Operacja Overlord
Z Wikipedii
Overlord - kryptonim strategicznej operacji sił morskich i powietrznych aliantów początkowej fazy kampanii zachodnioeuropejskiej, trwającej od 6 czerwca do końca sierpnia 1944.
Była to największa operacja morsko-desantowa w dziejach świata. Celem było przełamanie Wału Atlantyckiego, za którym na żołnierzy sprzymierzonych czekało 60 dywizji feldmarszałka Rundstedta. Połowa z nich, pod wodzą feldmarszałka Rommla, skoncentrowana była na wybrzeżu - od Holandii do Normandii.
Często nazwa Overlord jest utożsamiana z lądowaniem wojsk sprzymierzonych na plażach Francji - jest to skojarzenie niewłaściwe, gdyż sama operacja desantowa miała kryptonim Neptun.
Spis treści |
[edytuj] Przygotowania
Dzięki dużym i zaskakująco skutecznym operacjom wojskowym, przeprowadzonym w latach 1939-1942, Niemcom udało się opanować praktycznie większość Europy. Dlatego też w 1942 r. Józef Stalin zaczął naciskać na przywódców państw sprzymierzonych - prezydenta Stanów Zjednoczonych Franklina Delano Roosevelta i brytyjskiego premiera Winstona Churchilla, aby ci przeprowadzili wspólne lądowanie wojsk w Europie z wykorzystaniem Kanału Angielskiego. Żądał on utworzenia drugiego frontu w Europie, głównie po to, aby zmniejszyć liczebność wojsk niemieckich na foncie wschodnim i zmusić Niemcy do walki na dwóch frontach, gdyż bardzo obawiał się ataku wojsk niemieckich na swój nieprzygotowany do wojny kraj.
Wydawało się niemożliwe przeprowadzenie operacji na taką skalę i utrzymanie jej w tajemnicy. Armia amerykańska była w trakcie formowania, poza tym pod znakiem zapytania stała możliwość przetransportowania dużej liczby żołnierzy przez szeroki kanał. Tym niemniej, Wielka Brytania zaczęła przygotowywać powrót swoich wojsk do Europy już po ewakuacji z Dunkierki w 1940, a Stany Zjednoczone zaczęły tworzenie swoich oddziałów po wystąpieniu - 12 grudnia 1941 r. - Adolfa Hitlera, który wypowiedział wojnę Stanom Zjednoczonym (tego samego dnia Hitler podjął również epokową decyzję o unicestwieniu Żydów z terenu całej Europy (Holocaust), podczas rozmowy z przywódcami NSDAP oraz przedstawicielami Kancelarii Rzeszy). Ci ostatni chcieli inwazję rozpocząć wcześniej - już w 1943, a nawet w 1942, więc Roosevelt zlecił przygotowanie zwycięskiego planu Eisenhowerowi.
Organizacją odpowiedzialną za opracowanie planu było SHAEF (Supreme Headquarters Allied Expeditionary Force) pod dowództwem Dwighta Davida Eisenhowera. Opracowano dwa plany:
- operację Sledgehammer na wypadek osłabienia sił niemieckich (planowaną na rok 1942)
- oraz operację Roundup (1943).
Te dwa plany zostały przedstawione w kwietniu 1942 r., w Londynie, brytyjskiemu dowództwu. Operacja Roundup została zaakceptowana, natomiast po dwóch ważnych konferencjach w Waszyngtonie i w Londynie, operacja Sledgehammer została skreślona. Ponadto Brytyjczycy zaoferowali Amerykanom dodatkowy plan operacji Torch, który byłby inwazją na północną Afrykę.
Decyzja o inwazji zapadła w dniach 28 listopada – 1 grudnia 1943 roku na konferencji w Teheranie. Tam właśnie Stalin, Churchill i Roosevelt zdecydowali o inwazji oraz uzgodnili plan działań w południowej Francji. Stalin zobowiązał się do przeprowadzenia ofensywy przez wschodnią Europę i przyłączenia się do wojny z Japonią, kiedy Niemcy zostaną pokonani.
Churchill chciał utworzenie II frontu w Grecji, ale sprzeciwił się temu Stalin, którego poparł Roosevelt. Ostatecznie premier Wielkiej Brytanii ustąpił i na miejsce utworzenie II frontu wytypowano Francję.
