Karol Szymanowski
Z Wikipedii
|
Karol Maciej Szymanowski h. Korwin / Ślepowron, (ur. 3 października 1882 w majątku Tymoszówka na Ukrainie, zm. 29 marca 1937 w Lozannie) - wybitny polski kompozytor, należał do grupy kompozytorów Młodej Polski, obok Grzegorza Fitelberga, Ludomira Różyckiego i Apolinarego Szeluto. Obok Fryderyka Chopina uznawany za najwybitniejszego polskiego kompozytora.
[edytuj] Biografia
Szymanowski pochodził z polskiej rodziny zamieszkującej na zachodniej Ukrainie. Drobne kalectwo (niepełnosprawna noga) ograniczało aktywność młodego Karola.
W wieku siedmiu lat rozpoczął domową edukację, z akcentem położonym na naukę muzyki. Najpierw uczył się pod kierownictwem ojca, a potem, od 1892 Gustawa Neuhausa, lokalnego nauczyciela muzyki, który odkrył u młodego Szymanowskiego zdolności kompozytorskie. W szkole Neuhausa zapoznał się z dorobkiem artystycznym romantyzmu, w szczególności niemieckiego. Następnie studiował w Warszawie u prof. Zygmunta Noskowskiego.
W latach 1903-1905 przebywał w Berlinie, gdzie zapoznał się z Ryszardem Straussem, który stał się jego mistrzem w nadchodzących latach. Zainspirowany jego muzyką skomponował swe pierwsze symfonie. W 1914 podróżując po Europie, będąc we Francji zapoznał się z modnym wówczas impresjonizmem, a w szczególności muzyką Claude'a Debussyego, która była kolejną inspiracją twórczą wchodzącego w okres największej płodności twórczej kompozytora.
Okres wojny spędził w rodzinnym majątku Tymoszówce, intensywnie pracując. Skomponował wtedy między innymi III symfonię, I Koncert skrzypcowy i I Kwartet smyczkowy. W czasie rewolucji bolszewickiej rodzina Szymanowskich straciła swój majątek ziemski. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę rodzina przeniosła się do Warszawy, gdzie Karol odniósł pierwsze wielkie sukcesy artystyczne i ostatecznie został pierwszym rektorem Warszawskiego Konserwatorium Muzycznego.
Powszechnie znane są homoseksualne fascynacje kompozytora. Tworzył wiersze, w latach 1918-1919 napisał powieść Efebos, którą dedykował 15-letniemu Borysowi Kochno. Szymanowski miał wtedy 37 lat; Kochno był tancerzem, w późniejszych latach został kochankiem Sergiusza Diagilewa. Powieść spłonęła we wrześniu 1939 r. w mieszkaniu kuzyna kompozytora Jarosława Iwaszkiewicza, który sporządził obszerne streszczenie utworu. Jednak jeden z rozdziałów, podarowany właśnie Koczno (w przekładzie rosyjskim samego Szymanowskiego) ocalał. Ten fragment został wydany po niemiecku: Das Gastmahl: Ein Kapitel aus dem verlorenen Roman Ephebos, Verlag Rosa Winkel, Berlin, 1993. Sprawa romansu Szymanowskiego została opisana w: H. Kennedy, "Karol Szymanowski, His Boy-Love Novel, and the Boy He Loved", [1]PAIDIKA - Journal of Paedophilia (Amsterdam), Issue 11. Dostał Złoty Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury. W 1930 Szymanowski cierpiący na gruźlicę na stałe zamieszkał w Willi Atma w Zakopanem skąd kierował Akademią Muzyczną w Warszawie (1930-32) oraz często wyjeżdżał na leczenie do szwajcarskich sanatoriów. Zmarł w sanatorium w Lozannie w 1937.
[edytuj] Twórczość
W pierwszej fazie swej twórczości Szymanowski wyraźnie pozostawał pod wpływem muzyki romantyzmu, wzorując się na Ryszardzie Straussie i na swym niedoścignionym mistrzu Chopinie. Począwszy od 1914 r. poddał się wpływom impresjonizmu, stając się jednym z najwybitniejszych przedstawicieli modernizmu.
Szymanowski wypracował swój własny bardzo liryczny styl muzyczny oparty na bogatej, innowacyjnej orkiestracji. Wprowadził też do swej muzyki motywy polskiego folkloru, w tym podhalańskiego i kurpiowskiego, na co miały wpływ głównie częste pobyty w Zakopanem.
