Nysa

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Współrzędne: 50°28'17,9" N 017°20'2,8" E

Nysa


Herb Nysy	Flaga Nysy

Dewiza: Śląski Rzym

Gmina
- rodzaj

Nysa
miejsko-wiejska

Jolanta Barska

27,5 km²

Położenie

50° 28'17,9'' N
17° 20'2,8'' E

Wysokość

195 m n.p.m.

Liczba mieszkańców (2004)
- liczba ludności
- gęstość

47 793
1737,9 os./km²

Strefa numeracyjna
(do 2005)

Kod pocztowy

48-300

Tablice rejestracyjne

ONY

TERC10
(TERYT)

5162307054

Miasta partnerskie

Lüdinghausen

Niemcy, Jesenik

Czechy, Šumperk

Czechy, Kołomyja

Ukraina, Ingelheim

Niemcy, Taverny

Francja, Bałtijsk

Rosja

Położenie na mapie Polski

Urząd miejski³

ul. Kolejowa 15
48-300, 48-303, 48-304 Nysa
tel. 77 408-05-00; faks 77 433-27-05
(e-mail)

Strona internetowa miasta

Nyski kościół św. Jakuba i św. Agnieszki

Fontanna Trytona w Nysie z 1700-1701 r.

Nysa (do 1945 (niem. Neisse, wcześniej Nissa) – miasto w woj. opolskim, w powiecie nyskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Nysa. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do starego woj. opolskiego.

Miasto położone jest na granicy Przedgórza Sudeckiego i Niziny Śląskiej, przepływa przez nie rzeka Nysa Kłodzka.

Według danych z 31 grudnia 2004, miasto ma 47 793 mieszkańców.

W pobliżu Nysy znajdują się sztuczne zbiorniki wodne: Jezioro Nyskie (w trakcie budowy zwane Zalewem Głębinowskim) nieco dalej Otmuchowskie.

[edytuj] Położenie

Nysa położona jest w południowo-zachodniej części województwa opolskiego nad Jeziorem Nyskim i Nysą Kłodzką. Stanowi siedzibę powiatu nyskiego oraz jest ważnym centrum administracyjno-gospodarczym w południowej części Opolszczyzny. Miasto liczy prawie 50 tysięcy mieszkańców, którzy żyją i pracują na powierzchni 27 km². Nysa leży na skrzyżowaniu ważnych tras:

krajowa nr 46 Kłodzko – Częstochowa
krajowa nr 41 Prudnik – Nysa
wojewódzka nr 401 Brzeg – Nysa
wojewódzka nr 411 Głuchołazy – Nysa
wojewódzka nr 407 Korfantów – Nysa

Miasto leży w niewielkiej odległości od stolicy województwa Opola oraz od autostrady A4 łączącej południowy zachód z południowym wschodem Polski. Odległości do ważniejszych ośrodków z Nysy:

Kłodzko – 57 km
Wrocław – 82 km
Opole – 57 km
Gliwice – 111 km
Šumperk – 87 km
Autostrada A4 – 39 km

