Geschiedenis van de wereld
 |
De neutraliteit van dit artikel wordt betwist. Zie de bijbehorende overlegpagina voor meer informatie. |
Dit artikel bespreekt de menselijke geschiedenis van de wereld. Voor een geologische geschiedenis van de wereld, zie geologisch tijdvak.
Inhoud |
[bewerk] Paleolithische tijd
Homo sapiens deed zich eerst op de Aarde voor tussen 400 en 250 duizend jaar geleden tijdens de Palaeolithische periode. Dit gebeurde na een lange periode van evolutie. De voorvaderen van mensen, zoals Homo erectus, hadden vele millennia eenvoudige hulpmiddelen gebruikt, maar in de loop der tijd werden de hulpmiddelen veel meer geraffineerd en complex. Op dat punt waren de mensen begonnen gebruik te maken van vuur voor hitte en voor het koken. De mensen ontwikkelden ook taal tijdens de Paleolithische periode, evenals een conceptueel repertoire dat onder meer aanzette tot het systematisch begraven van doden. Tijdens deze periode leefden alle mensen als jagers-verzamelaars, over het algemeen nomadisch.
De moderne mensen verspreidden zich snel over Afrika en de vorst-vrije streken van Europa en Azië. De snelle uitbreiding van het mensdom in Noord-Amerika en Oceanië vond tijdens de climax van de ijstijd plaats, toen de gematigde gebieden van vandaag uiterst onherbergzaam waren. Maar toch hadden de mensen bijna alle ijsvrije delen van de wereldbol tegen het eind van de ijstijd gekoloniseerd, circa 12.000 jaar geleden.
[bewerk] Neolithische revolutie
Een belangrijke verandering, die door de grote prehistoricus Gordon Childe als „revolutie“ wordt beschreven, deed zich rond het 9de millennium voor Christus voor met de invoering van landbouw. Zoals men kon verwachten, was landbouw bijzonder belangrijk in gebieden van de vroege beschavingen, zoals de valleien van de Gele Rivier in China, de Nijl in Egypte, de Indus en de Ohio, in de laagvlaktes van Tabasco en in de Andes. Sommige volkeren, zoals inboorlingen van Australië en de bosjesmannen in Zuid-Afrika, gebruikten tot vrij moderne tijden geen landbouw.
Landbouw leidde tot verscheidene belangrijke veranderingen. Het stond een veel grotere bevolkingsdichtheid toe. Het leidde ook tot de opslag van voedselsurplussen, waarmee mensen konden worden gevoed die niet direct betrokken waren bij voedselproductie. De ontwikkeling van landbouw stond de verwezenlijking van de eerste steden toe. De ontwikkeling van steden heeft geleid tot wat beschaving wordt genoemd. Eerst in de Sumerische beschaving van lager Mesopotamië (3500 v.Chr.), dan in Egypte langs de Nijl (3000 v.Chr.) en Harappa in de Indus Vallei (2500 v.Chr.) is er bewijsmateriaal van gedetailleerde steden met hoge niveaus van sociale en economische ingewikkeldheid. Nochtans waren deze beschavingen van elkaar zo verschillend dat zij bijna zeker onafhankelijk in oorsprong moeten zijn geweest. Op dit ogenblik werden de ontwikkelingen zoals het schrijven, geld, en uitgebreide handel geïntroduceerd.
In het 2de millennium v.Chr. was er de totstandkoming van de complexe staatsmaatschappijen in Kreta, het vasteland van Griekenland en centraal Turkije. In China kunnen de proto-stedelijke maatschappijen van 2500 v.Chr. zich ontwikkeld hebben, maar de eerste dynastie die door archeologie is geïdentificeerd is dat van Shang. In Amerika kwamen beschavingen op zoals de Maya en de Olmeken in Meso-Amerika, en Moche en Nazca in de Andes in het eerste millennium voor Christus.
[bewerk] Brons- en ijzertijd
De landbouw was tot nu toe bijna helemaal afhankelijk geweest van stenen hulpmiddelen. In Eurazië begonnen koperen en bronzen hulpmiddelen, decoratie, en wapens alledaags te worden rond 3000 v.Chr. Na brons kwam de introductie van ijzeren hulpmiddelen in het Oostelijke Mediterrane gebied, het Midden-Oosten en China. Amerika kende tot 900 v.Chr. geen metalen hulpmiddelen.
