat van Kaïn te betitelen. Sommige theorieën poneren dat Beowulf een vertaling is van een ouder Germaans verhaal, opnieuw verteld voor een christelijk publiek.
Er zijn verscheidene vertalingen gemaakt van het gedicht, de een beter dan de ander. De Ierse dichter Seamus Heaney heeft een bekende vertaling geleverd.
Noten:
- De Geats (Engels) of Götar (Zweeds) waren een Scandinavisch volk uit Götaland, wat in het huidige Zweden ligt. Hun naam komt nog voor in de Zweedse streken Västra Götaland en Östergötland, en de stad Göteborg. De relatie tussen de Geats en de Goten is onduidelijk.
[bewerk] Latere schrijvers geïnspireerd door Beowulf
Het verhaal van Beowulf is vanuit het gezichtspunt van het monster verteld door John Gardner in zijn roman Grendel. Het oorspronkelijke gedicht werd tevens als basis gebruikt voor Michael Crichton's roman Eaters of the Dead, die werd verfilmd met Antonio Banderas als The 13th Warrior. Ook was Beowulf een belangrijke inspiratiebron voor J.R.R. Tolkien, die het essay Beowulf: The Monsters and the Critics schreef. Ook het volk van de Rohirrim in "In de Ban van de Ring" is geïnspireerd op het verhaal van Beowulf, en de ork-figuren zijn gebaseerd op Grendel en zijn moeder.
[bewerk] Een extract
Hier volgt een klein gedeelte van het Beowulfgedicht. Het deel vòòr de rij puntjes omvat de regels 709 tot en met 753 van het origineel, het deel erna de regels 808 tot en met 819. De vertaling is nog niet perfect.
|
Ðá cóm of móre under misthleoþum |
Toen kwam vanuit het moeras onder de mistige heuvels |
Noten:
- Dit is Beowulf
[bewerk] Externe links
| Bron(nen): |
|
