Trybunał Stanu
Z Wikipedii
Trybunał Stanu w Polsce jest konstytucyjnym organem władzy sądowniczej, którego główne zadanie polega na egzekwowaniu odpowiedzialności najwyższych urzędników państwowych za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania.
Spis treści |
[edytuj] Trybunał Stanu w II Rzeczypospolitej
Instytucję odpowiedzialności konstytucyjnej wprowadziła Konstytucja marcowa, uchwalona w 1921 r.
[edytuj] Trybunał Stanu w PRL
Instytucja Trybunału stanu została przywrócona w 1982 przez ustawę z dnia 26 marca 1982 r. o Trybunale Stanu z dniem 6 kwietnia 1982.
[edytuj] Trybunał Stanu w III Rzeczypospolitej
[edytuj] Działalność
Przed Trybunałem Stanu mogą być postawieni:
- Prezydent - za naruszenie Konstytucji lub ustawy, ale też za przestępstwa pospolite i skarbowe,
- Premier i ministrowie - za naruszenie Konstytucji lub ustawy, oraz za przestępstwa pospolite i skarbowe związane z pełnioną przez nich funkcją,
- prezes NBP - za naruszenie Konstytucji lub ustawy,
- prezes NIK - za naruszenie Konstytucji lub ustawy,
- członkowie KRRiT - za naruszenie Konstytucji lub ustawy,
- kierownicy ministerstw - za naruszenie Konstytucji lub ustawy,
- Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych - za naruszenie Konstytucji lub ustawy,
- posłowie i senatorowie - w razie złamania zakazu działalności gospodarczej i czerpania korzyści z majątku Skarbu Państwa.
O postawieniu przed Trybunałem Stanu decyduje Sejm, nie dotyczy to jednak Prezydenta, gdyż o postawieniu w stan oskarżenia jego osoby decyduje Zgromadzenie Narodowe.
Trybunał składa się z szesnastu członków, dwóch zastępców Przewodniczącego (wybierani przez Sejm) oraz z Przewodniczącego, którym jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego. Obaj zastępcy Przewodniczącego i co najmniej połowa członków Trybunału musi mieć kwalifikacje sędziowskie.
Trybunał Stanu może orzekać kary:
- utraty czynnego i biernego prawa wyborczego,
- utraty wszystkich lub niektórych orderów, odznaczeń i tytułów honorowych,
- zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych i organizacjach społecznych
- pozbawienia mandatu poselskiego,
- utraty zajmowanego stanowiska, z którego pełnieniem związana jest odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu,
- za przestępstwa i przestępstwa skarbowe - kary przewidziane w ustawach.
Jak dotąd, jedynie sprawa "afery alkoholowej" została zakończona wyrokiem skazującym.
[edytuj] Skład
[edytuj] Przewodniczący
- Włodzimierz Berutowicz (1982 - 1989)
- Adam Łopatka (1989 - 1990)
- Adam Strzembosz (1990 - 1998)
- Lech Gardocki (od 1998)
[edytuj] Zastępcy Przewodniczącego
- Witold Lassota (1982 - 1989)
- Jan Olszewski (1989 - 1991 i 2005 - 2006)
- Jerzy Jasiński (1991 - 1993)
- Ryszard Kalisz (1993 - 1997)
- Lech Krzysztof Paprzycki (1993 - 1997)
- Marian Filar (1997 - 2001)
- Edward Rzepka (1997 - 2001)
- Jacek Majchrowski (2001 - 2005)
- Ryszard Skubisz (2001 - 2005)
- Stanisław Owczarek (2005 - 2006)
- Kazimierz Barczyk (od 2006)
- Jarema Trzebiński (od 2006)
[edytuj] Członkowie
- Stanisław Antoszewski (1982 - 1985)
- Jerzy Bratoszewski (1982 - 1989)
- Andrzej Burda (1982 - 1985)
- Henryk Cieśluk (1982 - 1989)
- Andrzej Elbanowski (1982 - 1989)
- Henryk Groszyk (1982 - 1985)
- Henryk Kempisty (1982 - 1985)
- Stanisław Kotowski (1982 - 1989)
- Henryk Korotyński (1982 - 1985)
- Jan Kwakszyc (1982 - 1989)
