Apple II-familie

De Apple II was een van de populairste pc's uit de jaren '80.
Zoals te zien is, had de Apple II een geïntegreerd toetsenbord, wat algemeen was bij de eerste pc's, maar tegenwoordig ongewoon is. Het afgebeelde toestel wordt getoond met twee officiële Apple-floppydiskstations en een monitor.

De Apple II-familie was de eerste reeks microcomputers van Apple Computer, van eind jaren '70 tot begin/midden jaren '80. De toestellen verschilden volledig van Apples latere Macintoshcomputers en hadden hoofdzakelijk een 8-bit-architectuur.

De voorganger was de Apple I, een handgemaakte machine die werd verkocht aan hobbyisten. Deze was nooit geproduceerd in kwantiteit, maar maakte de weg vrij voor veel kenmerken die de Apple II tot een succes zouden maken. De eerste grootschalig geproduceerde computer was de Apple II. Deze werd vooral populair bij thuisgebruikers, maar werd ook af en toe verkocht aan zakelijke gebruikers, zeker na het verschijnen van de eerste spreadsheet op een computer: VisiCalc.

Het "II"-gedeelte van de naam werd door middel van leestekens op wisselende manieren weergegeven. De II en de "onverbeterde" IIe werden meestal geschreven als respectievelijk ][ en ][e, de IIc en de (verbeterde) platinum IIe-modellen werden geschreven als //c en //e. Verder waren er nog de IIGS en de IIc Plus.

[bewerk] Geschiedenis

[bewerk] De originele Apple II

De verkoop van de eerste Apple II-computers begon op 5 juni 1977 met een MOS Technology 6502-microprocessor, die draaide op 1 MHz, 4 KB RAM-geheugen, een audiocasette-interface en de Integer BASIC-programmeertaal ingebouwd in de ROM's. De videocontroller toonde 24 lijnen op 40 kolommen met tekst (enkel bestaande uit hoofdletters) op het scherm, met een NTSC Composiet video-uitgang voor weergave op een monitor, of op een televisietoestel door middel van een RF-modulator. Andere fabrikanten boden uitbreidingskaarten voor ondersteuning voor 80 kolommen (en kleine letters). Gebruikers konden programma's en gegevens opslaan op en laden van muziekcassettes; andere programmeertalen, spelletjes, toepassingen en andere software waren eveneens op cassette beschikbaar. De originele verkoopprijs bedroeg $1298 bij 4 KB RAM en $2638 bij 48 KB RAM.

Later vergemakkelijkte een extern 5¼"-floppydiskstation, de Disk II, met een controllerkaart die in een van de slots van de computer werd geplugd, het opslaan en ophalen van data. Dit schijfstation is ontwikkeld door Steve Wozniak. De controllerkaart had weinig hardware-ondersteuning en steunde daarom op timinglussen in de software om de nodige encodering te voorzien. De controller maakte ook gebruik van een vorm van Group Code Recording, wat simpeler en makkelijker in software te implementeren was dan het meer gangbare MFM. Dit reduceerde de algemene kosten beduidend, zodat de prijs van het totale systeem laag genoeg bleef voor thuisgebruikers. Het maakte het ook gemakkelijker voor ontwikkelaars van propriëtaire software om ervoor te zorgen dat de media waarop hun applicaties verspreid werden, lastiger te kopiëren waren door het gebruik van trucs, zoals het veranderen van het low-level sectorformaat of het plaatsen van de leeskop tussen de sporen. Uiteindelijk verkochten andere groepen echter software zoals Copy II Plus en Locksmith die zulke beperkingen konden omzeilen.

