Moseo

El Vikipedio

"Moseo" de Mikelanĝelo

Bildo de Rembrandt

Moseo estis Biblia estro de la hebreoj.

Neniu scias la daton de lia naskiĝo, aŭ eĉ ĉu li vere ekzistis. Laŭ unu konservativa teorio, Moseo naskiĝis en la jaro 1513 a.K. dum la rego de Tuthmosis II. Konsekvence, la Eliro okasis 80 jarojn poste, dum la nokto de la 14-a de la monato Nissan en 1433 a.K. dum la rego la kruela faraono Amenhotep II. Tio estis la nokto de la Pesaĥo, kiam la Eternulo batis ĉiujn unuenaskitojn en la lando de Egipto krom la Izraelidoj, kiam Li vidis la sangon de ŝafidojn en iliaj pordoj. Tamen sekve tio, kion diras la antikvaj fontoj, plejmute de la historiistoj pensas, ke tiuj eventoj estas iel ligitaj kun la tempo de la hiksosoj-regado de Egipto. Do antaŭ la 17-a dinastio.

Laŭ novaj teorioj la Eliro okazis ĉirkaŭ la jaro -1220 antaŭ Kristo dum la regado de la plej glora faraono Ramseso la 2-a, nomata Ramseso la Granda.

Laŭ la libro de la Eliro, anĝelo de Dio aperis al Moseo en flama fajro en la mezo de arbetaĵo en la monto Horeb, sed la arbeto ne forbrulis. Kaj Dio mem parolis al Moseo tie kaj diris al li, "Mi estas, Kiu estas." Poste, en la sama regiono en la Sinaj, Moseo ricevis la Dek Ordonojn de Dio, eble la plej grava morala kodo por la homaro;

Dio diris, "Mi estas la Eternulo, via Dio, kiu elkondukis vin el la lando Egipta, el la domo de sklaveco.

Ne ekzistu ĉe vi aliaj dioj antaŭ Mi.
Ne faru al vi idolon, nek bildon de io.
Ne malbonuzu la nomon de la Eternulo, via Dio.
Memoru pri la tago sabata, ke vi tenu ĝin sankta.
Respektu vian patron kaj vian patrinon.
Ne mortigu.
Ne adultu.
Ne ŝtelu.
Ne parolu kontraŭ proksimulo malveran ateston.
Ne deziru la domon de via proksimulon; ne deziru la edzinon de via proksimulo... nek ion, kio apartenas al via proksimulo."

- Ĉapitro 20 de Eliro

Tamen Moseo mem komprenis Dekalogon iom diference ol kiel ni komprenas nun. Tion atestas liaj propraj vortoj:

Citaĵo el Biblio
14 Kaj Moseo ekkoleris kontraŭ la militestroj, la milestroj kaj centestroj, kiuj venis el la milito. 15 Kaj Moseo diris al ili: Vi lasis vivi ĉiujn virinojn! 16 Jen ili estis ja por la Izraelidoj, laŭ la vortoj de Bileam, instigo por deturniĝi de la Eternulo al Peor; kaj pro tio estis ja la punfrapado en la komunumo de la Eternulo. 17 Kaj nun mortigu ĉiun virseksan infanon; kaj ĉiun virinon, kiu ekkonis viron sur kuŝejo de viro, mortigu. 18 Sed ĉiun infanon virinseksan, kiu ne ekkonis kuŝejon de viro, lasu viva por vi. (Ĉapitro 21 de Nombroj) 4 Kaj ni militakiris tiam ĉiujn liajn urbojn; ne estis urbo, kiun ni ne prenis de ili: sesdek urbojn, la tutan distrikton de Argob, la regnon de Og la Baŝana. 5 Ĉiuj tiuj urboj estis fortikigitaj per alta muro, per pordegoj kaj rigliloj, krom la tre multaj urboj ne fortikigitaj. 6 Kaj ni ekstermis ilin, kiel ni faris al Siĥon, la reĝo de Ĥeŝbon, ni ekstermis en ĉiu urbo la virojn, la virinojn, kaj la infanojn; 7 sed ĉiujn brutojn kaj la rabaĵon el la urboj ni prenis al ni, kiel militakiraĵon. (Ĉapitro 3 de Readmono)

Citaĵo el Biblio

14 Kaj Moseo ekkoleris kontraŭ la militestroj, la milestroj kaj centestroj, kiuj venis el la milito. 15 Kaj Moseo diris al ili: Vi lasis vivi ĉiujn virinojn! 16 Jen ili estis ja por la Izraelidoj, laŭ la vortoj de Bileam, instigo por deturniĝi de la Eternulo al Peor; kaj pro tio estis ja la punfrapado en la komunumo de la Eternulo. 17 Kaj nun mortigu ĉiun virseksan infanon; kaj ĉiun virinon, kiu ekkonis viron sur kuŝejo de viro, mortigu. 18 Sed ĉiun infanon virinseksan, kiu ne ekkonis kuŝejon de viro, lasu viva por vi. (Ĉapitro 21 de Nombroj)

4 Kaj ni militakiris tiam ĉiujn liajn urbojn; ne estis urbo, kiun ni ne prenis de ili: sesdek urbojn, la tutan distrikton de Argob, la regnon de Og la Baŝana. 5 Ĉiuj tiuj urboj estis fortikigitaj per alta muro, per pordegoj kaj rigliloj, krom la tre multaj urboj ne fortikigitaj. 6 Kaj ni ekstermis ilin, kiel ni faris al Siĥon, la reĝo de Ĥeŝbon, ni ekstermis en ĉiu urbo la virojn, la virinojn, kaj la infanojn; 7 sed ĉiujn brutojn kaj la rabaĵon el la urboj ni prenis al ni, kiel militakiraĵon. (Ĉapitro 3 de Readmono)

Moseo fariĝis temo de gravaj artistoj. La plej konata estas statuo de Michelangelo.

Romanoj pri Moseo: