Wojny bałkańskie

Z Wikipedii

Wojny bałkańskie - dwa konflikty zbrojne na terenie Bałkanów mające miejsce na początku XX wieku.

Spis treści 1 Geneza 2 I wojna bałkańska 3 II wojna bałkańska 4 Skutki 5 Podsumowanie

[edytuj] Geneza

Od początku lat pięćdziesiątych XIX wieku Imperium Ottomańskie traciło swe wpływy na Bałkanach, co wynikało zarówno z jego wewnętrznej słabości, konfliktów z Rosją, jak i narodowych powstań miejscowej ludności. Powodowało to rosnące wpływy mocarstw oraz młodych państw bałkańskich. Głównymi graczami na tym terenie stały się Austro-Węgry i Rosja. Oba kraje w różny sposób tłumaczyły swe pretensje do tych ziem: Austria - chęcią obrony swej integralności (szczególnie po rozpoczęciu okupacji Bośni w 1875), Rosja zaś - obroną ludności prawosławnej. Sytuację komplikowały także niemieckie wpływy w Rumunii, Bułgarii, Grecji i Turcji oraz brytyjskie w Grecji.

Sytuacja jednak była w miarę ustabilizowana aż do "kryzysu bośniackiego" wywołanego formalną aneksją Bośni przez Austro-Węgry 5 października 1908 roku. Wówczas zagrożona Serbia ostatecznie przesunęła się w kierunku obozu rosyjskiego. Wraz z francusko-niemieckim konfliktem o Maroko, Włochy mając wolną rękę w sprawach kolonialnych zaatakowały 28 listopada 1911 roku Turcję, którą dość szybko pokonały. Osłabiona Turcja zgodziła się na niekorzystny pokój dopiero 15 października 1912, zagrożona bezpośrednio wojną z krajami bałkańskimi.

[edytuj] I wojna bałkańska

Zobacz więcej w osobnym artykule: I wojna bałkańska.

Wzrost rosyjskich wpływów w Bułgarii doprowadził do podpisania pod auspicjami cara Mikołaja II tajnego porozumienie antytureckiego przez Serbię i Bułgarię w dniu 13 marca 1912. Oba kraje ustaliły również ewentualny podział zdobytych na Turcji ziem. Wyjątek stanowił około 60-kilometrowy obszar ziemi w Macedonii w okolicach rzeki Wardar. Teren ten miał podlegać arbitrażowi Mikołaja II po wojnie.

29 maja 1912 układ antyturecki zawarła Bułgaria i Grecja, a nieco później Czarnogóra i Serbia. Ostatnią umową był ustny układ czarnogórsko-bułgarski. Sieć porozumień stworzyła nieformalną "Ligę Bałkańską" (sojusz bałkański) wymierzoną przeciwko Turcji, ale również w pewnym stopniu przeciw Austo-Węgrom i Albańczykom.

Na początku października 1912 roku wybuchło antytureckie powstanie Albańczyków na obszarze obecnej północnej Albanii i zachodniego Kosowa. 8 października koalicja zaatakowała Turcję, która mimo koncentracji znacznych sił na Bałkanach nie potrafiła się skutecznie bronić. 24 października Bułgarzy pokonali Turków pod Kirkkilise (obecnie Kirklareli), a 29 października pod Lüleburgaz. Serbowie zwyciężyli 24 października armię sułtana pod Kumanovem. Rozpoczęło się również serbsko-macedońskie powstanie w Macedonii. Tymczasem wojska serbskie wkroczyły do Kosowa i innych północnych ziem albańskich tłumiąc tamtejszy zryw. W trakcie tych walk Serbowie wymordowali około 25 tys. Albańczyków, co odbiło się szerokim echem w Europie i utrudniło im aneksję tych terenów.