[edytuj] Historia

Nysa jest jednym z najstarszych miast śląskich. Prawdopodobnie już w X wieku istniała tu osada. Według Jana Długosza Nysę jako gród miał założyć Bolesław Krzywousty w 1134 r. Jednak nie odgrywał on wówczas większej roli, gdyż nadgraniczna kasztelania znajdowała się w pobliskich Otmuchowie. Sytuacja zmieniła się, gdy książę Bolesław I Wysoki ofiarował swemu synowi Jarosławowi kasztelanię otmuchowską wraz z przylegającymi do niej dobrami. Jarosław, który w latach 1198-1201 był biskupem wrocławskim, przekazał w testamencie swoim następcom na stolicy biskupiej Nysę i kilkanaście wsi. Z czasem na tej bazie utworzono biskupie księstwo nysko-otmuchowskie, które sukcesywnie powiększało się, a Nysa stała się jego stolicą. Według przekazów w miejscu dzisiejszej katedry stała niegdyś świątynia pogańska (X lub XI wiek). W 1198 r. biskup Jarosław miał konsekrować Kościół św. Jakuba i św. Agnieszki. Nie wiadomo, czy była to pierwsza nyska świątynia, ponieważ źródła z 1240 r. wymieniają Kościół św. Jana Chrzciciela na Starym Mieście, patrona diecezji wrocławskiej, który umieszczony był w najstarszym herbie miejskim. Nysa po raz pierwszy została wzmiankowana w 1223 roku, kiedy to została ona lokowana na prawie flamandzkim (w 1308 r. zostala przeniesiona na prawo magdeburskie). Z początkiem XIV wieku wedle życzenia Henryka Probusa stała się miastem stołecznym Księstwa Nyskiego. Utworzone przez niego księstwo nyskie do 1810 r. (sekularyzacja dóbr kościelnych przez króla pruskiego Fryderyka III) rozrastało się pod względem terytorialnym, ludnościowym i prawnym gdyż posiadało i stanowiło swe własne prawa np. prawo warzenia piwa czy mila zapowiednia. Znany ośrodek edukacyjny już od średniowiecza, od 1417 istniała szkoła parafialna, przekształcona w następnych wiekach w znane gimnazjum. W 1497 roku na rynku w Nysie został ścięty przedostatni książę opolski - Mikołaj II. Dogodne położenie miasta na przecięciu szlaków handlowych z Pragi i Kłodzka do Opola i dalej do Krakowa, sprzyjało rozwojowi gospodarczemu miasta. W księstwie kwitł handel, organizowane były dwa targi w dniach św. Jakuba i św. Agnieszki, które gromadziły kupców z Austrii, Czech, Moraw i Węgier. Również rzemiosło przeżywało rozkwit powstały m.in. cechy farbiarzy czy złotników. Dodatkowe przywileje jak np. prawo składu, prawo przymusu drogowego czy prawo bicia własnej monety, przysparzały sławy i podnosiły rangę miasta. Jednym z jawnych dowodów iż Nysa była znaczącym ośrodkiem jest wydana w 1493 roku w Norymberdze Kronika Świata która ustawia miasto wśród znaczących ośrodków miejskich Europy Środkowo-Wschodniej. Drugim z dowodów jest herb Nysy na bramie wjazdowej Mostu Karola w Pradze, któryż herb to wisi obok herbów najznakomitszych miast czeskich. Jest to także znak historii miasta, gdyż Nysa wraz z nadejściem XIV wieku zostaje się pod panowanie czeskich Luksemburgów, a następnie Habsurgów i na wieki oderwana zostaje od państwa polskiego. Nadawane kolejne przywileje gospodarcze i prawne powodują, że miasto staje się poważnym importerem soli i handlu winem z Węgier i Nadrenii. Pod wpływem obecności i działania biskupów Nysa otrzymuje tytuł Śląskiego Rzymu głownie za sprawą licznych budowli sakralnych miasta oraz fontanny Trytona z 1701 roku, wzorowanej na rzymskiej Fontana del Tritone. Kilkadziesiąt lat przed Wrocławiem, w 1624, otrzymało kolegium jezuickie Carolinum. Ukończył je przyszły król Rzeczypospolitej Michał Korybut Wiśniowiecki. Okres wojny trzydziestoletniej to okres upadku miasta --> od 1741 roku Nysa jest pod panowaniem Prus i zamieniona zostaje w miasto-twierdzę. Zmienia to całkowicie charakter miasta, lecz zdaje egzamin podczas obrony miasta przed wojskami Napoleona. Jednocześnie jednak statut miasta-twierdzy doprowadza do ogromnych zniszczeń --> dowodem tego są kule armatnie wmurowane w Dom Starej Wagi. Ostatnim razem zamieniono miasto w twierdzę w 1945 roku. Najgorszy pogrom miasta odbył się w marcu 1945 roku, gdzie podczas zajmowania przez Armię Czerwoną uległo zniszczeniu wiele budynków, m.in. gotycka, 94-metrowa wieża ratuszowa, najwyższa jak dotąd budowla miasta. Ogółem zniszczeniu uległo około 80% zabudowy miasta. Po zdobyciu miasta następuje odbudowa i rozbudowa miasta, powstają zakłady przemysłowe, m.in. Fabryka Samochodów Dostawczych (produkująca popularne w latach 60., 70. i 80. Nysy), przemysł spożywczy, metalowy. Budowane są nowe osiedla, obiekty użyteczności publicznej. Obecnie Nysa liczy niecałe 50 tysięcy mieszkańców i jest ważnym ośrodkiem administracyjnym i gospodarczym.