Operacji nadano kryptonim Overlord. Koordynację nad strukturą planu objął generał Frederick Morgan wraz z zespołem COSSAC (Chief of Staff for the Supreme Allied Commander).
[edytuj] Alianci
14 stycznia 1944 r. przybywa do Londynu wraz z zastępcą Arthurem Tedderem - Dwight Eisenhower, przejmując tym samym dowództwo nad całością operacji.
Kierownictwo nad flotą wojenną objął brytyjski admirał Bertram Ramsay, dowództwo nad siłami lądowymi - generał Bernard Law Montgomery. Siły powietrzne oddano pod dowództwo Marszałka Trafforda Leigh-Mallory, a zaopatrzenie - generała Johna Lee.
8 kwietnia Eisenhower poinformował Związek Radziecki, że lądowanie w Normandii nastąpi około 2-3 dni przed lub po 1 czerwca.
Od wczesnych miesięcy 1944 roku w Wielkiej Brytanii szkoleni byli żołnierze wielu krajów, głównie Brytyjczycy, Amerykanie, Kanadyjczycy, Nowozelandczycy, Francuzi, Belgowie, Norwegowie, jak i Polacy, Czesi, Duńczycy. Wszyscy w tym samym celu - aby "wziąć udział w operacji wymierzonej w serce Niemiec i zniszczeniu niemieckich sił zbrojnych" (słowa prezydenta Roosevelta).
[edytuj] Przygotowania aliantów
W ramach przygotowań rozpoczęto w kwietniu 1942 r. operację Bolero - długofalowy proces przerzucania sił Stanów Zjednoczonych do Wielkiej Brytanii w postaci sprzętu i żołnierzy. W sumie przewieziono na Wyspy Brytyjskie około 1,5 mln żołnierzy, jak również materiały potrzebne do ich zakwaterowania, wyżywienia i ubrania.
Oczywiście, zaistniały problemy, np. utrzymanie takiej liczby żołnierzy na małym terenie (składano prowizoryczne baraki z falowanej blachy, w których znajdowały się piętrowe łóżka). Kolejny problem to wyżywienie wielotysięcznej armii w pierwszych tygodniach operacji. W tym celu - u wybrzeży Anglii - wybudowano dwa "pływające porty", które po desancie przyholowano do brzegów Normandii. Każdy z tych dryfujących portów mógł obsłużyć tyle statków, co angielski port Dover - dawało to możliwość zaopatrzenia ludzi w żywność, pojazdów w paliwo. Stworzono również PLUTO (Pipe Line Under the Ocean), czyli podwodny rurociąg, który miał zapewnić nieprzerwane dostawy ropy naftowej.
Siły amerykańskie:
- 1. dywizja piechoty (1st Infantry Division) -> plaża Omaha
- 4. dywizja piechoty (4th Infantry Division) -> plaża Utah
- 29. dywizja piechoty (29th Infantry Division) -> plaża Omaha
- 90. dywizja piechoty (90th Infantry Division)
- 82. dywizja powietrzno-desantowa (82nd Airborne Division) -> plaża Utah
- 101. dywizja powietrzno-desantowa (101st Airborne Division) -> plaża Utah
- 2. batalion Rangers (2nd Ranger Battalion) -> plaża Omaha
- 5. batalion Rangers (5th Ranger Batallion) -> plaża Omaha
Siły brytyjskie:
- 3. dywizja piechoty (British 3rd Infantry Division) -> plaża Sword
- 6. Dywizja Powietrzno-Desantowa (British 6th Airborne Division) -> plaża Sword
- 50. dywizja piechoty (British 50th Infantry Division) -> Plaża Gold
Siły kanadyjskie:
- 3. dywizja piechoty (Canadian 3rd Infantry Division) -> Plaża Juno
[edytuj] Siły aliantów
Żołnierze amerykańscy, ich pojazdy i uzbrojenie były dostarczane do Wielkiej Brytanii - drogą morską przez Atlantyk - przez ponad dwa lata, ta operacja zaopatrzeniowa nosiła nazwę "BOLERO". Wyobrażenie dostarczonych sił potęgują liczby:
- 13000 samolotów w tym:
- 11000 myśliwców i bombowców,
- 2300 samolotów transportowych
- oraz 3500 szybowców,
- flotę stanowiło 4300 jednostek:
- 1200 okrętów zdolnych do walki z nieprzyjacielem,
- 1600 okrętów transportowych,
- 4000 łodzi desantowych,
- ok. 200000 żołnierzy (37 dywizji).
