Gaius Julius Caesar Octavianus
| Augustus 63 v. Chr. - 14 |
|||||
|---|---|---|---|---|---|
| principaat | |||||
 |
|||||
| Tijdvak | Julisch-Claudische dynastie | ||||
|
|||||
| Persoonlijke gegevens | |||||
| Naam bij geboorte | Gaius Octavius Thurinus, na adoptie Gaius Julius Caesar | ||||
| Naam als keizer | Gaius Julius Caesar Augustus | ||||
| Zoon van | Gaius Octavius Thurinus en Atia Balba Caesonia | ||||
| Geadopteerde zoon van | Gaius Julius Caesar | ||||
| Portaal Oudheid - Keizers van Rome | |||||
Gaius Julius Caesar Octavianus in het Latijn gespeld als Gaius Iulius Caesar Octauianus, bekend geworden als keizer Augustus (Rome, 23 september 63 v. Chr. - Nola, 19 augustus 14 n. Chr.), was de eerste princeps van 27 v.Chr. tot 14 n. Chr. Zijn moeder was een nicht van Gaius Julius Caesar. Toen Gaius Octavius Thurinus vier jaar was, overleed zijn vader. Vanaf dat moment hield Caesar zich bezig met de opvoeding van Gaius. Caesar adopteerde hem bij testament als zoon en maakte hem tot hoofderfgenaam. De naam van Gaius Octavius Thurinus werd na zijn adoptie Gaius Julius Caesar (Octavianus).
Inhoud |
[bewerk] Levensloop
Augustus' leven kende een turbulent verloop. Slechts achttien jaar oud vormde hij al een privé-leger en liet hij zijn rechten gelden. Een keerpunt in het met bloed doordrenkte leven van Augustus is het jaar 27 v. Chr. wanneer hij de facto de heerser over het Romeinse Rijk wordt. In tegenstelling tot Caesar echter, liet hij de oude republikeinse functies bestaan1.
[bewerk] Jeugd
Gaius Octavius Thurinus kwam op 23 september 63 v. Chr. ter wereld in Rome of Velitrae als zoon van Gaius Octavius en Atia, een nichtje van Gaius Julius Caesar. Volgens onze bronnen zou zijn vader slechts een bankier geweest zijn, maar deze schopte het desalniettemin tot praetor. Het is wel zeker dat zijn vader behoorde tot de stand van de equites en niet tot die van de patriciërs.
[bewerk] Adoptie door Gaius Julius Caesar
Door adoptie bij testament (adrogatio) werd de achttienjarige Octavius eigenaar van al Caesars bezittingen - en schulden - alsook drager van diens naam. Voortaan wenste hij aangesproken te worden als Gaius Julius Caesar. Om hem te onderscheiden van zijn illustere (adoptie)vader kreeg hij het agnomen Octavianus, een naam die hijzelf niet gebruikte. Door zijn opname in de gens Iulia werd hij een patriciër, wat zijn kansen op het consulaat aanzienlijk verbeterde.
Hij bleef niet bij de pakken zitten. Hij vormde op eigen initiatief een leger, waarmee hij zijn rechten liet gelden. Voortaan moest men in Rome rekening houden met Caesars jonge erfgenaam. Hij zou het voortouw nemen in de strijd tegen de moordenaars van Caesar en bij de vorming van het Tweede Triumviraat. Op 19 augustus 43 v. Chr. wordt Octavianus consul designatus. Deze datum beschouwt hij zelf als het begin van zijn politieke loopbaan.
[bewerk] Tweede triumviraat
Na de moord op Gaius Julius Caesar door Brutus en Cassius in 44 v. Chr., ontbrandde in Rome een machtsstrijd tussen Marcus Antonius (magister equitum (cf. rechterhand) van Caesar), legeraanvoerder Marcus Aemilius Lepidus en de toen 18-jarige Gaius Julius Caesar Octavianus (die door Caesar bij testament was geadopteerd). Zij besloten Rome 5 jaar lang gezamenlijk te leiden als het zogenaamde Tweede Triumviraat. Hierdoor zetten ze feitelijk de senaat buiten spel.