Wozniaks open ontwerp en Apples verschillende expansieslots lieten toe dat een grote verscheidenheid aan apparaten van andere fabrikanten de mogelijkheden van de machine uitbreidden. Seriële controllers, verbeterde weergavecontrollers, harde schijven en netwerkcomponenten waren in die tijd voor dit systeem beschikbaar. Er waren ook emulatorkaarten, zoals de Zilog Z80-kaart die toeliet dat de Apple omschakelde naar de Z80-processor en verschillende programma's uitvoerde, ontwikkeld voor het CP/M-besturingssysteem, zoals de dBase II-database en de WordStar-tekstverwerker. Er bestond ook een third-party 6809-kaart waarmee men OS-9 Level One kon draaien. De Mockingboard-geluidskaart verbeterde de geluidsmogelijkheden van de Apple II. Zelfs zogenaamde accelerator boards (versnellingsborden) werden gemaakt, die de snelheid van de computer zouden verdubbelen of verviervoudigen.

[bewerk] Verdere ontwikkeling van de Apple II

De Apple II werd uiteindelijk opgevolgd door de Apple II Plus. Deze bevatte de programmeertaal Applesoft BASIC (die ondersteuning toevoegde voor floating pointberekeningen, maar daarbij wel performantie voor gehele getallen opofferde) en had in totaal 48 KB RAM, uitbreidbaar tot 64 KB door middel van een language card (taalkaart), die de gebruikers toeliet om rap om te schakelen tussen de "INT" (Integer) en "FP" (Applesoft)-dialecten van BASIC (maar waarbij niet opgeslagen programma's wel vernietigd werden). Toevoeging van de taalkaart maakte ook het gebruik mogelijk van UCSD Pascal- en FORTRAN 77-compilers, die in die tijd voor Apple werden uitgegeven.

Dit model werd opgevolgd door de Apple IIe in 1982, een goedkopere versie die nieuwere chips gebruikte om het totaal aantal componenten te reduceren. Hij toonde zowel grote als kleine letters en had 64 KB RAM, uitbreidbaar naar 128 KB. De IIe kon eveneens tekst in hoge resolutie (80 kolommen) weergeven door middel van een 80 kolommen-uitbreidingskaart. De IIe was waarschijnlijk de populairste Apple II en werd algemeen beschouwd als het "werkpaard" van de lijn.

Omstreeks dezelfde tijd werd een Apple III computer gemaakt. Deze was bestemd voor een zakelijke markt, maar werd nooit een succes. Steve Wozniak zou gezegd hebben dat de Apple III een 100% faalcijfer had.

Apple bracht in mei 1984 de Apple IIc uit als de eerste draagbare Apple II. Die gebruikte de recente 65C02-processor en had ingebouwde ondersteuning voor schijfstations, modem, printer en een 80-kolommendisplay die apart verkochte adapterkaarten vereiste bij de eerste modellen. Door zijn compacte design had de Apple IIc echter een beperkte uitbreidbaarheid. De Apple IIc kreeg in bepaalde interne en prerelease-documenten de codenaam "Lolly".

De Apple IIc was Apples eerste compacte computer. Hier is hij voorzien van een klein CRT-scherm.

Kort na de introductie van de Apple IIc maakte Apple een Enhanced Apple IIe die de 65C02-processor gebruikte. Een uiteindelijke versie van de IIe, bekend als de Platinum Apple IIe werd later geïntroduceerd; het bevatte een numeriek toetsenbord, ingebouwde ondersteuning voor 80 kolommen en de behuizing had een andere kleur dan vroegere IIe-versies.

Het volgende (en krachtigste) exemplaar van de lijn was de Apple IIGS-computer in 1986. De IIGS had een 2,8 MHz 65C816-processor met 16-bitregisters en 24-bitadressering, meer geheugen, betere kleuren, meer randapparaten (verwisselbaar tussen kaartslots in IIe-stijl en onboardcontrollers in IIc-stijl) en een gebruikersinterface afgeleid van Mac OS.