[edytuj] Zabytki

Nysa pomimo wielu zniszczeń wojennych (szczególnie ostatniej wojny, gdy legło w gruzach około 80% zabudowy miejskiej) posiada wiele obiektów godnych uwagi:

Kościół św. Agnieszki i św. Jakuba - pochodzi z XV w., posiada jeden z najbardziej spadzistych dachów w Europie o niebagatelnej powierzchni 4 tysięcy mkw., jest to też miejsce pochówku siedmiu biskupów wrocławskich.
Dzwonnica przy kościele św. Agnieszki i Jakuba - z XV w.; jej budowy nigdy nie zakończono, gdyż według planów miała być ponad trzykrotnie wyższa, jednak nie pozwolił na to grunt, na którym stoi.
System pruskich fortyfikacji (Twierdza Nysa) - jeden z największych w Europie systemów fortów i twierdz.
Wieża Bramy Ziębickiej - z 1350 roku, wieża jest udostępniona dla zwiedzających i stanowi doskonały punkt widokowy.
Wieża Bramy Wrocławskiej - z XIV w. z bogato zdobionym portalem z 1603 roku
Dom Wagi Miejskiej - z 1604 roku z oryginalnymi, fasadowymi malowidłami.
Piękna Studnia - z 1686 roku, z ręcznie kutą kratą.
Pałac Biskupów Wrocławskich - z lat 1620-1729, na dziedzińcu znajdują się dwa zegary słoneczne – obecnie Muzeum Okręgowe.
Carolinum - dawny zespół kolegium gimnazjalnego jezuitów z lat 1722-1725.
Kościół św. Piotra i Pawła - dobrze zachowane wnętrze w stylu barokowym, stare polichromie.
Rynek Solny - prawie całkowicie zachowana barokowa zabudowa w stylu jezuickim.
Dom Komendanta - dawna komendantura, obecnie Państwowe Ognisko Plastyczne.
Fontanna Trytona - z 1701 roku; za wzór tutaj posłużyła rzymska Fontana del Tritone Berniniego.
Zespół kamieniczek mieszczańskich - odbudowane ze zniszczeń wojennych, prezentują dawną zabudowę Nysy.

[edytuj] Przemysł i gospodarka

Nysa jest ważnym ośrodkiem przemysłowym i gospodarczym, zarówno w województwie opolskim jak i w skali całego kraju. W mieście wyróżnić możemy przemysł metalowy, maszynowy, spożywczy i budowlano-montażowy. Do największych zakładów obecnie należą:

Chio Lily Snack Foods Sp. z o.o. – największa w kraju wytwórnia chipsów,
Spółdzielnia Pracy Cukry Nyskie – producent wyrobów cukierniczych,
Wytwórnia Lodów i Garmażerki Mrożonej Lodgar,
Fabryka Pomocy Naukowych,
Cafrex,
Zakład Cukierniczy Wacuś.

Do 2002 roku w mieście funkcjonował jeden z największych zakładów w województwie – fabryka samochodów dostawczych, a później Nysa Motor. Montowała ona małe samochody dostawcze, m.in. Nysy, Polonezy trucki, a w ostatnim okresie także Citroeny C15. Obecnie fabryka stoi nieczynna.

Do większych zakładów, które jeszcze niedawno istniały w Nysie można zaliczyć: Zakład Urządzeń Przemysłowych S.A. zajmujący się produkcją urządzeń dla przemysłu chemicznego, energetycznego, cukrowniczego i ochrony środowiska oraz Garbarską Spółdzielnię Pracy Asko, która była jedną z najnowocześniejszych zakładów garbarskich w Polsce.