In de eerste Slag bij Philippi (42 v. Chr.) verslaat Brutus Octavianus, maar Marcus Antonius verslaat Cassius. Deze, de enige veldheer van formaat aan Republikeinse zijde, pleegt zelfmoord in de veronderstelling dat Brutus ook verslagen is. In de tweede slag verslaat Antonius Brutus en redt Octavianus daarmee uit een netelige situatie. Brutus wordt gelegenheid gegeven zelfmoord te plegen. Daarop werd Lepidus op subtiele manier uit het Driemanschap gezet.
In 41 v. Chr. ontmoet Marcus Antonius de koningin van Egypte Cleopatra in Cilicië. Hij is zeer met haar ingenomen en vergeet Italië en zijn vrouw Octavia, de zus van Octavianus, volledig. Intussen trachtten Fulvia en Lucius Antonius(de broer van Marcus Antonius) de machtsbasis van Octavianus in Italië te ondergraven. Octavianus moet zelfs Rome verlaten, maar belegert Lucius in Praeneste en later Perusia. Datzelfde jaar huwt hij Clodia, de zuster van Publius Clodius Pulcher, maar dit huwelijk duurde slechts één jaar.
In 40 v. Chr. viel Perusia, maar Octavianus spaart Lucius Antonius. Hij is immers 'zaakwaarnemer' voor Antonius. Voor de bevolking is hij minder vergevend er wordt een bloedbad aangericht. Hierop vertrekt hij naar Gallia om daar de positie van Antonius te ondergraven. Hij heeft het geluk dat dat heel soepel verloopt. Hij huwt tevens Scribonia, zuster van Lucius Scribonius Libo.
De Parthen onder Orodes II zien hun kans schoon om in de aanval te gaan. Geholpen door een aantal mensen uit de Republikeinse partij nemen zij Syria en Asia Minor in. Antonius moet hier wel op reageren. Hij sluit vrede met Octavianus in Brundisium. Hierdoor wordt het Imperium Romanum in feite verdeeld onder Octavanius in het westen en Antonius in het oosten. Lepidus mag Africa hebben. Ter bezegeling trouwt Antonius met Octavia Thurina minor, Octavianus' zuster.
In 39 v. Chr. sluiten Sextus Pompeius en Octavianus een overeenkomst in Misenum, maar het is wel duidelijk dat het een tijdelijke zaak zal zijn. Pompeius behoudt hierbij Sicilië. Door verraad verliest Pompeius echter Corsica en Sardinië aan Octavianus. Hiermee wordt de strijd hervat. Datzelfde jaar beviel Scribonia van een dochter: Iulia Caesaris minor. Intussen heeft Octavianus echter zijn oog laten vallen op Livia Drusilla en scheidt na de geboorte van zijn dochter van Scribonia.
| Belangrijkste leden van de gens Julia |
|
|---|---|
(*) In Gens Julia door testamentum calatis comitiis |
|
In 38 v. Chr. tracht Octavianus een landing op Sicilië uit te voeren maar wordt bij Cumae en Messana verslagen. Dit geeft Sextus Pompeius even respijt om terug op adem te komen.
In 37 v. Chr. verslaat een Romeinse vloot onder Marcus Vipsanius Agrippa, een jeugdvriend van Octavianus, Sextius Pompeius bij Mylae (Milazzo). Het triumviraat wordt (deels onder impuls van Octavianus' zuster Octavia Thurina minor hernieuwd voor vijf jaar, maar Marcus Antonius huwt na deze hernieuwing de Egyptische koningin Cleopatra, bij wie hij al twee kinderen had en die het jaar daarop zijn volgende kind zou baren. Daarenboven draagt hij delen van Syrië en Fenicië aan Egypte over, twee politieke blunders van formaat die door Octavianus op meesterlijke wijze zullen worden uitgespeeld tegen zijn rivaal.
In 36 v. Chr. wordt Octavianus door de senaat onschendbaar (sacrosanctus) verklaard. Daarenboven verklaart de senaat Egypte de oorlog, voor het inpalmen van delen van Syrië en Fenicië. Bovendien wordt Sextus Pompeius nu eindelijk voorgoed uitgeschakeld, waardoor Octavianus echt zijn handen vrij heeft voor andere dringendere zaken.
Octavianus richt zijn aandacht in 35 v. Chr. op de noordgrens en de bedreigde landbrug met het oosten: Dalmatia. De inwoners van Pannonia hadden immers een bondgenootschap gesloten met die van Dalmatia. Ze vormen dus een potentieel gevaar voor het rijk en er moet ingegrepen worden.
