Irac

Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.


Baner	Arfbais

Arwyddair: Arabeg: الله أكبر

Anthem: Mawtini

Prifddinas

Baghdad

Dinas fwyaf Baghdad

Iaith / Ieithoedd swyddogol Arabeg, Cyrdeg

Llywodraeth

Arlywydd
Prif Weinidog

Gweriniaeth
Jalal Talabani
Nouri al-Maliki

Annibyniaeth
O'r Ymerodraeth Ottoman
O'r Deyrnas Unedig 1 Hydref, 1919

3 Hydref, 1932

Arwynebedd
- Cyfanswm
- Dŵr (%) 437,072 km² (58fed)
1.1%

Poblogaeth
- amcangyfrif 2005
- Dwysedd 28,807,000 (40fed)
59/km² (112fed)

CMC (PGP)
- Cyfanswm
- Y pen amcangyfrif 2005
$89,800,000,000 (58fed)
$3,500 (122fed)

Indecs Datblygiad Dynol (2003) (n/a) – dim

Arian breiniol Dinar Iracaidd (IQD)

Cylchfa amser
- Haf (UTC+3)
(UTC+4)

Côd ISO y wlad .iq

Côd ffôn +964

Gwlad Dwyrain Canolig yn ne-orllewin Asia yw Gweriniaeth Irac neu Irac (Arabeg: العراق al-‘Irāq neu al-Erāq, Cyrdeg: عيَراق), sydd yn cynnwys y rhan fwyaf o Mesopotamia, gogledd-orllewin cadwyn y Zagros a dwyrain Anialwch Syria. Mae'n ffinio â Sawdi Arabia a Choweit i'r de, yr Iorddonen i'r gorllewin, Twrci i'r gogledd, Syria i'r gogledd-orllewin ac Iran i'r dwyrain. Mae gan y wlad ardal morlin gul ar Gwlff Persia. Ystyrir fel y man ble ymddangosodd y gymdeithas sefydlog cyntaf yn y byd gydag holl nodweddion "gwareiddiad" – gwareiddiad Swmeria. Mae Irac wedi bod o dan sylw'r byd yn ystod y ddwy ddegawd ddiwethaf oherwydd Rhyfeloedd y Gwlff, dymchweliad yr Arlywydd Saddam Hussein, a ffurfiant llywodraeth ddemocrataidd newydd.

Taflen Cynnwys

1 Hanes
- 1.1 Hen hanes
- 1.2 Hanes modern
2 Rhanbarthau
3 Daearyddiaeth
4 Demograffeg
5 Economi
6 Cyferiadau
7 Cysylltiadau allanol

[golygu] Hanes

Prif erthygl: Hanes Irac

[golygu] Hen hanes

Mae Gweriniaeth Irac wedi ei sefydlu ar dir a abnabyddir yn hanesyddol fel Mesopotamia, sy'n ffurfio'r rhan fwyaf o fraich ddwyreiniol y Cilgant Ffrwythlon. Dyma oedd cartref nifer o'r gwareiddiadau cynharaf. Gelwir yr ardal yn aml yn Grud Gwareiddiad.

[golygu] Hanes modern

Yn dilyn ei threchiad yn Rhyfel y Gwlff, bu rhaid i fyddin yr Arlywydd Saddam Hussein tynnu allan o Coweit. Ond er fod 14 o 18 y wlad yn gwrthrefyla yn ei erbyn, ni chafodd ei ddisodli.^[1] Arhosodd mewn pŵer nes Rhyfel Irac yn 2003.

[golygu] Rhanbarthau

Prif erthygl: Rhanbarthau Irac

Baghdad
Salah ad Din
Diyala
Wasit
Maysan
Al Basrah
Dhi Qar
Al Muthanna
Al-Qādisiyyah

Babil
Karbala
An Najaf
Al Anbar
Ninawa
Dahuk
Arbil
At Ta'mim
As Sulaymaniyah

[golygu] Daearyddiaeth

Prif erthygl: Daearyddiaeth Irac

Mae mwyafrif Irac yn ddiffeithdir, ond mae'r ardal rhwng y ddwy brif afon, yr Euphrates a'r Tigris, yn dir ffrwythlon. Mae gogledd y wlad yn mynyddog yn bennaf, gyda'i phwynt uchaf yn 3 611 metr, a elwir yn lleol yn Cheekah Dar (Pabell Ddu). Mae gan Irac morlin byr â Gwlff Persia.

[golygu] Demograffeg

Prif erthygl: Demograffeg Irac

Mae tua 79% o boblogaeth Irac yn Arabiaid, 16% yn Cyrdiaid, 3% yn Persiaid a 2% yn Twrcmaniaid. Mae 62% o'r wlad yn Mwslemiaid Shi'a ithna, 33% yn Mwslemiaid Sunni a 5% o grefyddau eraill (yn cynnwys Cristnogaeth).^[2] Roedd arfer bod nifer o Iddewon yn byw yn y wlad, ond ers heddiw mae'r rhan fwyaf ohonynt wedi ymfudo i Israel.^[2]

Y ieithoedd swyddogol, sef Arabeg a Chyrdeg, yw'r ieithoedd a siaradir mwyaf.^[2]

[golygu] Economi

Prif erthygl: Economi Irac

Bu economi Irac yn dioddef gan nad oedd yn cael prynu a gwerthu gyda gwledydd eraill yn dilyn Rhyfel y Gwlff.^[3] Mae'r sefyllfa wedi gwella tipyn yn dilyn rhyfel 2003. Ei brif allforyn yw olew.