Ásatrú
Ásatrú is de oude, voorchristelijke religie van Noord-Europa. In Scandinavië ook wel Forn Sed (de Oude Weg) genoemd. Letterlijk vertaald betekent Ásatrú 'Asen-trouw', trouw aan de Asen dus (Ása = Asen [goden]; trú = [ge]trouw). De Asen (en Asinnen) zijn de hogere Goden, zoals bijvoorbeeld Wodan, Freya en Donar.
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis
De Germaanse mythologie heeft diepe wortels in de westerse cultuur, maar het bronmateriaal is historisch omstreden en dikwijls fragmentarisch of tegenstrijdig. Belangrijke bronnen zijn onder andere de Edda's en Saga's die werden neergeschreven in IJsland tussen 1150 en 1400. Vooral een verzameling gedichten uit het manuscript Codex Regius, ook wel bekend als de "Poëtische (of Oudere) Edda" is belangrijk omdat het enkele van de vroegste literaire bronnen bevat. Diverse gedichten uit deze Edda vormen duidelijk het basismateriaal voor de "Jongere (of Verhalende) Edda" van Snorri Sturluson. Andere bronnen vormen de folklore, geschiedenis en oudheidkundige vondsten van de Germaanse en Noordse volken, naast die van hun etnisch-religieuze neven de Slaven, Finnen, Balten, Kelten, Romeinen, Grieken en de vroege vedische hindoes en de Perzen.
De historische voorganger van deze godsdienst zou een aftakking zijn van een vroegere Indo-Europese godsdienst, analoog aan de manier waarop de Proto-Indo-Europese taal zich ontwikkelde tot onder andere het Sanskriet, het Vedisch, de Germaanse en Slavische talen. Andere godsdienstige aftakkingen zouden dan de Grieks-Romeinse godsdienst in zuidelijk Europa, de Slavische godsdienst in oostelijke Europa en de Proto-vedische godsdienst (vroege hindoeïsme) in het Oosten zijn. Diverse onderzoekers zoals Georges Dumézil, H. R. Ellis Davidson en Hans Günther hebben gewezen op de filosofische overeenkomsten tussen deze godsdienstige systemen.
Op zijn toppunt was ásatrú het meest populaire geloof in heel Noord-Europa. Rond het jaar 1000 was het alleen nog te vinden in IJsland en Zweden. In Zweden was het tot 1085 te vinden, tot die tijd deelde de koning nog het geloof. Toen deed ook daar het christendom zijn intrede.
[bewerk] Geloofspraktijk
Geloof stond in het Noordse heidendom niet zo centraal als in het christendom. Iemand was heiden als hij of zij deelnam aan de cultische riten en niet omwille van een bepaalde geloofsbelijdenis. Er was geen duidelijk onderscheid tussen het wereldse en het heilige, het lichaam of de geest. De cultuur waarin deze godsdienst bloeide was gebaseerd op het stamverband en de daaraan verbonden eer. Iemands identiteit en waarde was verbonden met het lidmaatschap van de sibbe (hieronder vallen alle verwanten, zowel levenden als doden). Het voldoen aan de plichten van de sibbe was hun maat voor wat moreel juist was en prijzenswaardig. De interacties met de andere sibben nam gewoonlijk de vorm aan van allianties, oorlogen of vendetta's. Deze culturele kenmerken werden geprojecteerd op de natuur en de Noordse cultuur zelf, zodat de interacties met de goden, geesten en voorouders de vorm aannam van diplomatie, pogingen hun goedaardige of kwaadaardige krachten te vriend te houden of af te weren waarvan verondersteld werd dat ze ten grondslag lagen aan overeenkomstige menselijke gedragingen of natuurverschijnselen.
Diverse praktijken waren voor hen belangrijk. Een van de bekendste was de Blót, seizoensgebonden vieringen waarbij giften aan de bij het seizoen passende goden werden geofferd en pogingen werden gedaan het komende seizoen te duiden. Soms werden ten tijde van crises om ongeveer dezelfde redenen soortgelijke vieringen georganiseerd.
[bewerk] Goden en godinnen
Ásatrú is een polytheïstische religie en kent een grote familie van goden, die onderverdeeld worden in drie rassen:
- De Aesir, dit zijn de goden, die de koningen, gildes en handswerkmannen voorstellen.
- De Vanir, dit zijn de goden, die geassocieerd worden met de krachten van de natuur en de vruchtbaarheid.
- De Jotnar, dit zijn de reuzen, die in constante strijd zijn met de Aesir. Ze veroorzaken chaos en vernietiging.