Łączny stan liczbowy sił ekspedycyjnych wynosił około 2 880 000 żołnierzy.
[edytuj] Niemcy
[edytuj] Przygotowania niemieckie
Niemcy spodziewali się inwazji na Zachodzie od dłuższego czasu. Mieli czas, aby przygotować liczne przeszkody, co utrudnić miało aliantom ewentualny desant. Zgodnie z planami Hitlera obszary nadmorskie podbitej Francji oraz Holandii miały stać się zaporą ogniową nie do pokonania. Hitler chciał wybudować wzdłuż zachodnich wybrzeży Europy szereg schronów, baterii artylerii, pól minowych, pali antyszybowcowych, jednak Erwin Rommel, który przybył specjalnie z Afryki, był temu przeciwny. Usytuowanie schronów, wg planów Hitlera, było narażeniem ich na bezpośredni ostrzał z okrętów, w związku z czym ten plan upadł.
[edytuj] Siły niemieckie
Dowódcą wojsk niemieckich w 1944 roku we Francji był Gerd von Rundstedt. Wojska niemieckie na Zachodzie były podzielone na dwie grupy armii:
- Grupa armii B: w skład grupy wchodziła 7. i 15. armia oraz 88. samodzielny korpus; grupa ta stacjonowała w północnej Francji, a także w Belgii i Holandii. Grupą tą dowodził Erwin Rommel,
- Grupa Armii G: w skład wchodziła 1. i 19. armia, stacjonowała na południe od ujścia Loary (południe Francji). Grupą tą dowodził generał Johannes Blaskowitz.
Niemcy w rejonie lądowania mogli przeciwstawić 45 dywizji, ustępującym uzbrojeniem i środkami transportu. Lotnictwo niemieckie w Europie Zachodniej (tak zwana 3 Flota Powietrzna) liczyła około 500 samolotów. Niemcy ustępowali sprzymierzonym dwukrotnie pod względem liczebności wojsk i siły uzbrojenia, jak również liczby samolotów — blisko dwudziestokrotnie.
[edytuj] Dezinformacja
Aby możliwe było utrzymanie tak wielu jednostek, wyposażenia i ludzi "niewidocznymi" dla armii szpiegów niemieckich, wiele południowych miasteczek i wsi zostało zamkniętych dla "publiczności"... Pomimo tego, niemieckie służby wywiadowcze zdobyły sporo informacji o operacji, były to jednak głównie mało znaczące komunikaty, z których Niemcy wydobyli kilka istotnych. Nie znali oni jednak ani miejsca, ani daty lądowania.
Aby maksymalnie zmniejszyć straty w ludziach i sprzęcie, w ogromnej tajemnicy przygotowano na niespotykaną dotychczas skalę operację dezinformacyjną, która miała osłonić lądowanie w Normandii. Powołano do tego celu w 1943 r. w Londynie - FUSAG (First US Army Group - nazwa kodowa QUICKSILVER), której celem było przygotowanie planów inwazji na kontynent europejski.
[edytuj] Bodyguard
Plan wypracowany w lipcu 1943 pod nazwą Jael, w grudniu zmienił nazwę - otrzymał kryptonim Bodyguard. Nazwa operacji zaczerpnięta została z przemówienia Winstona Churchilla, który powiedział:
- "In wartime, truth is so precious that she should always be attended by a bodyguard of lies." [1]
25 stycznia 1944 r. aliancki Komitet Połączonych Szefów Sztabów przyjął plan do realizacji. Całość planu została podzielona na kilka części, których celem była dezinformacja:
- sześć operacji pozoracyjnych o charakterze militarnym,
- dwóch dezinformacyjnych akcji dyplomatycznych,
- jednej akcji aktorskiej.
Nazwy operacji to: Ferdinand, Operacja Fortitude North & South, Graffham, Ironside, Royal Flush, Zeppelin i Vendetta. Były wymierzone w Rzym, centralna Norwegię i Szwecję, Calais, Boulogne, Bordeaux, Hiszpanię, Turcję, Wybrzeża Rumunii, Krety, zachodnie wybrzeże Grecji i Albanii oraz Marsylię.