[bewerk] Octavianus huwt Livia Drusilla (39 v. Chr.)
Wanneer Gaius Iulius Caesar Octavianus in 39 v. Chr. de zwangere Livia Drusilla huwt, verbindt hij de gens Iulia met de gens Claudia. Dit huwelijk zou de basis leggen voor de latere Julisch-Claudische dynastie. Er gingen spotversjes de ronde dat enkel de gelukzaligen kinderen krijgen in drie maanden2. Livia werd uitgehuwelijkt aan Augustus door haar eigen echtgenoot Tiberius Claudius Nero.
[bewerk] Octavianus vs Marcus Antonius
Zoals gezegd begon Marcus Antonius een verhouding met de koningin van Egypte, Cleopatra, tijdens zijn verblijf in het Oosten. De machtsstrijd tussen de twee rivalen Marcus Antonius en Octavianus laaide op, nadat Marcus Antonius de scheidingsbrief naar Octavia had gestuurd. Octavianus speelde deze brief handig uit om Marcus Antonius in een slecht daglicht te stellen. Bovendien liet hij diens testament (in bewaring gegeven bij de Vestaalse maagden) bekend maken waaruit bleek dat Marcus Antonius delen van zijn provinciae Syrië en Fenicië overdroeg aan Cleopatra en haar kinderen, wat ongehoord was, daar dit Romeins staatseigendom was en bovendien nog aan een buitenlandse koningin. Ook het feit dat hij Cleopatra en Caesarion respectievelijk "koningin der koninginnen" en "koning der koningen" noemde (vermoedelijk bedoeld als propaganda tegen de Parthen waartegen Marcus Antonius streed in het oosten), schoot bij de Romeinen in het verkeerde keelgat, want door hun slechte ervaringen met koningen huiverden ze alleen al bij het horen van de term "koning". In 31 v. Chr. mondde het dan ook uit in een openlijk oorlog tussen de twee rivalen.
In de slag bij Actium, een plaatsje aan de westkust van Hellas, versloeg de vloot van Octavianus die van Cleopatra en Antonius, daar die van Cleopatra voortijdig de slag verliet. Antonius pleegde zelfmoord op zee en Cleopatra vluchtte naar Egypte en pleegde daar zelfmoord d.m.v een slangenbeet. Octavianus die in Alexandrië arriveert, laat het zoontje van Cleopatra en Gaius Julius Caesar, Caesarion, vermoorden en neemt de kinderen van Cleopatra en Marcus Antonius mee naar Rome. Nadat ze in gouden kettingen geslagen hebben meegelopen in Octavianus' triomftocht, worden ze opgenomen in het gezin van Octavia.
Octavianus lijfde Egypte in als privaat bezit3 en maakte zich meester van de goedgevulde schatkist. Met de val van Egypte viel ook het laatste Hellenistische rijk. Daarmee werd Octavianus in 31 v. Chr. op 32-jarige leeftijd de onbetwiste heerser over het Romeinse Rijk. Alle rivalen waren uitgeschakeld en niemand durfde zijn positie meer te bedreigen.
[bewerk] Octavianus wordt princeps
Vaticaans Museum, Rome.
Octavianus' macht nam langzaam toe en in 27 v. Chr. kende de Senaat hem de religieus beladen eretitel Augustus ("De Verhevene") toe. De regeringsvorm die toen ontstond wordt wel het principaat (regering van de "eerste") genoemd (zijn gewenste aanspreektitel was dan ook princeps). Dit is afgeleid van de oude functie van princeps die Augustus echter bekleedde met de verschillende bevoegdheden die aan zijn persoon waren toegekend.
De senaat bleef bestaan, maar werd ingeperkt door de door henzelf4 aan Augustus toegekende bevoegdheden:
- tribunica potestas (bevoegdheid van volkstribuun), wat hem toeliet zijn veto te stellen;
- imperium maius (hoogste opperbevel) over praktisch alle legioenen;
- Pontifex Maximus (opperpriester), na de dood van Marcus Aemilius Lepidus in 12 v. Chr.
- en de titel princeps (eerste), wat hem toeliet als eerste zijn mening te geven in de senaat. Daarnaast gaf deze titel hem ook een groot moreel gezag, wat kon doorwegen in de discussie.