Enkele belangrijke goden zijn:
- Wodan (ook wel Odin) is de god met één oog en de oppergod. Hij heeft een oog opgegeven om uit de fontein van de wijsheid te drinken. Hij is een wijze magiër. Woensdag is naar hem genoemd: Wodan's dag.
- Donar (ook wel Thor) is de dondergod . Hij bedient zich van Mjöllnir, de goddelijke hamer. Hij rijdt met een bokkenwagen langs de hemel. Dit veroorzaakt de donder. In principe is donderdag naar Donar vernoemd: Donar's dag, in het Engels: Thursday, Thor's Day.
- Freyr is de god van jul, ook wel midwinter. Hij is de god van vrede, die vruchtbaarheid en geluk brengt.
- Freyja is de godin van de liefde, schoonheid en seksualiteit. Zij is aanvoerder van de walkuren, een groep krijgsvrouwen, die de gesneuvelde krijgers naar het Walhalla brengen. Vrijdag is naar haar genoemd: Freyja's dag.
- Frigg is de vrouw van Wodan. Ze is de beschermvrouwe van getrouwde vrouwen en het huishouden.
- Skadi is de godin van de onafhankelijkheid, dood en jacht. Scandinavië is naar haar vernoemd. Schaduw en schedel komen van haar naam.
- Ostara is de godin van de vruchtbaarheid en symboliseert de overwinning van het licht, die rond de lenteequinox wordt gevierd. Zij stond bij de Saxen bekend als Eostre, de godin van de lente. Ostara's symbolen zijn de haas en het ei. Doordat het Joodse Pascha en de dood en verrijzenis van Christus rond dezelfde tijd als haar feest gevierd werden heet het Pasen in het Engels nog steeds Easter en in het Duits nog steeds Ostern.
[bewerk] Hedendaagse Ásatrú
[bewerk] Heropleving Ásatrú
In de 19e eeuw zijn voor het eerst pogingen gedaan de verdwenen godsdienst Ásatrú te reconstrueren en nieuw leven in te blazen. Ásatrú dook voor het eerst op in het boek "Fjallkonan" in 1885 en vervolgens in "Heiden-tradities in IJsland" van Ólafur Briem geschreven in 1945. De waarschijnlijk oudste godsdienstige Ásatrú-organisatie was de in 1907 opgerichte Germanische Glaubens-Gemeinschaft. De leiders van deze groep waren vertegenwoordigers van de "Terug naar de natuur"-beweging en naturalisten zoals Ludwig Fahrenkrog, Hugo Höppener en anderen uit de Friedrichshagener Kreis).
In 1972 werd ásatrú een officieel geloof in de Scandinavische landen, nadat IJslandse dichter Gothi Sveinbjorn Beinteinsson het had gepromoot bij de regering. Ásatrú wordt inmiddels ook door sommige andere Europese overheden als religie erkend. Moderne beoefenaars pogen Ásatrú als autochtone godsdienst te reconstrueren en te beperken tot hoe het geweest moet zijn vóór de christelijke bekeringen in Scandinavië (rond het jaar 1000), Engeland, Duitsland en de Lage Landen).
[bewerk] Misbruik van Ásatrú
Rond 1900 maakten verschillende Duits-nationalistische verenigingen gebruik van tradities uit de Germaanse en Noordse mythologie. Vanaf de jaren 1920 gingen ook occulte groepen binnen de NSDAP gebruikmaken van de Europees Heidense symboliek. Zo bewonderde men dat in deze mythologieën de daad, eer en heldendood worden verheerlijkt. Occulte ideologen van de nazi's waren bijvoorbeeld de ariosoof Guido von List, Erich Ludendorff en - lange tijd naaste medewerker van Hitler - Alfred Rosenberg, die echter wel verklaarde: "Odin war und ist tot." Adolf Hitler is nooit aanhanger geweest van dit "vernieuwde" heidendom en keerde zich onder andere in Mein Kampf tegen het vereren van Wodan, maar ontleende volgens sommige historici er wel veel ideeën aan voor zijn eigen ideologie.
Sommige hedendaagse rechts-extremistische groeperingen misbruiken Ásatrú om hun racistische ideeën te rechtvaardigen. Onder de naam Ásatrú wordt onder meer de neofascistische Nordische Zeitung van Jürgen Rieger gepubliceerd, een orgaan van de in Duitsland gevestigde neofascistische Artgemeinschaft. Mainstream Heidendom- en Asatru-groepen keuren deze praktijken echter af en zijn daarom ook nadrukkelijk a-politiek.