Celem "Bodyguard" było danie Niemcom do zrozumienia, że inwazja na kontynent nastąpi w rejonie Calais, gdzie Kanał La Manche jest najwęższy - chodziło tutaj o skoncentrowanie i rejonie odległym od miejsca inwazji wojsk niemieckich oraz aby Niemcy nie zdążyli przerzucić swych sił na wybrzeże w pierwszych dniach inwazji, a także aby przekonać Niemców, że lądowanie w Normandii to tylko preludium do dużo większej operacji wojskowej, która miała mieć miejsce później. Aby uznać "Bodyguard" za sukces, koniecznym było przekonanie Hitlera, że:
- Inwazja wojsk brytyjskich, amerykańskich oraz rosyjskich rozpocznie się ofensywą przez Norwegię na jesień 1944,
- Alianci będą utrzymywali koncepcję z roku 1943: przełamania linii Gustawa i przebicia się do Grecji oraz na Bałkany,
- Jeżeli inwazja na Francję będzie miała się rozpocząć, to nie wcześniej niż w lipcu 1944 na terenie Pas-de-Calais,
- Jeżeli wylądują na plażach jakieś siły sprzymierzonych, to ich celem będzie tylko odciągnięcie uwagi Niemców od głównego celu inwazji.
[edytuj] Operacja Fortitude
-
Zobacz więcej w osobnym artykule: Operacja Fortitude.
Jej celem było zasugerowanie Hitlerowi, że lądowanie głównych sił aliantów - latem 1944 roku - odbędzie się w regionie Calais, natomiast sam desant w Normandii jest tylko uboczną akcją dywersyjną. Operacja Fortitude została podzielona na trzy części:
- Fortitude North - zagrożenie Norwegii inwazją i atak na jednostki niemieckie przez Danię,
- Fortitude South - fikcyjne wysiłki związane z inwazją skierowaną na wybrzeża Belgii i północną część Francji (okolice Dover),
- Fortitude South - "oszustwo w eterze"; komunikaty nadawane przez radiostacje, których celem było przekonanie Niemiec, że operacja Neptune poprzedza tylko główną inwazję.
[edytuj] Operacja Graffham
Operacja Fortitude North nie mogła się obejść bez odpowiedniego wsparcia dyplomatycznego - to zapewnić miała operacja Graffham, przez wzbudzenie w rządzie Szwecji podejrzeń, że alianci szykują się do inwazji na Norwegię i sprowokowanie Szwedów do podzielenia się tym przeświadczeniem z Niemcami.
[edytuj] Operacja Zeppelin
Odpowiednikiem "Fortitude North" na Bliskim Wschodzie była operacja „Zeppelin", która miała pozorować przygotowania aliantów do zaatakowania w połowie 1944 r. Krety, wysp Morza Egejskiego, Grecji, Wybrzeża Dalmatyńskiego oraz Bułgarii. Głównym celem było zatrzymanie maksimum dywizji niemieckich na Bałkanach oraz przekonanie dowództwa niemieckiego, że siły alianckie w rejonie Morza Śródziemnego są znacznie silniejsze niż były w rzeczywistości.
[edytuj] Planowanie strategiczne
Od 1942 roku wywiad angielski - British Intelligence - zbierał każdy rodzaj informacji przydatny do określenia najbardziej odpowiedniego miejsca lądowania wojsk sprzymierzonych. Priorytetem było, aby miejsce lądowania znajdowało się w zasięgu możliwej do stworzenia osłony z powietrza - samolotów startujących z terenów południowej Anglii.
Wybrano plaże Normandii. Najkrótszą drogą było Pas de Calais, które mogło zapewnić aliantom najkrótsze linie zaopatrzenia. Oczywiste dla jednych, było takie samo dla drugiej strony: Niemcy, pod dowództwem marszałka von Rundstedta, rozpoczęli koncentrację swoich jednostek w tym rejonie.
Alianci byli zgodni: pięć długich plaż (ciągnących się na dystansie 40 km) to dogodne miejsce do lądowania wojsk. Zarządzono atak pierwszych 5 dywizji, w ciągu następnych 24 h - lądowanie 4 następnych. Amerykanie desant przeprowadzić mieli na plaże okryte kryptonimami: "OMAHA" oraz "UTAH", Brytyjczycy wraz z Kanadyjczykami - na "SWORD", "JUNO" i "GOLD".
