Saab JAS-39 Gripen

Z Wikipedii

JAS 39 Gripen
Dane podstawowe
Państwo	Szwecja
Wytwórnia	Saab
Typ	myśliwiec wielozadaniowy
Załoga	1 lub 2 pilotów
Historia
Data oblotu	9 grudnia 1988
Dane techniczne
Napęd	1 × Volvo Aero RM12, turbowentylatorowy
Moc	54 kN (80 kN z dopalaniem)
Wymiary
Rozpiętość	8,40 m
Długość	14,10 m
Wysokość	4,50 m
Masa
Własna	6620 kg
Startowa	14000 kg
Osiągi
Prędkość max.	2470 km/h (2 Ma)
Pułap	18 000 m
Zasięg	1200 km
Dane operacyjne
Uzbrojenie
1 × Mauser BK-27 kal. 27 mm 6 × AIM-9 Sidewinder 4 × AIM-120 AMRAAM, MICA, Meteor 2 × GBU-12, RBS-15, AGM-65 Maverick
Użytkownicy
Czechy, Szwecja, RPA, Węgry

Zobacz galerię na Wikimedia Commons:
Saab JAS-39 Gripen

Saab JAS 39 Gripen — (szw. gryf) szwedzki myśliwiec wielozadaniowy produkowanym przez firmę Saab. Znajduje się on na wyposażeniu sił powietrznych Szwecji i Czech, a zamówienie złożyły również Węgry i RPA.

Do sprzedaży i wsparcia technicznego myśliwca Gripen powołano firmę Gripen International.

[edytuj] Historia rozwoju

Gripen został zaprojektowany jako samolot charakteryzujący się wysokimi osiągami, uniwersalnością, efektywnością i zdolnością przetrwania na nowoczesnym polu walki. Symbol JAS jest skrótem od szwedzkiego Jakt - myśliwski, Attack - szturmowy Spaning - rozpoznawczy, oznaczając, że Gripen jest wielozadaniową maszyną zdolną wykonywać każde z tych zadań.

Własności lotne i osiągi Gripena są zoptymalizowane dla misji myśliwskich, ze specjalnym naciskiem na dużą prędkość, przyspieszenie i zwrotność. Maszyna jest zbudowana w konfiguracji kaczki ze skrzydłami w kształcie delty co pozwoliło na uzyskanie wysokich parametrów lotnych a także krótkiej drogi startu i lądowania. Wysoce zintegrowana awionika umożliwia programowanie samolotu do wypełniania określonych misji.

Gripen posiada o wiele większą elastyczność w wykonywaniu zadań niż wcześniejsze szwedzkie maszyny bojowe, a koszty utrzymania stanowią dwie trzecie nakładów koniecznych do utrzymania poprzedniego myśliwca JA-37 Viggen. Oznacza to, że Gripen jest samolotem oferującym większe możliwości za niższą cenę.

JAS-39 Gripen posiada wbudowane urządzenia walki elektronicznej co oznacza, że do wykonywania tego typu misji nie jest konieczne podwieszanie dodatkowych zasobników kosztem utraty miejsca na uzbrojenie obronne.

Specyfikacja zgodnie z którą projektowano samolot zakładała operowanie z pasów startowych o długości 800 metrów, dlatego pierwsze maszyny testowane na przyzakładowym lotnisku w Linköping, startowały i lądowały w namalowanym na pasie startowym prostokącie o wymiarach 9 × 800 metrów. Skrócenie drogi hamowania uzyskano poprzez zastosowanie dużych hamulców aerodynamicznych, oraz takim ustawieniu powierzchni sterowych podczas dobiegu, że dociskają one maszynę do ziemi zwiększając efektywność hamulców podwozia. Wychylenie dziobowych skrzydełek pionowo w dół zapewnia uzyskanie dodatkowych powierzchni działających jako hamulec aerodynamiczny.