| Dzieła kompozytorskie | ||
|---|---|---|
| Lata pracy | Tytuł dzieła | Forma muzyczna |
| 1899-1900 | Dziewięć preludiów na fortepian, Op. 1 | Zbiór miniatur fortepianowych |
| 1990-1902 | Sześć pieśni, Op. 2 | Zbiór pieśni na głos I fortepian |
| 1901-1903 | Wariacja b-moll, Op. 3 | wariacja na fortepian |
| 1900-1902 | Cztery etiudy, Op. 4 | Miniatura fortepianowa |
| 1902 | Trzy fragmenty z poematów Jana Kasprowicza op.5 | Pieśń na głos i fortepian |
| 1904 | Salome, Op. 6 (sł. Jan Kasprowicz) | Pieśń na głos i orkiestrę |
| 1904 | Łabędź, Op. 7 (sł. Wacław Berent) | Pieśń na głos i fortepian |
| 1903-1904 | Sonata fortepianowa nr. 1 c-moll, Op. 8 | Sonata |
| 1904 | Sonata d-moll na skrzypce I fortepian, Op. 9 | Sonata |
| 1900-1904 | Wariacje na polski temat ludowy h-moll, Op. 10 | wariacja na fortepian |
| 1904-1905 | Cztery pieśni, Op. 11 (sł. Tadeusz Miciński) | Pieśń na głos i fortepian |
| 1904-1905 | Uwertura koncertowa E-dur, Op. 12 | Utwór orkiestrowy |
| 1905-1907 | Pięć pieśni, Op. 13 | Pieśń na głos i fortepian |
| 1905-1907 | Fantazja, Op. 14 | Miniatura fortepianowa |
| 1906-1907 | Symfonia nr 1 f-moll, Op. 15 | Symfonia |
| 1907 | Trio, Op. 16 | Trio instrumentalne (fortepian, skrzypce, wiolonczela) |
| 1907 | Dwanaście pieśni, Op. 17 | Pieśń na głos i fortepian |
| 1908 | Pięć pieśni, Op. 18 | Pieśń na głos i fortepian |
| 1905-1909 | Preludium I fuga cis-mol | Miniatura fortepianowa |
| 1908-1909 | Loteria mężów | Operetka |
| 1909-1910 | Symfonia nr 2 B-dur, Op. 19 | Symfonia |
| 1909 | Sześć pieśni, Op. 20 (sł. Tadeusz Miciński) | Pieśń na głos i fortepian |
| 1910-1911 | Sonata fortepianowa nr 2 A-dur, Op. 21 | Sonata |
| 1910 | Barwne pieśni, Op. 22 | Pieśń na głos i fortepian |
| 1910 | Romans D-dur, Op. 23 | Duet na skrzypce i fortepian |
| 1911 | Pieśni miłosne Hafiza, Op. 24 | Pieśń na głos i fortepian |
| 1912-1913 | Hagith, Op. 25 | Opera |
| 1914 | Pieśni miłosne Hafiza, Op. 26 | Pieśń na głos i orkiestrę |
| 1914-1916 | Symfonia nr 3 "Pieśń o nocy", Op. 27 | Symfonia |
| 1915 | Nokturn i tarantela, Op. 28 | Miniatura na skrzypce i fortepian |
| 1915 | Metopy, Op. 29 | Miniatura fortepianowa |
| 1915 | Mity, Op. 30 | Miniatura na skrzypce i fortepian |
| 1915 | Pieśni księżniczki z baśni, Op.31 | Pieśń na głos i fortepian |
| 1915 | Trzy pieśni, Op. 32 (sł. Dymitr Dawydow) | Pieśń na głos i fortepian |
| 1915-1916 | Dwanaście etiud, Op. 33 | Miniatura fortepianowa |
| 1916 | Maski, Op. 34 | Miniatura fortepianowa |
| 1917 | Koncert skrzypcowy nr 1, Op. 35 | Koncert skrzypcowy |
| 1917 | Sonata fortepianowa nr 3, Op. 36 | Sonata |
| 1917 | Kwartet Smyczkowy nr 1, Op 37 | Kwartet smyczkowy |
| 1917 | Demeter, Op 37 bis | Pieśń na alt, chór żeński i orkiestrę |
| 1917 | Agawe, Op. 38 | Pieśń na alt, chór żeński i orkiestrę |
| 1918 | Trzy kaprysy Paganiniego, Op. 40 | Miniatura na skrzypce I fortepian |
| 1918 | Cztery pieśni, Op. 41 (sł. [Rabindranatha Tagore]]) | Pieśń na głos i fortepian |
| 1918 | Pieśń meuzina szalonego, Op. 42 | Pieśń na głos I fortepian |
| 1920 | Mandragora, Op. 34 | Balet |
| 1925 | Marsz uroczysty | Marsz na orkiestrę |
| 1925 | Dwie pieśni baskijskie, Op. 44 | Pieśń na głos i fortepian |
| 1918-1924 | Król Roger, Op. 46 | Opera |
| 1921 | Słopiewnie, Op. 46 bis (sł. Julian Tuwim) | Pieśń na głos i fortepian |
| 1922 | Trzy kołysanki, Op. 48 | Pieśń na głos i fortepian |
| 1922-1923 | Rytmy dziecięce, Op. 49 (sł. Kazimiera Iłłakowiczówna) | Pieśń na głos i fortepian |
| 1924-1925 | Dwanaście mazurków, Op. 50 | Miniatura fortepianowa |
| 1924 | Idom se siuhaje dołu, śpiewający | Piosenka góralska na głos i fortepian |
| 1925 | Kniaź Patiomkin, Op. 51 (do dramatu Tadeusza Micińskiego) |
Utwór orkiestrowy |
| 1925 | Kołysanka (La bereceuse d'atacho enia), Op. 52 | Duet na skrzypce i fortepian |
| 1925-1926 | 'Stabat mater, op. 53 | Utwór na głosy solowe, chór i orkiestrę |
| 1926 | Cztery pieśni, Op. 54 (sł. James Joyce) | Pieśń na głos i fortepian |
| 1923-1931 | Harnasie, Op. 55 | Balet |
| 1927 | Kwartet smyczkowy nr 2, Op. 56 | Kwartet smyczkowy |
| 1928 | Vocalise-Etude | Pieśń |
| 1928-1929 | Sześć pieśni kurpiowski | Pieśń na chór a cappella |
| 1930 | Veni creator, Op. 57 | Utwór na sopran, chór, organy i orkiestrę |
| 1930-1932 | Pieśni kurpiowskie, Op. 58 | Pieśń na głos i fortepian |
| 1930-1933 | Litania do Marii Panny, Op. 59 | Utwór na sopran, chór i orkiestrę |
| 1932 | Symfonia nr 4, (Symphonie concertante), Op. 60 | Symfonia |
| 1932-1933 | Koncert skrzypcowy nr 2, Op. 61 | Koncert skrzypcowy |
| 1933-1934 | Dwa mazurki, Op. 62 | Miniatura fortepianowa |