Opracowujący plan desantu sił sprzymierzonych Bernard Law Montgomery zdał sobie sprawę, że lądujące wojska powinny mieć osłonięte flanki z obu stron - zapadła decyzja, aby w nocy (gdyż lądowanie miało odbyć się o wschodzie słońca) zrzucić żołnierzy jednostek spadochronowych celem zabezpieczenia tych pozycji. Brytyjskie wojska miały być zrzucone na wschodnią flankę, amerykańska 101 i 82 dywizja powietrzno-desantowa - na zachodnią.
Pozostałe 11 dywizji miało wylądować w kolejnych dwóch tygodniach, z użyciem "pływających portów", przeholowanych przez kanał. Od momentu opanowania plaż, siły złożone z prawie stu dywizji miały zostać połączone i rzucone do końcowego ataku na Niemcy.
Dopiero 8 maja ustalono dokładną datę lądowania - aby operacja się powiodła potrzebna była pełnia księżyca. Jedyną datą równocześnie: pełni, przypływu i prognozowanego pomyślnego wiatru był 5 czerwca. Godzina rozpoczęcia desantu - oznaczona kryptonimem H - została zsynchronizowana z odpływem i ustalona na 6:30 dla zachodniego sektora inwazyjnego oraz na 7:30 dla wschodniego.
[edytuj] D-Day
Lądowanie wojsk sił alianckich poprzedzono silnym bombardowaniem północnego wybrzeża Francji, Belgii i Holandii. W tej akcji wzięło udział około:
- 5500 bombowców,
- 5000 myśliwców,
- oraz samoloty transportowe i szybowce.
Szacuje się, że zrzucono na pozycje niemieckie prawie 9400 bomb.
[edytuj] Desant
[edytuj] Desant wojsk spadochronowych
Brały w nim udział trzy dywizje: dwie amerykańskie - 101 i 82 Dywizja Powietrzno-Desantowa oraz jedna brytyjska: 6 Dywizja Powietrzno-Desantowa. Dwie z nich - 101 i 82 - rozpoczęły 6 czerwca, tuż po północy, lądowanie za plażą Utah na zachodnim skrzydle. Celem 101 dywizji było zdobycie wylotów szos na groblach w rejonie, gdzie teren był podmokły. Zadaniem 82 był desant w głębi lądu i zabezpieczenie flanki przed odwetem niemieckim - oczyszczenie pola po obu stronach Merderet, między Saint Mere Eglise a Pont l'Abbe.
Brytyjska 6. Dywizja Powietrzno-Desantowa lądująca na wschodnim skrzydle miała za cel zająć i utrzymać mosty na przeprawach oraz na kanale Caen, a także wysadzić mosty na rzece Dives (celem osłony skrzydła) oraz zaatakować dużą baterię artylerii w Merville.
Problemem był brak doświadczenia u pilotów, którzy siedzieli za sterami samolotów transportujących spadochroniarzy. Spowodowało to bardzo duże rozproszenie żołnierzy (101 Dywizja po wylądowaniu liczyła około 1100 żołnierzy, a powinna 6600), wielu z nich dostało się pod bezpośredni ostrzał, zginęli w ostrzale przy lądowaniu lub zabłądzili w nieznanym terenie. Pomimo tego faktu, wszystkie postawione przed spadochroniarzami cele zostały osiągnięte i utrzymane aż do nadejścia posiłków.
Lądowanie wojsk sprzymierzonych na plażach Normandii podzielono na 5 rejonów. Każdemu z nich przyporządkowano jedną, określoną osobnym kryptonimem, plażę. Każdy z tych rejonów był uzależniony i współpracował z innymi, tak więc niepowodzenie w jednym z rejonów mogło zaważyć na całej operacji.
Pierwsze oddziały spadochroniarzy wylądowały w Normandii o 4:00
[edytuj] Plaża Sword
Piechota brytyjska dostała się na brzeg przy małych stratach własnych. W ciągu dnia udało się jej wedrzeć w głąb lądu na odległość 8 km, ale nie powiodło się zdobycie kilku celów wyznaczonych przez Montgomery'ego, w szczególności Caen, które ciągle było w rękach niemieckich.