W procesie projektowania maszyny brano pod uwagę wiele konfiguracji płatowca ostatecznie wybierając mało stabilny w locie, ale jednocześnie zapewniający dużą zwrotność układ kaczki. Konfiguracja tak charakteryzuje się również niskimi oporami aerodynamicznymi zapewniając uzyskanie dużych prędkości, większego zasięgu i udźwigu uzbrojenia.

Obecnie Gripen znajduje się na wyposażeniu lotnictwa Szwecji, która użytkuje 204 maszyny (w tym 28 dwumiejscowych), oraz lotnictwa Czech i Węgier posiadających po 14 samolotów i będących pierwszymi państwami należącymi do NATO, które wykorzystują Gripeny. Poza tym 28 samolotów zamówiła Republika Południowej Afryki. Brytyjska szkoła pilotów testowych ETPS (Empire Test Pilots School) używa Gripenów jako zaawansowanych maszyn odrzutowych o charakterze szkoleniowym.

[edytuj] Udział BAE Systems w projekcie Gripen

W 1995 firmy Saab Military Aircraft i British Aerospace (obecnie BAE Systems) zawiązały spółkę Saab-BAe Gripen AB, której celem była kooperacja w produkcji, rozwoju i wprowadzenie Gripena na rynki światowe. Wytwórnia British Aerospace wniosła duże doświadczenie handlowe zdobyte na rynkach międzynarodowych, a także zaprojektowała nowe nowocześniejsze skrzydło maszyny, ponadto około 45% płatowców przeznaczonych na eksport wyprodukowano w Wielkiej Brytanii. Kooperacja ta została rozwinięta w 2001 powodując powstanie Gripen International.

[edytuj] Nazwa

Nazwa samolotu Gripen została wybrana w publicznym konkursie ogłoszonym w 1982 roku. Gryf znajduje się w herbie firmy SAAB i uznano, że doskonale nadaje się do podkreślenia wielozadaniowości samolotu.

[edytuj] Katastrofy i wypadki

Do chwili obecnej (2006) wypadkom uległy cztery Gripeny, w tym dwa jeszcze przed dostarczeniem szwedzkim siłom zbrojnym. Katastrofy dwóch pierwszych maszyn zostały zarejestrowane przez kamery i wielokrotnie pokazywane w szwedzkiej telewizji.

• W lutym 1989 pierwsza maszyna prototypowa rozbiła się podczas szóstego lotu testowego podczas lądowania w Linköping. Wypadek został sfilmowany przez znajdującą się na lotnisku ekipę szwedzkiej telewizji państwowej Sveriges Television. Pilot nie katapultował się, ale ponieważ maszyna nie wybuchła po upadku, udało mu się ewakuować już na ziemi tylko z niewielkimi obrażeniami ciała (złamana ręka).
• W sierpniu 1993 Gripen pilotowany przez tego samego pilota, który uczestniczył w katastrofie w 1993 roku, rozbił się w centrum Sztokholm na wyspie Långholmen podczas przelotu na niskim pułapie z małą prędkością demonstrowanym podczas air show. Pilot katapultował się nie odnosząc obrażeń, także nikt z personelu naziemnego nie ucierpiał. W wyniku dochodzenia ustalono że przyczyną obu katastrof były oscylacje indukowane przez pilota (PIO - Pilot-induced oscillation).
• We wrześniu 1999 należący do jednostki lotniczej F 7 ze Såtenäs spadł do jeziora Wenern podczas ćwiczeń walki powietrznej. Po przejściu przez wygenerowaną przez drugi samolot strugę zawirowań powietrza maszyna nagle zmieniła kurs a pilot ostrzeżony przez system GPWS o niebezpieczeństwie zderzenia z ziemią katapultował się.
• W czerwcu 2005 Gripen z jednostki lotniczej F 17 w Kallinge przestał reagować na polecenia wydawane przez pilota. Po odzyskaniu kontroli nad maszyną, która w międzyczasie traciła wysokość, pilot katapultował się. Przyczyna tej katastrofy nie została jeszcze wyjaśniona i jest wciąż tematem dochodzenia.

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Saab Gripen - Oficjalna strona Gripena (en)
• Linki dotyczące samolotu Gripen (en)