De laatste Apple II was de Apple IIc Plus, geïntroduceerd in 1988. Deze was ongeveer even groot als de IIc die ervoor kwam, maar het 5¼"-floppystation was vervangen door een 3½"-station, de voeding was naar binnen verhuisd (bij de IIc bevond de voeding zich grotendeels in een externe "blok-aan-een-lijn") en de computer trok de aandacht met een snelle 4 MHz 65c02-processor. Deze maakte de IIc Plus de snelste Apple II uit de box (versnellers als uitbreiding voor eerdere modellen zouden vaak deze snelheid voorbijstreven, de IIe en IIc konden tot 10 MHz gaan met de RocketChip-versneller, terwijl de ZipGS de IIGS tot 12 MHz of meer kon opdrijven).

In 1990 werd de Apple IIe Card uitgegeven, een expansiekaart voor de LC-lijn van Macintosh-computers. De kaart was in wezen een verkleinde, volledig uitgebreide Apple IIe. Dit maakte het mogelijk voor de Macintosh om 8-bit-Apple II-software zonder conflicten uit te voeren, wat hielp bij het ter ziele gaan van de Apple II-lijn.

Apples Macintosh-productlijn oversteeg de Apple II in verkoop rond 1986. Apple ging door met het verkopen en ondersteunen van de IIGS tot 1992-1993, vooral vanwege gebruik op scholen. Apple ondersteunde echter wel de IIe tot in 1996, omwille van veel systemen voor videospelletjes die gebaseerd waren op dezelfde chip als de IIe, in het bijzonder de NES, wat het makkelijker maakte om code voor games te testen op de IIe dan op een pc of Mac.

[bewerk] Klonen

De Jiama (嘉馬) SPS-109, een Taiwanese kloon van de Apple II, is bijna identiek aan de Apple II en II+, inclusief een identieke behuizing, kleur en toetsenbordlayout. Het enige merkbare verschil is het label boven het toetsenbord.

Net als de IBM-PC werd de Apple II veelvuldig gekloond, zowel in de Verenigde Staten als daarbuiten. Volgens de website Apple2Clones.com zijn er 172 klonen bekend.

De tot de Ace-reeks behorende Apple II-klonen van Franklin Computer Corporation zijn echter de bekendste klonen met de meeste impact, omdat Franklin Apples ROM's en software kopieerde en dit ook openlijk toegaf. Franklins argument: het ROM van een computer is gewoonweg een eenvoudig patroon van schakelaars op vaste posities gezet en een patroon van schakelaars kan men niet auteursrechtelijk beschermen. Apple ging voor meer dan vijf jaar de strijd aan met Franklin om zijn klonen van de markt te doen halen en slaagde daar uiteindelijk in. Het bedrijf bracht later niet-schendende, maar minder compatibele klonen uit.

Apple daagde ook VTechs Laser 128 uit, een verbeterde kloon van de Apple IIc, voor het eerst uitgebracht in 1984. Deze gerechtelijke strijd werd geen succes, omdat VTech door middel van reverse engineering van de monitor-ROM's werkte in plaats van het te kopiëren en een licentie had voor het Applesoft-ROM van zijn maker, Microsoft. Onvoorstelbaar, maar Apple had nagelaten om op het Applesoft-dialect van BASIC de exclusieve rechten te verkrijgen van Microsoft. De Laser 128 bleek populair te zijn en bleef gedurende vele jaren op de markt, zowel onder zijn originele vorm als in verbeterde versie die sneller dan 1 MHz werkten. Hoewel hij niet volledig compatibel was met de Apple II, was hij populair genoeg, opdat de meeste ontwikkelaars zouden zorgen dat hun software op de Laser zou werken. Omdat hij veelvuldig werd verkocht via postorder en grote handelszaken zoals Sears, kan de Laser 128 evenzeer invloed gehad hebben op concurrenten voor goedkope machines zoals Commodore Business Machines en niet alleen op Apple.

