Filharmonia Krakowska
Z Wikipedii
Filharmonia im. Karola Szymanowskiego w Krakowie została założona w 1945, wcześniej istniała jako orkiestra Związku Zawodowego Muzyków Polskich w Krakowie (od 1909).
[edytuj] Gmach Filharmonii
Filharmonia krakowska działa w budynku przy ul. Zwierzynieckiej 1. Gmach ten powstał w roku 1931, jako Dom Katolicki według projektu Józefa Pokutyńskiego, inicjatorem budowy był Kardynał Książę Adam Sapieha. Architekt projektu kierował się wzorem słynnego budynku, o podobnym przeznaczeniu, Maison du Peuple w Brukseli, zaprojektowanego w 1897 roku przez Viktora Horta. Wystrój budynku i sali koncertowej ma charakter neobarokowy w odróżnieniu od pozostałych pomieszczeń utrzymanych w stylistyce modernizmu. Budynek został zaprojektowany na wzór litery L.
Kubatura budynku to 24.000 metrów sześciennych, powierzchnia użytkowa to 4.550 metrów kwadratowych. Fasadę budynku filharmonicznego zwieńcza kartusz z herbem "Trzy Korony". Sala widowiskowa (20 x 28 m) licząca 693 miejsca jest największą salą koncertową Krakowa. Głównym elementem wystroju sali koncertowej, a zarazem najokazalszym instrumentem Filharmonii, są organy firmy Johannes Klais z Orgelbau Bonn (przekazane do użytku w październiku 1996 roku w miejsce spalonych w pożarze budynku w grudniu 1991 organów firmy VEB Postdamer Schuke z Orgelbau. Oprócz głównej sali koncertowej, gmach dysponuje jeszcze dwiema salami przeznaczonymi do muzykowania kameralnego, Salą Złotą i Salą Błękitną, w której 15 października 1938 roku debiutował jako poeta Karol Wojtyła.
[edytuj] Historia Filharmonii
Z końca XVIII wieku pochodzą pierwsze wzmianki o próbach tworzenia profesjonalnej orkiestry symfonicznej w Krakowie. Orkiestra taka powstała dopiero w 1909 roku, pod kierownictwem Feliksa Nowowiejskiego i działała z przerwą wojenną (1914 – 1918) aż do września 1939 roku.
W okresie trzydziestoletniego istnienia działała pod auspicjami Związku Zawodowego Muzyków Polskich w Krakowie. Organizacja ta powstała w 1909 roku, zrzeszając muzyków zawodowych pracujących w różnych kawiarniach, lokalach i w niemych kinach. Związek miał na celu obronę interesów zrzeszonych muzyków i dbałość o poziom artystyczny ich produkcji, oraz jako cel równorzędny propagował kulturę muzyczną poprzez organizowanie koncertów symfonicznych. Działalność ta w czasie I wojny światowej uległa zawieszeniu. Po wojnie w roku 1919 związek reaktywowano, powstał też 80 osobowy zespół, który jako Orkiestra Symfoniczna zapoczątkował swą działalność w dniu 18 maja 1919 roku występem dla uczczenia setnej rocznicy urodzin Stanisława Moniuszki. Z początkiem lat dwudziestych orkiestra otrzymała dotacje z Magistratu Krakowa. W okresie tym orkiestra koncertuje pod batutą takich mistrzów jak: Zdzisław Górzyński, Bolesław Wallek-Walewski, Piotr Stermich-Valcrociata, Adam Dołżycki, Walerian Bierdiajew. W repertuarze orkiestry figurowały symfonie: Beethovena, Berlioza, Brahmsa, Czajkowskiego, Haydna uwertury i poematy symfoniczne: Karłowicza, Liszta, Straussa, Debussy'ego i wiele innych utworów symfonicznych. Wykonywano również dzieła oratoryjne, a także koncerty instrumentalne. W 1937 roku Zarząd Towarzystwa Muzycznego utworzył samodzielną sekcję o nazwie Filharmonia Krakowska. Po rezygnacji Towarzystwa Muzycznego z tej sekcji, inicjatywę przejęło Krakowskie Biuro Koncertowe Eugeniusza Bujańskiego, prowadzące zawodowy impresariat muzyczny i organizujące koncerty na własny rachunek. Orkiestrze nadano nazwę Krakowska Orkiestra Symfoniczna. Koncerty odbywały się aż do wybuchu II wojny światowej. Ostatni miał miejsce 21 maja 1939 pod dyrekcją Bronisława Wolfstala, wykonano wówczas V Symfonię Beethovena i Koncert skrzypcowy E. Młynarskiego, solistką była Irena Dubiska.
W okresie okupacji, na rozkaz Generalnego Gubernatora Hansa Franka, w lipcu 1940 roku powstała orkiestra pod nazwą Filharmonia GG (Generalnego Gubernatorstwa). Składała się ona z polskich muzyków zawodowych (wybitni instrumentaliści, profesorowie szkół muzycznych, byli członkowie Filharmonii Warszawskiej i Poznańskiej). Jedynym Niemcem w zespole był koncertmistrz Fritz Sonnleitner. Orkiestrą dyrygował najpierw Hans Rohr, II dyrygentem był Rudolf Erb. Po nagłej śmierci Rohra stanowisko dyrygenta w roku 1942 otrzymał Rudolf Hindemith (brat kompozytora Paula Hindemitha), a w 1944 roku Hans Swarowsky. W ówczesnych warunkach orkiestra stanowiła pewnego rodzaju oazę dla muzyków w niej grających. Dzięki legitymacjom muzycy unikali wywózek na roboty do Niemiec i transportów do Oświęcimia. Ten niewątpliwy immunitet był zasługą Rohra, dla którego muzyka i muzycy stanowiły największą wartość. Repertuar tamtych czasów obejmował głównie muzykę kompozytorów austriackich i niemieckich, m.in.: Bacha, Beethovena, Brahmsa, Mozarta, Straussa, ale od roku 1942, po zniesieniu zakazu wykonywania utworów kompozytorów polskich grano też muzykę narodową: Chopina, Karłowicza, Kurpińskiego, Moniuszki, Noskowskiego, Żeleńskiego. Paradoksalnie, mimo tak trudnych warunków pracy i "życia pod presją" okupanta, orkiestra ta była jedną z najlepszych orkiestr europejskich w tym czasie jako "zespół znakomity o imponującej zdolności ekspresyjnej i spoistości".