[bewerk] Pax Romana vs. Pax Augusta
Augustus wilde oorlog en onrust in het Romeinse Rijk vermijden5. Hij deed dit onder meer door wegen aan te leggen waardoor het Romeinse leger snel kon oprukken om opstanden de kop in te drukken. De handelsvloot werd beschermd tegen piraten door Augustus' vloot. De vredige periode die 300 jaar zou duren, werd de Pax Augusta genoemd, naar analogie met de Pax Romana die naar absolute vrede streefde6. Augustus vond dat er alleen maar vrede kon heersen in een behoorlijk begrensd rijk dat ten dienste moest staan van een schitterende economische en culturele ontwikkeling. De handel, de industrie en de landbouw namen in deze periode een bijzonder hoge vlucht rond de Middellandse Zee.
Augustus stierf in 14 n. Chr. tijdens een reis naar Campanië; hij was 76 jaar oud en had 45 jaar geregeerd. Een zelfgeschreven overzicht van zijn daden (Res Gestae divi Augusti) werd als inscriptie voor zijn mausoleum en op ander plaatsen in het rijk aangebracht.
[bewerk] Augustus' opvolging
In zijn hele leven is Augustus drie keer getrouwd. In 41 v.Chr. trouwde hij met Clodia, zuster van de beruchte Publius Clodius Pulcher. In 40 v. Chr. trouwde hij met Scribonia, zuster van Lucius Scribonius Libo en kreeg van haar zijn enige biologische kind: Julia. De derde keer trouwde hij met Livia Drusilla in 38 v.Chr., de vrouw van Tiberius Claudius Nero, die haar echter aan de princeps afstond. Hij had geen zoons die hem konden opvolgen en adopteerde er meerdere. Door omstandigheden kon geen van allen hem opvolgen en adopteerde Augustus op aandringen van Livia, die veel invloed op hem had in 4 n.Chr. Tiberius. Tiberius was de zoon van Livia uit een vorig huwelijk en Augustus was eigenlijk niet zo op hem gesteld.
[bewerk] Functies die Augustus bekleedde of bekleed heeft
[bewerk] Politieke functies
- tribunus militum
- quaestor
- aedilis plebis (?)
- praetor
- magister equitum
- consul
- triumvir
- princeps
[bewerk] Religieuze functies
- pontifex
- pontifex maximus (12 v. Chr.)
[bewerk] Priesterschappen waar hij lid van was
- augures (41/40 v. Chr.)
- septemvir epulonum (voor 15 v. Chr.)
- Fetiales (16 v. Chr.)
- fratres Arvales (? 21 v. Chr. ?)
- sodalis Titius (?)
- Quindecemviri Sacris Faciundis (37-34 v. Chr.)
Voetnoten
1 De republikeinse functie die Caesar voor het leven was toegekend, werd vroeger slechts voor een half jaar uitgeoefend. Tijdens deze periode waren er maar twee functies, namelijk die van dictator en van magister equitum (cf. rechterhand). Het is dan ook begrijpelijk dat niet iedereen tevreden was met het feit dat zij geen politieke functie konden ambiëren zolang Caesar leefde.
2 Cass. Dio, XLVIII 44.5.
3 Egypte zal deze speciale positie blijven behouden onder Augustus' opvolgers.
4 Hoewel ze aan Augustus natuurlijk niets konden weigeren.
5 Er waren vanaf Caesar tot Augustus al drie burgeroorlogen uitgevochten (Caesar vs. Pompeius; Tweede triumviraat vs. Caesar-moordenaars; Octavianus vs. Marcus Antonius).
6 De Pax Augusti was realistischer, ze wenste de interne vrede te bewaren en oorlog buiten de grenzen van het Rijk houden.
[bewerk] Externe links
- G.G. Fagan, art. Augustus (31 B.C. - 14 A.D.), in DIR (2004).
- J. Fielden, Augustus and the Roman army: Mutual Loyalty and Rewards, 2000.
- S. Kreis, Augustus Caesar and the Pax Romana, HistoryGuide.org (2001-2006).
- B.F. McManus, Augustus and Tiberius: Historical background, VRoma.org, 2001.
- Yong-Ling Ow, Octavian/Augustus, JanusQuirinus.org, 2004.
- J. Porter, Octavian and Antony: The Rise of Augustus, homepage.usask.ca, 1999.
- D.L. Silverman, Augustus. Nature of the Sources, academic.reed.edu, 1996.
- art. Augustus, in de.Wikipedia.