Waar de eerste Apple II-klonen in het algemeen nog exacte kopieën waren van hun Apple-tegenhangers, neigden latere klonen meer extra mogelijkheden te hebben, naast het vragen van een lagere prijs dan Apple. Een vroeg Franklinmodel, de Ace 1000, pakte uit met een numeriek keypad en kleine letters, lang voor deze opties werden toegevoegd aan de Apple IIe. Men geeft de Laser 128-reeks soms de verdienste dat die Apple dwong de Apple IIc Plus uit te brengen (het ingebouwde 3½"-station en de versnelde processor waren kenmerken waar de Laser eerst mee gekomen was).

[bewerk] Apple II-media

Het Disk II-floppystation gebruikte 5¼"-floppydisks. De eerste disk operating systems voor de Apple II waren DOS 3.1 en DOS 3.2, die 113,75 KiB op elke schijf konden opslaan. Na ongeveer twee jaar werd DOS 3.3 geïntroduceerd, dat 140 KiB kon opslaan, dankzij een kleine verandering aan de hardware van de schijfcontrollers. De gebruikers stopten het gebruik van DOS 3.2, uitgezonderd voor het draaien van oudere software. Een programma bij DOS 3.3, MUFFIN, liet gebruikers toe om bestanden van DOS 3.2-schijfjes naar DOS 3.3-schijfjes te kopiëren.

Een DOS 3.3 schijf was geformatteerd met 35 sporen met gegevens, elk spoor bevatte 16 sectoren (DOS 3.2 had slecht 13 sectoren), en elk sector bevatte 256 bytes aan gegevens. Sporen 0, 1, en het grootste deel van spoor 2 waren voorbehouden voor het opslaan van DOS 3.3 zelf, en spoor 17 was voorbehouden voor de directory (spoor 17 werd gekozen omdat die in het midden van 35-sporen schijf lag, en om zo de gemiddelde zoektijd naar de veel geraadpleegde directory te reduceren).

De meeste uitgevers van spelletjes namen DOS 3.3 niet op op hun diskettes; ze schreven hun eigen boot loaders en alleen leesbare bestandssystemen om zo weinig mogelijk schijfruimte op te gebruiken.

Sommige fabrikanten verspreidden diskettestations die op de meeste 5¼-inch diskettes 40 sporen konder schrijven, wat 160 KiB opslag per diskette opleverde, maar het formaat sloeg niet aan, en er is geen software bekend die op media van 40 sporen werd uitgegeven.

Later kon Apple IIs 3½-inch diskettes gebruiken, met een totale capaciteit van 800 KB. DOS 3.3 zelf ondersteunde deze stations niet; software van derden was vereist, en schijven groter dan ongeveer 400 KB moesten opgesplitst worden in meerdere "virtuele schijfvolumes". ProDOS, een afstammeling uit 1983 van het Apple /// zijn SOS, werd snel het verkozen Apple II besturingssysteem, dankzij de ingebouwde ondersteuning voor volumes tot 32 MB groot (en ook het feit dat het vereist werd door AppleWorks). Minder algemeen in de eerste dagen waren Apple II computers voorzien van een Apple Profile harde schijf, die een totale capaciteit van 5 MiB had. Later introduceerde Apple en andere bedrijven SCSI- en IDE-interfacekaarten en grotere schijven; een populair vroeg model was de Sider, van First Class Peripherals, die 10 MB bood voor een toen ongelofelijke $695.

[bewerk] Leven na de dood

Tegenwoordig kan zelfs een PC met Microsoft Windows de belangrijke Apple II modellen emuleren met emulatorsoftware zoals Apple Win door de schijf over een seriële lijn te kopiëren. Emulators kunnen echter geen software op kopieerbeveiligde media uitvoeren, tenzij iemand de software "kraakt" of de kopieerbeperkingen verwijdert. Talrijke schijfafbeeldingen voor Apple II software zijn gratis beschikbaar op Internet. Er is een actie gaande om de copyright houders van klassike Apple II software te overtuigen om vrije onbeperkte verspreiding van hun software officieel toe te staan.