- Kazimierz Lipiński (1982 - 1985)
- Jan Meysztowicz (1982 - 1989)
- Franciszek Mleczko (1982 - 1989)
- Kazimierz Modzelewski (1982 - 1985)
- Jan Pawlak (1982 - 1989)
- Wojciech Romanowski (1982 - 1989)
- Zbigniew Salwa (1982 - 1989)
- Stanisława Świderska (1982 - 1989)
- Bolesław Szlązak (1982 - 1985)
- Jerzy Topolski (1982 - 1989)
- Alfred Wawrzyniak (1982 - 1985)
- Jerzy Wróblewski (1982 - 1989)
- Zbigniew Czajkowski (1985 - 1991)
- Tadeusz Kałasa (1985 - 1989)
- Janina Łęgowska (1985 - 1989)
- Józef Mikos (1985 - 1991)
- Stanisław Pniewski (1985 - 1989)
- Maciej Poros (1985 - 1989)
- Jan Socha (1985 - 1989)
- Czesław Ura (1985 - 1989)
- Jan Zając (1985 - 1989)
- Stanisław Afenda (1989 - 1991)
- Karol Cebula (1989 - 1991)
- Piotr Chojnacki (1989 - 1991)
- Maciej Dubois (1989 - 1991)
- Stanisław Estreich (1989 - 1991, 2001 - 2005)
- Stanisław Fornalik (1989 - 1991)
- Elżbieta Gacek (1989 - 1991)
- Roman Jagieliński (1989 - 1991)
- Jerzy Jasiński (1989 - 1991)
- Andrzej Kalwas (1989 - 1991, 2001 - 2004)
- Jerzy Kłoczowski (1989 - 1991)
- Leszek Kubicki (1989 - 1991)
- Jacek Kurczewski (1989 - 1991)
- Marek Kuryłowicz (1989 - 1991)
- Andrzej Płaza (1989 - 1991)
- Grzegorz Seidler (1989 - 1991)
- Janusz Sokołowski (1989 - 1991)
- Leon Taylor (1989 - 1991)
- Tadeusz de Virion (1989 - 1991, 1993 - 2005)
- Stanisław Żelichowski (1989 - 1991)
- Olgierd Baehr (1991 - 1993)
- Andrzej Bąkowski (1991 - 1993, 1997 - 2001)
- Maciej Bednarkiewicz (1991 - 1993, 1997 - 2001)
- Janusz Chmiel (1991 - 1993)
- Teresa Dębowska-Romanowska (1991 - 1993)
- Janusz Dobrosz (1991 - 1993)
- Grzegorz Karziewicz (1991 - 1997)
- Mieczysław Korczak (1991 - 1993)
- Piotr Kryczka (1991 - 1993)
- Franciszek Marek (1991 - 1993)
- Stanisław Maurer (1991 - 1993)
- Tadeusz Mołdawa (1991 - 1997)
- Barbara Niemiec (1991 - 1993)
- Zbigniew Rokicki (1991 - 1993)
- Zofia Płoska-Romaszewska (1991 - 1993)
- Franciszek Ryszka (1991 - 1997)
- Władysław Siła-Nowicki (1991 - 1993)
- Taduesz Szymczak (1991 - 1993)
- Hanna Świda-Ziemba (1991 - 1993)
- Piotr Winczorek (1991 - 1993)
- Wiesław Woda (1991 - 1993)
- Janusz Wojciechowski (1991 - 1993)
- Anna Bogucka-Skowrońska (1993 - 1997)
- Grzegorz Gapiński (1993 - 1997)
- Stanisław Gebethner (1993 - 1997)
- Wojciech Gryczewski (1993 - 1997)
- Wiesław Kamiński (1993 - 2001)
- Ryszard Kochniak (1993 - 1997)
- Jerzy Królak (1993 - 1997)
- Edward Loryś (1993 - 1997)
- Emilia Pogonowska-Jucha (1993 - 1997)
- Edward Rzepka (1993 - 1997)
- Feliks Siemieński (1993 - 1997)
- Eugeniusz Smoktunowicz (1993 - 1997)
- Wojciech Solarewicz (1993 - 1997)
- Marek Staszak (1993 - 1997)
- Maria Szyszkowska (1993 - 1997)
- Roman Tokarczyk (1993 - 1997)
- Edward Wende (1993 - 1997, 2001 - 2002)
- Tadeusz Bielecki (1997 - 2003)
- Jerzy Chmura (1997 - 2001)
- Zbigniew Cichoń (1997 - 2001, od 2005)
- Krysytna Gaczek (1997 - 2001)
- Elżbieta Markowicz (1997 - 2001)
- Stanisław Mikke (1997 - 2001)
- Włodzimierz Nykiel (1997 - 2001)
- Walerian Piotrowski (1997 - 2001)
- Jerzy Pomin (1997 - 2001)
- Andrzej Sandomierski (1997 - 2005)
- Ludwik Turko (1997 - 2001)
- Jerzy Weinberger (1997 - 2001)
- Ryszard Bender (2001 - 2005)
- Wojciech Geyer (2001 - 2005)
- Tadeusz Kilian (2001 - 2005)
- Artur Korobowicz (2001 - 2005)
- Władysław Mącior (2001 - 2002)
- Jan Szyszko (2001 - 2005)
- Krzysztof Śniegocki (2001 - 2006)
- Wojciech Tomczyk (2001 - 2005)
- Mariusz Zakręt (2001 - 2005)