De verspreiding van ijzerbewerkingstechnologie was minstens gedeeltelijk de oorzaak van de instorting van de beschavingen van Minoa, Mycenaea en Hittite rond 1200 v.Chr., toen deze geavanceerde culturen hun technologische voorsprong op hun barbaarse buren verloren. Deze huldigde een periode van instortingen en verwarring in, waarna twee concurrerende beschavingen ontstonden in het westen, de Grieken en Perziërs. De Chinese beschaving begon ook zijn vertrouwde vorm te krijgen tijdens het 1ste millennium voor Christus. Tijdens de Zhou Dynastie was er een enorm aantal arbeidskrachten verantwoordelijk voor het organiseren van overheid en het leiden van de verering van zijn voorvaderen.
De culturele ontwikkeling was de introductie van filosofie en godsdienst in zowel het oosten als het westen. In tijd ontwikkelde een grote verscheidenheid van godsdiensten zich rond de wereld met hindoeïsme en boeddhisme in India en Zoroastrisme in Perzië. In het oosten overheersten drie leerscholen het Chinese denken. Dit waren Daoisme, Legalisme en Confucianisme. De confuciaanse traditie, die overheersing zou bereiken, pasten geen wetten toe, maar men keek naar het voorbeeld van traditie voor politieke ethiek. In het westen werd de Griekse filosofische traditie, die door de werkzaamheden van Plato en Aristoteles werd vertegenwoordigd, verspreid door Europa en het Midden-Oosten door de veroveringen van Alexander van Macedonië in de 4e eeuw voor Christus. In Alexandrië mengde het zich met de Joodse cultuur om tot de essentiële context voor de verschijning en de vroege ontwikkeling van christendom te leiden.
[bewerk] De klassieke imperia
In de laatste eeuwen voor Christus werden het Middellandse-Zeegebied, de Ganges en de Gele Rivier de zetels van imperia. In China breidden de dynastieën Qin en Han het keizerrijk uit. In India groeide de invloed van Gupta's over een groot deel van het subcontinent via een netwerk van allianties. In het westen begonnen de Romeinen hun grondgebied uit te breiden door verovering en kolonisatie in het begin van de 5e eeuw. Tijdens de regeerperiode van Augustus, rond het begin van onze jaartelling, controleerde Rome alle landen die het Middellandse-Zeegebied omringen.
[bewerk] Tijd van Koninkrijken
De ineenstorting van het Romeinse Rijk rond de 5e eeuw na Christus viel samen met de verspreiding van het christendom in het Midden-Oosten. Het westelijke deel van het Romeinse Rijk viel onder de overheersing van diverse Germaanse stammen in de 5e eeuw, en deze ontwikkelden zich geleidelijk aan tot een aantal oorlogvoerende katholieke staten. Het resterende deel van het Romeinse Rijk in het oostelijke Middellandse-Zeegebied werd voortaan het Byzantijns Rijk genoemd. Eeuwen later werd een groot deel van westelijk Europa het Heilige Roomse Rijk bestaande uit een aantal staten in wat nu Duitsland, Italië en Zwitserland is.
In China ontstonden en verdwenen verschillende dynastieën. Het opmerkelijkste, evenals kortstondigste, voorbeeld hiervan was het Mongoolse Rijk dat zich over bijna het hele uitgestrekte gebied van Eurazië uitstreek.
De Islam, die in Arabië in de de 7e eeuw ontstond, was ook één van de opmerkelijkste krachten die van slechts een paar aanhangers uitgroeide tot de basis van een reeks grote Rijken in India, het Midden-Oosten, en Noord-Afrika.
Deze periode werd gekenmerkt door langzame, maar regelmatige, technologische verbeteringen met ontwikkelingen van uitzonderlijk belang zoals de stijgbeugel en de drukpers.
[bewerk] Expansie van Europa
Van de elfde tot aan de 15e eeuw lanceerde het Heilige Romeinse Rijk in Europa een reeks kruistochten tegen Byzantijns en islamitisch land in het oostelijke Middellandse-Zeegebied, in het bijzonder het gebied rond Jeruzalem. Na de val van Constantinopel in 1453 (reeds verzwakt in 1204 door westelijke kruisvaarders) verdween het Byzantijnse Rijk.
In Meso-Amerika breidden in de 15e eeuw de [[Azteken] hun macht uit, terwijl de Inka's hetzelfde deden in de Andes.
Rond het jaar 1500 kreeg Europa, door een combinatie van factoren, een technologische voorsprong op de rest van de wereld, en in de loop van de volgende eeuwen versnelde dit proces zich. Het vooruitgaan van de zeevaarttechnologie stond Christoffel Columbus in 1492 toe om een duurzaam verband tussen eerder afgekoppelde Amerika en Eurazië tot stand te brengen. Dit had dramatische gevolgen voor beide continenten. De Europeanen brachten ziekten met zich mee die de Amerikanen nooit eerder getroffen hadden. Meer dan 90% van hen stierf in een reeks verwoestende epidemieën. De Europeanen hadden paarden, staal en kanonnen die hen toestonden om een beslissend militair voordeel ten opzichte van de Amerikanen te houden.
