Inkwisisie
vanuit Wikipedia, die vrye ensiklopedie.
Die Inkwisisie was 'n offisie van die Rooms-Katolieke Kerk wie se taak dit was om kettery te onderdruk. Hulle aksies en samewerking met die plaaslike regerings is onderwerpe van aansienlike geskiedkundige ondersoek.
Inhoud |
[wysig] Oorsprong
Die Inkwisisie was 'n permanente instelling in die Katolieke Kerk wat die taak opgelê is om kettery te verwoes. Anders as baie ander gelowe (bv., Boeddhisme, Judaïsme) het die Katolieke Kerk 'n hierargiese struktuur met 'n sentrale burokrasie. Ná Konstantinopel die vervolging van die kerk beëindig het, het die plaaslike administratiewe strukture van die Ryk (die westelike kerk) saamgekom as een hierargie met Rome as middelpunt. Díé wie se geloofsoortuiging of -beoefening genoegsaam afgewyk het van die ortodoksie van die rade het nou die onderwerp geword van pogings om hulle terug na die kerkskoot te bring. Weerstand het melemaal na vervolging gelei.
Kettery (Engels heresy, vanaf die Grieks haeresis wat sekte, geloofskool beteken) was 'n probleem vir die Kerk van die begin af. Handelinge 15 vertel van die sameroeping van 'n raad in Jerusalem wat met die kettery van die Judaïseerders te doen gehad het. In die daaropvolgende eeue was daar Arianisme en Manicheïsme; in die Middeleeue was daar die Kathare en Waldenses; en in die Renaissance was daar die Hussiete, Lutherane, Calviniste en Rosicruciane. Pogings om die kettery te onderdruk was aanvanklik ad hoc, maar in die Middeleeue het dit 'n permante struktuur geword wat met die probleem moes handel. Teen die 12e eeu het Kerkrade aangedring daarop dat sekulêre regeerders ketters moes vervolg.
[wysig] Geskiedenis
Die eerste van die Middeleeuse Inkwisisies word die "biskoplike inkwisisie" genoem, en is in 1184 ingestel deur 'n "pouslike bul", 'n brief van die Pous, getiteld "Ad abolendam" ("Vir die doel om mee weg te doen"). Die inkwisisie was in reaksie op die groeiende Kathaarse kettery in suidelike Frankryk. Dit word "biskoplik" genoem omdat dit onder die toesig van die plaaslike biskoppe ("episcopus" in Latyn) plaasgevind het. Die biskoplike inkwisisie was nie baie effektief nie, weens 'n aantal redes — sien Middeleeuse Inkwisisie.
Die "pouslike inkwisisie" van die 1230s was in reaksie op die tekortkomings van die biskoplike inkwisisie, en is deur professionele mense bedryf wat spesifiek opgelei is vir die werk soos deur die Pous afgekondig. Individue is uit verskillende ordes en die sekulêre geestestand gekies, maar het meestal uit die Dominikaanse Orde gekom, wat 'n aantal kenmerke gehad het wat hulle baie geskik gemaak het daarvoor (sien Middeleeuse Inkwisisie).
Ná die 13e eeu het die Inkwisisie noordwaarts versprei na Duitsland en Skandinawië. In noordelike Europa was die Inkwisisie aansienlik meer skadeloos: in die Skandinawiese lande het dit omtrent geen impak gehad nie, alhoewel noordelike Europe hul eie instellings soos die heksejag gehad het. Die Inkwisisie is nooit in Engeland ingestel nie, maar Christophorus Columbus het dit saam met hom na die Nuwe Wêreld geneem. Teen die einde van die 15e eeu, onder Ferdinand en Isabella van Castile, het die Spaanse Inkwisisie onafhanklik van Rome geraak: die Spaanse Inkwisisie met sy berugte "auto de fe" verteenwoordig 'n uiters donker hoofstuk in die geskiedenis van die Inkwisisie.
Pous Paulus III het in 1542 'n permanente kongregasie saamgestel, wat deur Kardinale en ander beamptes gevul was, wie se taak dit was om die integriteit van die geloof te beskerm en om foute en valse doktrines te verban. Hierdie liggaam, die Kongregasie van die Heilige Offisie, wat nou as die Kongregasie van die Doktrine van die Geloof bekend staan, en deel vorm van die Roomse Curia, het nou die oorsigtelike liggaam vir plaaslike Inkwisisies geword. Die Pous self het die titel van prefek maar tree nooit op in hierdie amp nie; hy wys een van sy kardinale aan om die samekomste te beheer. Daar is gewoonlik tien ander kardinale in die Kongregasie, sowel as 'n prelaat en twee assistente, wat almal verkies is uit die Dominikaanse Orde. Die Heilige Offisie het ook 'n internasionale groep konsultante, ervare geleerdes van teologie en kerkwette, wat advies lewer op spesifieke vrae. In 1616 het hierdie konsultante hul bevinding oor die voorstelle dat die Son nie beweeg nie en aan die middel van die heelal is en dat die Aarde daarom wentel gelewer, met die uitspraak dat beide "onnosel en absurde filosofie" is, en dat die eerste stelling "formeel kettery" en die tweede "ten minste foutief in geloof" teologies is. Hierdie bevinding het daartoe gelei dat Copernicus se De Revolutionibus Orbium Coelestium op die Indeks van Verbode Boeke geplaas is todat dit hersien is, en Galileo Galilei getugtig is oor sy Copernicanisme. Dit was hierdie selfde liggaam wat in 1633 vir Galileo verhoor het.
Nie alle vervolgings van vermeende ketters, ateïste en ander afwykers van die Katolieke geloof is deur die Inkwisisie vervolg nie: in party lande, soos Frankryk onder die ancien régime, kon ateïste en godslasteraars in burgerlike howe verhoor word, met 'n moontlike doodsvonnis.
[wysig] Verskillende Inkwisisies
Daar was reeds vier verskillende Inkwisisies:
- Middeleeuse Inkwisisies
- Spaanse Inkwisisie
- Portugese Inkwisisie
- Roomse Inkwisisie
[wysig] Eksterne skakels
[wysig] Sien ook
- heksejag
- Konrad von Marburg
- Malleus Maleficarum
[wysig] Verwysings
- Edward M. Peters, Inquisition. (University of California Press, 1989). ISBN 0520066308
- A brief, balanced inquiry, with an especially good section on the 'Myth of the Inquisition'. This is particularly valuable because much of the history available in English of the Inquisition was written in the 19th century by Protestants interested in documenting the dangers of Catholicism or Catholic apologists demonstrating that the Inquisition had been an entirely reasonable judicial body without flaws.
- Henry Kamen, The Spanish Inquisition: A Historical Revision. (Yale University Press, 1999). ISBN 0300078803
- This revised edition of his 1965 original contributes to the understanding of the Spanish Inquisition in its local context.
- Simon Whitechapel, Flesh Inferno: Atrocities of Torquemada and the Spanish Inquisition (Creation Books, 2003). ISBN 1840681055