Een ongewone homage aan de Apple II is een XScreenSaver "hack" genaamd "bsod". De bsod schermbeveiliging bootst het uitzicht van het scherm na bij een computercrash bij verschillende besturingssystemen (ondere andere ook de Windows Blue Screen of Death waarnaar die genoemd is). In het geval van de Apple II, emuleert de schermbeveiliging eigenlijk het CRT scherm dat toen gebruikt werd, dus het scherm lijkt te trekken en te trillen door blokken tekst die aan en uit gaan. Een andere module, "Apple2" genaamd, toont een Apple II in werking die gebruikt wordt om drie verschillende BASIC programma's in te typen en uit te voeren, eveneens met een CRT emulatie en zelfs typfouten (of "syntax errors").

[bewerk] Impact op de industrie

Het is moeilijk om in te schatten welke enorme impact de Apple II-familie van computers heeft gehad op de zakenwereld en in het bijzonder op de technologische industrie. De Apple II was de eerste computer die de meeste mensen ooit hadden gezien en hij was betaalbaar voor gezinnen uit de middenklasse. Zijn populariteit maakte de hele markt voor computerspelen mogelijk; de markt van educatieve software; een bloei in de markt van tekstverwerkers en printers; en de ontegensprekelijke "killerapplicatie" voor de zakenwereld: VisiCalc, de eerste spreadsheet. VisiCalc alleen verkocht veel Apple II's aan veel zakenmensen. Anderzijds inspireerde het succes op de consumentenmarkt tot de creatie van veel andere goedkope homecomputers, zoals de VIC-20 (1980) en de Commodore 64 (1982), die door hun beduidend lagere prijs computers introduceerden bij miljoenen meer thuisgebruikers (en daarbij een stuk van Apple's marktaandeel veroverden).

Het succes van de Apple II zette eveneens IBM aan tot het creëren van de IBM PC, die toen werden aangekocht het middenkaar in de hele zakenwereld om spreadsheet en tekstverwerker software te draaien (die aanvankelijk werd geporteerd van de Apple II versies, en later tot geheel nieuwe toepassingssoftware franchising inspireerde). De grote populariteit van deze PC's en hun klonen veranderde toen de zakenwereld opnieuw met LAN applicaties zoals e-mail en later het gebruik van PC's voor toegang tot het Usenet en het WWW.

Eén belangrijke les geleerd uit de eerste Apple II computers was het belang van een open architectuur van een computerplatform. De slots van de Apple II, die toelieten dat eender welke uitbreidingskaart de controle over de bus kon overnemen, maakt een onafhankelijk industrie van kaartfabrikanten mogelijk. Die creëerden samen een toevloed aan hardwareproducten die gebruikers toelieten om systemen te bouwen die veel krachtiger en nuttiger waren (en met lagere kost) dan wat was mogelijk geweest indien Apple zijn systeem volledig gesloten had gehouden. Apple besliste om geen open architectuur te creëren voor de initiële Macintosh modellen, en dit wordt algemeen gezien als een beslissing die hun potentieel succes heeft gehinderd. Intussen had IBM zijn IBM PC gecreëerd met een open architectuur, wat het aanzette tot succes, al liet uiteindelijk zijn directe, open architectuur de fabricatie van klonen toe door pas opgestarte concurrenten, zoals Compaq, Dell, Gateway, en vele anderen. Dit leidde er uiteindelijke toe dat IBM de PC markt verliet (door de verkoop van zijn PC afdeling) in 2005.

[bewerk] Referenties

• Wozniak, Steve. "System Description: The Apple II". BYTE. May 1977. [1]

[bewerk] Externe links

• (en) Steven Weyhrich's Apple II geschiedenis
• (en) Dmoz.org - Apple II
• (en) Apple II expansion cards
• (en) Applefritter has some Apple I informatie
• (en) PCB afbeeldingen van de Apple II
• (en) Klonen van de Apple II