Generalne Gubernatorstwo
Z Wikipedii
Ten artykuł dotyczy Generalnego Gubernatorstwa utworzonego przez hitlerowskie Niemcy na części terytorium Rzeczypospolitej podczas okupacji w latach 1939-1945.
Zobacz też: odrębny artykuł o Generalnym Gubernatorstwie istniejącym w latach 1915-1918.
Generalne Gubernatorstwo (1939-1945) – (w skrócie GG; niem. Generalgouvernement für die besetzten polnischen Gebiete) było jednostką administracyjno-terytorialną, utworzoną na podstawie dekretu Hitlera z 12 października 1939, z mocą obowiązującą od 26 października 1939, obejmującą część okupowanego terytorium II Rzeczypospolitej, która nie została wcielona do Rzeszy. Przeczytaj więcej o polskich obszarach włączonych do Rzeszy przez Niemcy hitlerowskie.
[edytuj] Podział administracyjny
Generalne Gubernatorstwo podzielono na cztery jednostki administracyjne (dystrykty, niem. Distrikt):
Obejmowało obszar 94,1 tys. km², który zamieszkiwało 12,1 mln ludności. Po agresji III Rzeszy na Związek Radziecki tereny dawnych województw: lwowskiego, tarnopolskiego, stanisławowskiego i wołyńskiego, pod nazwą dystryktu galicyjskiego, weszły w skład Generalnego Gubernatorstwa na mocy dekretu Hitlera z 1 sierpnia 1941. Wówczas obszar GG wynosił 145,2 tys. km², zamieszkiwany przez 16,6 mln mieszkańców. Dystrykty dzieliły się na powiaty (niem. Kreis). Zlikwidowano polską administrację, pozostawiając tylko polską policję jako jednostkę pomocniczą przy policji niemieckiej, oraz sądy rozpatrujące drobne sprawy karne dot. Polaków oraz sprawy cywilne między Polakami. Jednak sądy niemieckie mogły przejąć do swojej właściwości każdą sprawę. Jedyne jednostki samorządowe pozostawione w Generalnego Gubernatorstwa to gminy i sołectwa. Niemcy dopuścili działanie straży pożarnej, PCK, a od roku 1940 Rady Głównej Opiekuńczej.
W Krakowie miał siedzibę tzw. "Bank Emisyjny w Polsce", który emitował obowiązującą na terenie Gubernatorstwa walutę - złotego.
[edytuj] Aparat represji
Na terenie Generalnego Gubernatorstwa zakazano działalności kulturalnej oraz ograniczono szkolnictwo do podstawowego i zawodowego niższej rangi (bez możliwości uzyskania matury). Wprowadzono zakaz prowadzenia działalności artystycznej, sportowej czy naukowej. Przemysł i rolnictwo pozostawało pod zarządem niemieckim. Na wieś nałożono dostawy przymusowe (kontyngenty), a w zakładach przemysłowych utrzymywano urzędowo niskie płace. Zaopatrzenie polegało na kartkowym systemie racjonowania żywności. W Generalnym Gubernatorstwie panował terror, częste aresztowania i wywózki na roboty do Niemiec. Żydzi, zarówno pochodzący z tych ziem, jak i zesłani tu w 1941 r. z germanizowanego Kraju Warty zostali zamknięci w kilkuset utworzonych gettach, a następnie, od 1942 r. wywożeni transportami do obozów zagłady: Treblinka, Belzec, Sobibor, a także Majdanek oraz – poza teren Generalnego Gubernatorstwa – do Birkenau. Represje dotknęły także polski Kościół katolicki. Ludność polska pochodzenia niemieckiego została wciągnięta na tak zwane volkslisty. Administracja niemiecka pragnęła uzyskać przychylność górali powołując do życia tzw. "naród" góralski – Goralenvolk.
Generalne Gubernatorstwo było traktowane jako rezerwuar siły roboczej oraz rolnicze i surowcowe zaplecze dla gospodarki Rzeszy.
[edytuj] Władze Generalnego Gubernatorstwa
Naczelną władzę sprawował generalny gubernator, mający swą siedzibę w Krakowie, a Warszawa została zredukowana do roli siedziby władz dystryktu warszawskiego. Stanowisko generalnego gubernatora przez cały czas istnienia pełnił Hans Frank.
