Barokke architectuur

Barok architectuur is een stijl en fase in de architectuur, ontstaan tijdens de barokperiode.

Onder invloed van de Italiaanse architecten Carlo Maderna (1556-1629), Francesco Borromini (1599-1667) en Gian Lorenzo Bernini (1598-1680) wordt een stijl ontwikkeld die rijk, vermetel is en die, al maakt ze nog steeds gebruik van Romeinse en Renaissance-begrippen, breekt met de beperkingen van het klassieke bouwen en uitloopt op een ware stortvloed van gebogen, plastische vormen. In de barokke architectuur komt de ware aard van de 'barocco' tot uiting. Barrocco is een juweliersterm om een ruwe parel of onbewerkte steen aan te duiden. Het gebrek aan verfijning, en de overdaad, zou de stijl van Maderna en zijn navolgers deze roepnaam opleveren.

Een kenmerk van barok bouwstijl is dat d.m.v. de overdaad indruk op de bezoeker gemaakt moest worden. Bij de bouw van paleizen uit zich dat doordat de toegangsweg tot de ingang altijd schuin of van de zijkant is, zodat de betreder de symmetrie van het bouwwerk niet in de gaten zou hebben. Hierdoor zou de "magie" ervan namelijk doorgeprikt kunnen worden. Het liefst werden er zelfs vijvers aangelegd om een frontale benadering onmogelijk te maken. Als vervolg op barok is een tijd later Rococo ontstaan, dat veel lichter en luchtiger van aard is maar nog steeds heel rijk. In de kerkelijke architectuur was de barok een overwegend katholieke stijl. In de tijd van de contrareformatie bouwden onder andere de Jezuïeten veel kerken in deze stijl. In Nederland zijn barokkerken alleen te vinden in een aantal plaatsen in Limburg en in de Noord-Brabantse stad Ravenstein. België telt daarentegen een groot aantal barokkerken. Hoogtepunten zijn onder meer de Carolus Borromeuskerk in Antwerpen, de Sint-Servaasbasiliek in Grimbergen en de basiliek van Scherpenheuvel.

[bewerk] Barok architectuur

Tijdens de periode 1600-1715, was de architectuur in decoratieve ensembles geïntegreerd. De open vormen overheersen, ze vloeien in elkaar over en zijn beweeglijk. De afzonderlijke delen van het gebouw staan niet op zichzelf, maar komen tot hun recht in de samenhang van het geheel. Zo werden scherp omlijnde contouren vermeden en men had een voorliefde voor de tegenstellingen tussen licht en schaduw. De kerk kreeg een golvende rooilijn, verder berekende men hoe de schaduwwerking over het gebouw liep. In de interieurs streefde men naar het creëren van één grootse ruimte. In Frankrijk en Spanje wordt het woord barok gebruikt om sterke onregelmatigheden aan te duiden.

De eerste architect die volledig inhoud gaf aan de stijl die we nu als barok kennen was Gianlorenzo Bernini (1598-1680). In zijn baldakijn boven het altaar van de Sint-Pietersbasiliek wordt de grens tussen architectuur en beeldhouwkunst doorbroken, deze stap zal nog talloze malen nagevolgd worden. Bernini was geboren in Napels, waarna ze verhuisden naar Rome. Hij zag zichzelf als beeldhouwer. De voltooiing van het in het oog springende baldaklijn in de Sint-Pieter leidde tot de creatie van een altaar in de apsis.

De tweede architect die een meester in de Romeinse barok was is Francesco Borromini (1599-1667). Hij verzette zich tegen de harmonie dat de architectuur zich moest richten naar de verhoudingen van het menselijk lichaam. Deze opvatting hadden alle klassieke architecten gemaakt. Borromini stelde dat zijn architectuur gebaseerd was op de natuur, Michelangelo en de Klassieke Oudheid. Hij begon zijn carrière als steenhouwer aan de baldaklijn in de Sint Pieter. Hij kreeg zijn eerste opdrachten niet van de belangrijke pausen, maar van lagere of meer gespecialiseerde instellingen. In zijn eerste ontwerp van een zeer kleine kerk zijn de drie bronnen van zijn nieuwe architectuur al te herkennen.

Als laatste van Borromini’s bouwwerken is de kerk van S. Agnese aan de Piazza Navona. In 1653 nam Borromini het werk van de eerste ontwerpers van de kerk en ontwierp een heel nieuw gebouw. Het gebouw herschiep hij tot een breed concaaf front waarvan de kromming tegengesteld is aan die van de tamboer waarop de koepel rust. Aan beide zijden staan twee campaniles. In 1657 werd Borromini vervangen door een commissie van architecten.

De derde architect die een groot aandeel in de architectuur van de barok had is Pietro da Cortona. Cortona’s belangrijkste architectonische werk is de kerk van SS. Luca e Martina en is te zien op figuur 22 (1634-1669). Deze opdracht kwam van kardinaal Francesco Barberini. De centrale façade volgt een ronding alsof het naar buiten wordt gedrukt door de rechthoekige blokken aan weerszijden ervan. De zuilen in de gebogen gevel zijn ingesloten op een manier die Michelangelo had ontwikkeld.

Een ander belangrijk gebouw wat ontworpen en gebouwd is tijdens de barokke architectuur is Versailles. Lodewijk XIV had zijn interesse verplaatst naar Versailles, omdat daar een groot stuk grond vrij was om zijn absolute koningschap gestalte te geven. In 1669 gaf hij de opdracht om het gebouw wat zijn vader gekocht had uit te breiden en te verbouwen.

Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden op de pagina Category:Baroque architecture op Wikimedia Commons.