Po wojnie Filharmonia Krakowska powstała jako pierwsza w Polsce. Pierwszy koncert orkiestry symfonicznej miał miejsce 3 lutego 1945 roku, wkrótce dołączył chór mieszany, a w dalszej kolejności także chór chłopięcy. Dysponując tak rozbudowanym aparatem wykonawczym, specyfiką repertuaru Filharmonii Krakowskiej stały się oratoria, regularnie prezentowane w bieżących programach, oraz w programach licznych światowych festiwali muzyki sakralnej. Jako ambasador kultury polskiej za granicą Filharmonia Krakowska zasłużyła się szczególnie wykonując dzieła Karola Szymanowskiego - swego patrona od 1962 roku i Krzysztofa Pendereckiego - swego honorowego dyrektora artystycznego.
Filharmonia im. Karola Szymanowskiego w Krakowie koncertowała w ponad 30 krajach, w niektórych wielokrotnie, niemal we wszystkich krajach europejskich oraz w Iranie, Japonii, Kanadzie, Korei Południowej, Libanie, Turcji i Stanach Zjednoczonych.
Z kolei gośćmi Filharmonii Krakowskiej były najznakomitsze światowe zespoły symfoniczne, m.in. Orkiestra Filadelfijska - Eugene Ormandy, Orkiestra Clevelandzka - George Szell, Suisse Romande - Ernest Ansermet, Orchestre National de la Radiodiffusion et Television Française - Manuel Rosenthal, Jean Martinon, Pittsburska Orkiestra Symfoniczna - William Steinberg, Orkiestra Filharmonii Izraelskiej - Zubin Mehta, Filharmonii Czeskiej - Karel Ančerl, Vaclav Neumann, Leningradzkiej - Jewgienij Mrawiński, Moskiewska Orkiestra Kameralna - Rudolf Barszaj, Virtuosi di Roma - Renato Fasano, The Bach Ensemble - Joshua Rifkin, Halle Orchestra Manchester - Stanisław Skrowaczewski, Orkiestra Kameralna Jean - François Paillarda, Musica Antiqua Köln - Reinhard Goebel, najbardziej prominentni dyrygenci polscy, m. in. Zygmunt Latoszewski, Bogdan Wodiczko, Witold Rowicki, Jerzy Katlewicz, Kazimierz Kord, Jerzy Maksymiuk, Tadeusz Strugała, Krzysztof Penderecki, Antoni Wit i zagraniczni Hermann Abendroth, Nikołaj Anosow, Roberto Benzi, Roger Desormiere, Dean Dixon, Antal Doráti, Konstantin Iwanow, Paweł Klecki, Helmut Koch, Kiryłł Kondraszyn, Rafael Kubelik, Gilbert Levine, Jean Martinon, Vladimir Ponkin, John Pritchard, Helmuth Rilling, Jerzy Semkow, Giuseppe Sinopoli, Volker Wangenheim, Carlo Zecchi i soliści, którzy swoimi występami wystawili czytelne świadectwo randze goszczącej ich instytucji: Victoria de los Angeles, Claudio Arrau, Gina Bachauer, Arturo Benedetti - Michelangeli, Cathy Berberian, Stanisław Bunin, Shura Cherkassky, Zara Dołuchanowa, Dorothy Dorow, Annie Fischer, Emil Gilels, Sidney Harth, Gary Karr, Leonid Kogan, Gidon Kremer, Nikita Magaloff, Witold Małcużyński, Yehudi Menuhin, Schlomo Mintz, Tatiana Nikołajewa, Lew Oborin, Garrick Ohlsson, Igor i Dawid Ojstrach, Vlado Perlemuter, Maurizio Pollini, Ruggiero Ricchi, Mścisław Rostropowicz, Światosław Richter, Artur Rubinstein, Izaac Stern, Daniel Szafran, Henryk Szeryng, Narciso Yepes, Yo - Yo Ma, Teresa Żylis - Gara, Nigel Kennedy.
Filharmonia im. Karola Szymanowskiego w Krakowie swą obecną wysoką pozycję artystyczną dokumentuje jednak przede wszystkim bieżącą działalnością koncertową. Obok cotygodniowych koncertów symfonicznych, organizuje imprezy w historycznych obiektach krakowskich takich jak: Zamek Królewski na Wawelu, Uniwersytet Jagielloński, organizuje recitale organowe, recitale mistrzowskie, koncerty umuzykalniające dla młodzieży (cykl "Musica - ars amanda") i dzieci. Patronuje Dniom Muzyki Organowej. Ma swój znaczący udział w ożywieniu życia kulturalnego Krakowa.
Obecnie stanowisko dyrektora naczelnego filharmonii piastuje Jacek Berwaldt, dyrektorem artystycznym jest Jan Krenz, a dyrektorem gościnnym Nigel Kennedy.