Pierwsza Brygada Specjalnego Przeznaczenia wylądowała na plaży w drugim rzucie, razem z oddziałami komandosów numer 4. Jako pierwsze wyszły na brzeg oddziały francuskie, które znajdowały się w tych jednostkach. Brytyjczycy i Francuzi z komanda numer 4 mieli wyznaczone odrębne cele w Ouistreham: Francuzi - schron i kasyno, a Anglicy - 2 baterie dział, które raziły swoim ogniem plażę. Schron okazał się zbyt solidny dla PIAT-ów, które mieli komandosi, ale kasyno zdobyto dzięki pomocy czołgu Centaur. Brytyjscy komandosi zdobyli baterie, tyle tylko, że nie zastali już ich obsługi, a działa zostały wymontowane. Komandosi zostawili plaże do przeczesania piechocie i wycofali się z Ouistreham, aby połączyć się z pierwszą brygadą SAS. Wykonując to zadanie, dołączyli do 6. brygady spadochronowej.
[edytuj] Plaża Juno
Kanadyjskie oddziały, które lądowały na tym odcinku wybrzeża, musiały się zmierzyć z 11 bateriami 155 mm dział, 9 bateriami dział 75 mm oraz z gniazdami karabinów maszynowych, schronami i innymi umocnieniami oraz z falochronem dwa razy wyższym niż na plaży Omaha. Pierwszy rzut stracił 50% swojego stanu osobowego - były to jedne z największych strat podczas D-day.
Pomimo tych przeszkód w ciągu kilku godzin Kanadyjczycy osiągnęli przyczółki na plaży i zaczęli posuwać się w głąb lądu. 6. kanadyjski pułk pancerny był jedyną aliancka jednostką, która osiągnęła wyznaczone cele w dniu 6 czerwca, dotarł on do drogi z Caen do Bayeux wdzierając się w terytorium wroga na 15 km w głąb
Pod koniec D-day 14 tys. Kanadyjczyków było już na lądzie a 3. dywizja kanadyjska osiągnęła największe postępy ze wszystkich sił sprzymierzonych, pomimo silnego oporu jaki napotkała. Kanadyjczycy musieli także odpierać silne kontrataki niemieckie 7 i 8 czerwca, które prowadziła 12. dywizja pancerna SS.
[edytuj] Plaża Gold
Na plaży Gold alianci poniesli duże straty, głównie dlatego, że pływające czołgi (Shermany DD) spóźniły się ze swoim przybyciem. Ponadto Niemcy bardzo silnie ufortyfikowali wioskę znajdującą się na wybrzeżu. 50. dywizji udało sie jednak pokonać przeszkody, a następnie przejść przez przedmieścia Bayeux. Z wyjątkiem Kanadyjczyków na plaży Juno żadna dywizja nie znalazła się tak blisko swoich celów jak 50.
Oddział komandosów nr 47 był ostatnią brytyjską jednostką, która miała wylądować na wschodnim odcinku plaży Gold w pobliżu Le Hamel. Ich zadanie wyglądało następująco: mieli postępować w głąb lądu, później skręcić na zachód, odbyć 16-km pochód przez terytorium wroga, aby zaatakować przystań o nazwie Port en Bessin od tyłu. Ten mały port, znajdujący się na prawym skrzydle Brytyjczyków, był dobrze chroniony przez kredowe klify. Miał za to strategiczne znaczenie jako baza przyszłego zaopatrzenia dla wojsk inwazyjnych, łącznie z podziemnym rurociągiem, którym miała być dostarczana ropa.
[edytuj] Plaża Omaha
Odcinek plaży Omaha był najkrawawszym lądowaniem aliantów. Amerykańskie 1. dywizja piechoty i 29. dywizja piechoty miały za przeciwnika 352. dywizję niemiecką, jedną z najlepiej wyszkolonych wśród wojsk broniących Normandi. Omaha była także jedną z najlepiej ufortyfikowanych plaż, a ostrzeliwanie i bomabardowanie schronów okazało się nieskuteczne.
Prawie wszystkie pływające czołgi uległy zatopieniu podczas lądowania. Oficjalne raporty z tego dnia mówią, że po 10 minutach od opuszczenia ramp barek desantowych główne kompanie zostały praktycznie rozbite i pozbawione dowódców oraz były niezdolne do działania. Każdy oficer i sierżant został zabity lub raniony. Lądowanie stało się dramtyczną walką o przetrwanie i ocalenie. Straty wynosiły około 1 tys. zabitych, głównie w ciągu kilku pierwszych godzin. Dowództwo zamierzało opuścić przyczółek na plaży, ale ocaleni żołnierze przegrupowali się i rozpoczęli natarcie w głąb lądu.