Ponadto w mieści bardzo intensywnie rozwija się branża handlowa i usługowa. W mieście powstaje wiele nowych sklepów i punktów usługowych. Powoduje to, że miasto jest postrzegane jako atrakcyjny cel zakupów i jest chętnie odwiedzane także przez obywateli czeskich. Szacuje się, że w ciągu tygodnia odwiedza Nysę około 20 tys. Czechów. W mieście istnieją również stacje benzynowe, stacje obsługi samochodów m.in. Fiat, Renault, Seat. Istnieją liczne biura leasingowe, banki, towarzystwa ubezpieczeniowe, liczne hurtownie i składy.

[edytuj] Sport

AZS PWSZ Nysa - klub sportowy, którego tradycję sięgają 1948 r. specjalizuje się głównie w piłce siatkowej, w której osiągał duże sukcesy, jak: Puchar Polski w sezonie 1995/1996, dwukrotne Wicemistrzostwo Polski w kategorii seniorów (1993/1994, 1994/1995) , dwukrotny Brązowy Medal Mistrzostw Polski w kategorii seniorów (1991/1992), 1997/1998), Mistrzostwo Polski w kategorii młodzików (1996/1997) i dwukrotnie Wicemistrzostwo Polski w kategorii kadetów i juniorów starszych. Drużyna seniorów gra obecnie w I. lidze (dawna Seria B). Klub posiada także sekcje: koszykówki, sportów wodnych, sportów obronnych i turystyki górskiej.

Polonia Nysa – klub sportowy w Nysie. Powstał wkrótce po powrocie Dolnego Śląska i Opolszczyzny do Polski – już w końcu 1945 roku. Pierwszy mecz piłkarze jednak rozegrali dopiero w sierpniu 1946 roku i od tej daty liczy się oficjalnie początek klubu. Pierwotnie klub funkcjonował pod nazwą Grom, później kilkakrotnie zmieniał miano, aby ostatecznie – po fuzji z Budowlanymi, Kolejarzem i Spójnią w 1956 roku – przyjąć nazwę Polonia. Od początku klub był związany z branżą energetyczną, w latach 1963-1994 funkcjonował jako Energetyczny Klub Sportowy. Był to okres największej pomyślności Polonii. Działało wówczas aż 10 sekcji, m.in. koszykówki męskiej i żeńskiej, szermiercza, tenisa stołowego, motorowa. Po upadku w 1994 roku patrona, czyli Zakładów Wykonawstwa Sieci Energetycznych, nyscy sportowcy znaleźli się w bardzo trudnej sytuacji – działaczom udało się uratować byt Polonii, ale już tylko jako klubu jednosekcyjnego, piłkarskiego. Reszta sekcji nie przetrwała. W tym trudnym okresie klubowi pośpieszyły z pomocą władze miasta, które przejęły stadion, będący dotąd własnością ZWSE i przekazały go klubowi w nieodpłatne użytkowanie. Klub od zawsze szczycił się dobrą pracą z młodzieżą i obecnie utrzymuje dwie drużyny juniorów i jedną trampkarzy. Łącznie obecnie w nyskim klubie futbol uprawia ponad 100 zawodników. Piłkarzy wspierają obecnie drobni przedsiębiorcy i Urząd Miasta.

Nad Jeziorem Nyskim ma swą siedzibę działający nieprzerwanie od 1961 roku Klub Żeglarski Nysa, w ramach którego działa m.in. jedyna obecnie na Opolszczyźnie szkółka żeglarska dla dzieci i młodzieży, a także sekcja regatowa (klasy: Optimist i Cadet).

[edytuj] Kultura

W Nysie mieści się wiele instytucji kulturalnych zapewniające właściwy poziom dla chętnych którzy preferują ten typ spędzania wolnego czasu. W mieście istnieją:

Państwowe Ognisko Plastyczne,
Panstwowa Szkoła Muzyczna im. Witolda Lutosławskiego,
Muzeum Okręgowe,
Miejska Biblioteka Publiczna im. Władysława Broniewskiego,
Nyski Dom Kultury.