- Róża Żarska (od 2001)
- Janusz Niedziela (2002 - 2005)
- Andrzej Sokala (2003 - 2005)
- Krzysztof Śmieja (od 2003)
- Eleonora Zielińska (2004 - 2005)
- Lech Adamczyk (od 2005)
- Andrzej Buczkowski (od 2005)
- Henryk Dzido (od 2005)
- Andrzej Grabiński (od 2005)
- Ewa Gruza (od 2005)
- Jan Maria Jackowski (od 2005)
- Dariusz Kijowski (od 2005)
- Sylweriusz Królak (od 2005)
- Michał Lizak (od 2005)
- Jacek Majchrowski (od 2005)
- Janusz Margasiński (od 2005)
- Roman Nowosielski (od 2005)
[edytuj] Zastępcy Członków
- Stanisław Pawela (1982 - 1985)
- Stefan Rutkowski (1982 - 1985)
- Adolf Sobieraj (1982 - 1989)
- Stanisław Stolz (1982 - 1989)
- Bolesław Wójtowicz (1982 - 1985)
- Henryk Kostrzewa (1985 - 1989)
- Tadeusz Woźniczka (1985 - 1989)
- Maria Zakrzewska (1985 - 1989)
- Kazimierz Barczyk (1989 - 1991)
- Janina Łęgowska (1989 - 1991)
- Piotr Winczorek (1989 - 1991)
- Wiesław Zabłocki (1989 - 1993)
- Jerzy Zaniemojski (1989 - 1991)
- Krzysztof Góźdź-Roszkowski (1991 - 1993)
- Edward Loryś (1991 - 1993)
- Stanisław Michalkiewicz (1991 - 1993)
- Emilia Pogonowska-Jucha (1991 - 1993)
- Halina Bortnowska (1993 - 1997)
- Krzysztof Czeszejko-Sochacki (1993 - 1997)
- Wojciech Geyer (1993 - 1997)
- Jan Kaczmarek (1993 - 1997)
- Edmund Kozłowski (1993 - 1997)
[edytuj] Akty prawne dotyczące Trybunału Stanu
| # | Akt normatywny | Data wejścia w życie | Data uchylenia | Uwagi |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Ustawa z dnia 17 marca 1921 r. – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej | 1 czerwca 1921 | 24 kwietnia 1935 | |
| 1a | Ustawa z dnia 27 kwietnia 1923 r. o Trybunale Stanu (Dz.U. Nr 59, poz. 415) |
15 czerwca 1923 | 22 lipca 1936 | |
| 2 | Ustawa Konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1935 r. | 24 kwietnia 1935 | 1944 | Uznana za nieobowiązującą przez Manifest PKWN z dnia 22 lipca 1944 r. |
| 2a | Ustawa z dnia 14 lipca 1936 r. o Trybunale Stanu (Dz.U. Nr 56, poz. 403) |
22 lipca 1936 | po 1945 | Desuetudo |
| 3 | Ustawa Konstytucyjna z dnia 19 lutego 1947 r. o ustroju i zakresie działania najwyżśzych organów Rzeczypospolitej Polskiej | 20 lutego 1947 | 22 lipca 1952 | Przewidywała powołanie (w drodze osobnej ustawy) organów właściwych do orzekania o odpowiedzialności konstytucyjnej Prezydenta Rzeczypospolitej (określonej w Konstytucji z 1921 r.) oraz ministrów, co nie zostało zrealizowane. |
| 4 | Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 22 lipca 1952 r. (w brzmieniu nadanym przez Ustawę z dnia 26 marca 1982 r. o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej – Dz.U. Nr 11, poz. 83) |
22 lipca 1952 | 17 października 1997 | Przepisy dotyczące Trybunału weszły w życie 6 kwietnia 1982 r. |
| 4a | Ustawa z dnia 26 marca 1982 r. o Trybunale Stanu (Dz.U. Nr 11, poz. 84, z 1993 r. Nr 5, poz. 22 i Nr 7, poz. 34, z 1996 r. Nr 73, poz. 350, z 1999 r. Nr 35, poz. 321, z 2001 r. Nr 125, poz. 1372, z 2003 r. Nr 175, poz. 1692 oraz z 2004 r. Nr 25, poz. 219) (teksty jednolite: Dz.U. z 1993 r. Nr 38, poz. 172 oraz z 2002 r. Nr 101, poz. 925) |
6 kwietnia 1982 | Obowiązuje | |
| 4b | Uchwała Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 6 lipca 1982 r. w sprawie regulaminu czynności Trybunału Stanu (M.P. Nr 17, poz. 135) |
21 lipca 1982 | Obowiązuje
|
|
| 5 | Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. | 17 października 1997 | Obowiązuje |