De Azteekse en Inka-imperia werden vernietigd, zoals veel van de culturen van Amerika. Het goud en de middelen van Amerika werden naar Europa verscheept, terwijl tezelfdertijd grote aantallen Europese kolonisten uit het westen begonnen te emigreren.
De Portugese en Spaanse Rijken waren eerst overheersend, maar spoedig begonnen de noordelijkere Fransen, Engelsen en Nederlanders de Atlantische Oceaan te overheersen. In een reeks van oorlogen in de 17de en 18e eeuwen, die met de oorlogen van Napoleon culmineerden, kwam Groot-Brittannië te voorschijn als krachtigste natie in de wereld. Het controleerde een imperium dat de wereld overspande: het Britse Rijk.
Hoewel Amerika één van de eerste gebieden was dat door de Europeanen veroverd werd, hadden zij ook spoedig een technologisch voordeel over de mensen in Azië. In de 19e eeuw bereikte Groot-Brittannië controle over het Indische subcontinent, Egypte en Malaya, de Fransen bezetten Indo-China terwijl de Nederlanders Indonesië bezetten. De Britten bezetten ook verscheidene van de gebieden die nog door neolithische volkeren werden bevolkt, waaronder Australië, Nieuw-Zeeland en Zuid-Afrika. Grote aantallen Britse kolonisten begonnen naar deze gebieden te emigreren.
Vervolgens kwam de Industriële Revolutie, een belangrijke transformatie van de wereldeconomie. Het begon in Groot-Brittannië en er kwamen nieuwe productiemethoden zoals de fabriek, massaproductie en mechanisatie. De wereldeconomie werd gebaseerd op steenkool. De nieuwe methodes van vervoer zoals spoorwegen en stoomschepen maakten de wereld kleiner.
[bewerk] Twintigste Eeuw
- Hoofdartikel: Twintigste eeuw
In de eerste halft van de twintigste eeuw werden er twee wereldoorlogen gevoerd. Hiermee nam de macht van Europa steeds verder af. In de tweede helft werden de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie grootmachten. Beiden stonden tegenover elkaar in de koude oorlog. Na 1989 stortte de Sovjet-Unie in en werd de Verenigde Staten de enige wereldmacht.
De eeuw werd gekenmerkt door een aantal krachtige ideologieën. Eerst met het communisme in de Sovjet-Unie na 1917, die zich uitbreidde naar Oost-Europa na 1945 en naar China in 1949. Tevens verspreidde het zich over naties in de Derde Wereld tijdens de jaren '50 en de jaren '60. In de jaren '20 zagen militaristische fascistische dictaturen in Duitsland, Italië, Japan en Spanje.
Deze overgangen gingen gepaard met oorlogen van onvergelijkbare verwoesting. De Eerste Wereldoorlog vernietigde veel van de oude monarchieën van Europa, en verzwakte Frankrijk en Groot-Brittannië. De Tweede Wereldoorlog zorgde ervoor dat de meeste militaristische dictaturen in Europa werden vernietigd en er kwam een opleving van het communisme in Oost-Europa en Azië. Dit leidde tot de Koude Oorlog, een veertig-jaar durend conflict tussen de Verenigde Staten en zijn bondgenoten en de Sovjet-Unie en zijn bondgenoten. De menselijke beschaving werd in gevaar gebracht door de ontwikkeling van kernwapens. De Sovjetstaat viel uiteen, wat gepaard ging met fragmentatie van de vroegere republieken.
De twintigste eeuw werd ook gekenmerkt door een enorme vooruitgang in technologie, en een grote verhoging van de levensverwachting en levensstandaard voor de meerderheid van de mensen. Deze ontwikkelingen veroorzaakten echten ook nieuwe problemen, zoals milieudegradatie.
[bewerk] Zie ook
- Geschiedenis van Afrika
- Geschiedenis van Amerika
- Geschiedenis van Australië
- Geschiedenis van Azië
- Geschiedenis van Eurazië
- Geschiedenis van Europa
- Geschiedenis van het Midden-Oosten
- Geschiedenis van Noord-Amerika
- Geschiedenis van Oceanië
- Geschiedenis van Zuid-Amerika
| {{{afb_links}}} | Geschiedenis van de continenten | {{{afb_rechts}}} | {{{afb_groot}}} |
|---|---|---|---|
|
Geschiedenis van: Europa - Afrika - Azië - Oceanië - Antarctica - Zuid-Amerika - Noord-Amerika |