[edytuj] Miasta partnerskie

Lüdinghausen - współpraca od 1992 r.
Jesenik - współpraca od 1999 r.
Sumperk - współpraca od 1995 r.
Kołomyja - współpraca od 2000 r.
Ingelheim - współpraca od 2002 r.
Taverny - współpraca od 2002 r.
Bałtijsk - współpraca od 2002 r. (współpraca nie jest kontynuowana)

[edytuj] Lista burmistrzów Nysy

[edytuj] Czasy pruskie

Max Warmbrunn (1911-1915)*
Dr. Albert Franke (1916-1933)*
Georg Mazur (1933-1945)*

* władzę sprawował Nadburmistrz Gminy Miejskiej

[edytuj] Rzeczpospolita Polska i PRL

Jan Koj (9 sierpnia 1945 - 6 października 1945)
Edward Stępień (6 października 1945 - 28 lutego 1950)
Krystyna Zawidzka (1 marca 1950 - 28 listopada 1950)
Feliks Świerczak (28 listopada 1950- 24 stycznia 1951)
Aniela Odyjas (24 stycznia 1951 - 8 sierpnia 1953)**
Jan Zieliński (8 sierpnia 1953 - 20 grudnia 1954)**
Jan Radomański (20 grudnia 1954-1968)**
dr Kazimierz Strzałkowski (1968-1972)**
mgr Zbigniew Kulig (1972-1974)**
mgr Jan Duszel (29 kwietnia 1974 - 14 kwietnia 1982)***
mgr inż. Władysław Dyrka (15 kwietnia 1982 - 31 stycznia 1988)***
mgr inż. Mieczysław Warzocha (2 maja 1988 - 30 listopada 1990)***

** władzę w latach 1951-1974 sprawował Przewodniczący Prezydium Miejskiej Rady Narodowej

*** władzę w latach 1974-1990 sprawował Naczelnik Miasta

[edytuj] III Rzeczpospolita

mgr inż. Jacek Suski (1 grudnia 1990 - 4 lipca 1994)
mgr inż. Mieczysław Warzocha (5 lipca 1994 - 29 października 1998)
mgr inż. Janusz Sanocki (30 października 1998 - 30 października 2001)
mgr Ryszard Rogowski (30 października 2001 - 18 listopada 2002)
mgr Marian Smutkiewicz (18 listopada 2002 - 5 grudnia 2006)
mgr Jolanta Barska (5 grudnia 2006 - obecnie urzęduje)

[edytuj] Znani nysanie

Z miastem Nysa związani byli m.in.:

Christoph Scheiner - astronom niemiecki, który odkrył czarne plamy na Słońcu oraz pierwszy superior kolegium jezuickiego w Nysie,
Joseph von Eichendorff - poeta niemiecki,
Konrad Bloch - biochemik amerykański pochodzenia niemieckiego, noblista 1964,
książę biskup Franciszek Ludwik von Neuburg - biskup wrocławski i zarazem książę nyski, którego pontyfikat był jednym z najdłuższych w historii kościoła katolickiego,
generał Friedrich Wilhelm von Steuben - jeden z bohaterów niepodległościowych Stanów Zjednoczonych,
Max Herrmann-Neisse - poeta niemiecki,
Eduard Grützner - malarz niemiecki,
Joseph Krautwald- rzeźbiarz niemiecki,
Adolf Lorenz - lekarz austriacki, twórca współczesnej chirurgii ortopedycznej,
Maria Merket - założycielka Zgromadzenia Sióstr św. Elżbiety,
Paul Peikert - kronikarz oblężonego przez Armię Czerwoną Wrocławia,
Paweł Dytko - polski kierowca rajdowy,
Jerzy Kozarzewski - polski poeta,
Wanda Pawlik - polska poetka,
Marta Klubowicz - polska aktorka.
prof Edward Syty - artysta malarz

[edytuj] Bibliografia

"Nysa-przystanek wędrowca" 2004 J.Daniel, I.Zielonka wyd.Inserat ISBN 83-912169-1-8
"Nysa na dawnej pocztówce" 2003 Z.Zalewski wyd. MS Opole, Urząd Miejski w Nysie ISBN 838894522X

[edytuj] Zobacz też

[edytuj] Linki zewnętrzne

Mapy i zdjęcia satelitarne

Źródło: "http://pl.wikipedia.org../../../n/y/s/Nysa.html"

Kategoria: Nysa