8 listopada Grecy po ciężkich walkach zajęli Saloniki. Ruszyła również silna bułgarska ofensywa na Stambuł, a Turcy tymczasowo przenieśli stolicę do Ankary. Bułgarzy oblężyli Adrianopol, lecz zostali powstrzymani na fortyfikacjach Czataldży. 3 grudnia Turcy poprosili o rozejm, który dzięki wysiłkom Brytyjczyków wszedł w życie następnego dnia. Rokowania toczyły się w Londynie, lecz zostały zerwane na krótko 16 grudnia, natomiast trwale zerwane zostały przez sułtana 3 lutego 1913. W marcu Bułgarzy (z posiłkami serbskimi) zajęli Adrianopol, a Grecy Janinę i kilka wysp - pokonani Turcy poprosili 16 kwietnia o rozejm i pokój. 30 maja w Londynie zawarto pokój.

Na jego mocy Serbia otrzymała Kosowo i większą część Macedonii, Grecja południową Macedonię i Kretę, Czarnogóra - tereny graniczące z nią do tej pory. Wbrew naciskom Serbii, która chciała również otrzymać Albanię z dostępem do morza, utworzono niezależne Księstwo Albanii. Stało się tak na skutek silnej presjii Austo-Węgier (wspieranych przez Niemcy), które obawiały się wzrostu znaczenia Serbii. Status Albanii nie był jednak do końca uregulowany (podobnie jak Sandżaku) - mocarstwa zachodnie liczyły, że rządzona przez osmańską dynastię Albania stanie się zależna od Turcji, dzięki czemu nie zostanie ona aż tak bardzo osłabiona (znaczną część armii sułtana stanowili Albańczycy). Pozostałe tereny zajęła Bułgaria, a jej granicę z Turcją miała stanowić linia miast Enez - Midye, na której zatrzymały się bułgarskie wojska.

[edytuj] II wojna bałkańska

Zobacz więcej w osobnym artykule: II wojna bałkańska.

Bułgarzy uznali pokój londyński za niesprawiedliwy, gdyż uznali, że ich straty i sukcesy były największe, co miało im gwarantować większe nabytki w Macedonii. Uznali również, że ludność zamieszkująca Macedonię ze względu na bliskość etniczną oraz językową powinna znaleźć się w granicach państwa bułgarskiego. W nocy z 29/30 czerwca 1913 zaatakowali Greków i Serbów. Serbom z pomocą pospieszyli Czarnogórcy, a po kilku dniach Bułgarię zaatakowała Rumunia (żądająca południowej Dobrudży) i Turcja. Bułgarzy przeliczyli się z własnymi siłami i po krótkim oporze poprosili o pokój. 10 sierpnia zawarto pokój w Bukareszcie.

Zgodnie z jego postanowieniami Bułgaria traciła:

• część zachodniej Macedonii na rzecz Serbii
• część zachodniej Macedonii i wchodnią Trację na rzecz Grecji
• południową Dobrudżę na rzecz Rumunii
• fragmenty zachodniej Tracji z Adrianopolem na rzecz Turcji

[edytuj] Skutki

W wyniku obu wojen Grecja zwiększyła swą ludność o 1,6 miliona, Serbia o 1,2 miliona, Bułgaria o 400 tys., a Rumunia i Czarnogóra o ponad 100 tys.. Wojna znacznie osłabiła Turcję, ale również Bułgarię. Głównym politycznym zwycięzcą została Serbia (choć nie uzyskała Albanii), ale stała się Piemontem południowych Słowian - w szególności zamieszkujących Austro-Węgry. Bułgaria wyszła spod wpływów Rosji. Zagrożone Niemcy i Austria odnowiły swą politykę "pozyskiwania" w stosunku do Rumunii, Bułgarii i Turcji, którą w ostatnich latach zaniedbały.

[edytuj] Podsumowanie

Wojny bałkańskie całkowicie zmieniły Bałkany zarówno w sensie terytorialnym, jak i politycznym. Turcja przestała być liczącym się graczem i coraz wyraźniej stawała się proniemiecka. Rosjanie, którzy stracili znaczną część wpływów w pozostałych krajach skoncentrowali się na politycznym wspieraniu i uzależnianiu Serbii. Ta poczuła się na tyle silna, że zaostrzyła swoją antyhabsburską politykę. Niemcy widząc słabość Austrii wyraźniej się z nią związali, co zmniejszyło znacznie jej (jako słabszego partnera) suwerenność. Narastające zawirowania w "bałkańskim kotle" i jego światowe reperkusje były bezpośrednią przyczyną I wojny światowej.