[edytuj] Pointe du Hoc
Masywne, betonowe umocnienia kryjące działa w Pointe du Hoc były celem 2 amerykańskiego batalionu rangersów. Zadanie dla 225 ludzi prowadzonych przez podpułkownika James Earla Ruddera polegało na pokonaniu 30-metrowego klifu pod ogniem przeciwnika za pomocą lin i drabin, a następnie zniszczeniu dział, o których sądzono, że są także punktami kierowania ogniem na plaże Omaha i Utah. Tylko 150 ludzi przeżyło tę karkołomną wspinaczkę - reszta została praktycznie zlikwidowana przez Niemców na szczycie klifu za pomocą granatów, kul, a nawet odłamków skał i zwykłych butelek. Stanowiska ogniowe zostały zdobyte, a działa, które zostały wcześniej przez wroga przeniesione (prawdopodbnie podczas bombardowania), zostały odnalezione i zniszczone. Schrony zostały zniszczone przez pozostałych rangersów, którzy nie brali jeńców w tym dniu.
[edytuj] Plaża Utah
Ofiary na plaży Utah, najbardziej na zachód wysuniętym odcinku lądowania, wynosiły 127 ludzi z ogólnej liczby 23 tys., którzy wylądowali na, jak się później okazało, najmniej bronionej z plaż. Amerykańska 4. dywizja piechoty mogła się stosunkowo łatwo posuwać w głąb lądu, a później połączyć z częściami dywizji spadochroniarzy, które pomogły zabezpieczyć przyczółki i oszukać Niemców co do położenia aliantów zanim doszło do lądowania, co zapobiegło ciężkim stratom.
[edytuj] Po lądowaniu
Po utworzeniu przyczółków skonstruowane zostały dwa sztuczne porty, tzw. Mullberry Harbours, które zostały przewiezione przez Kanał La Manche w częściach, a następnie zmontowane w Arromanches przez Brytyjczyków, a drugi na plaży Omaha przez Amerykanów. Przystań w Omaha została zniszczona przez silne sztormy, jakie przeszły w tym okresie. Około 9 tys. ton zaopatrzenia dziennie przechodziło przez Arromanches aż do sierpnia 1944 r., kiedy to opanowane zostały porty w Antwerpii i Cherbourgu - zaczęły służyć odtąd aliantom.
Niemieccy obrońcy plaż stawili stosunkowo słaby opór. Było to spowodowane głównie ich słabym wyszkoleniem, wyposażeniem oraz brakami w zaopatrzeniu. Swoje zrobiły też silne bombardowania, dokonane zarówno przez okręty alianckie, jak i bombowce. Wyjątkiem był tu jedynie 352. dywizja piechoty, przeniesiona przez Rommla z St. Lo na plażę Omaha, która zadała bardzo wysokie straty atakującym. Niemcy mieli także problemy z łącznością, co było spowodowane brakiem kilku kluczowych dowódców. Spadochroniarze alianccy także wprowadzili spore zamieszanie wśród Niemców, powodując ich dezinformację co do sposobu natarcia i położenia wojsk alianckich.
Pomimo tego 21 niemiecka dywizja pancerna zorganizowała zmasowany kontratak pomiędzy plażami Sword i Juno. Zakończył się on powodzeniem, bo Niemcy osiągnęli wybrzeże. Jednak opór stawiany głównie przez artylerię przeciwpancerną i obawa, że dywizja może zostać odcięta, spowodowały, że oddziały te wycofały się do 6 czerwca.
Priorytetem działań alianckich było teraz połączenie wszystkich przyczółków, zdobycie Caen oraz portu w Cherbourgu, aby zabezpieczyć zaopatrzenie.
12 dywizja SS (złożona z członków Hitlerjugend) zaatakowała Kanadyjczyków 7 i 8 czerwca i zadała im ciężkie straty, ale nie zdołała się przebić. W międzyczasie udało się połączyć przyczółki na plaży Sword - 7 czerwca, Omaha - 10 czerwca, Utah - 13 czerwca. Alianci także skuteczniej niż Niemcy dostarczali posiłki dla walczących oddziałów. Było to spowodowane intensywnymi bombardowaniami francuskich kolei, co spowolniło niemiecki transport.
26 czerwca został zdobyty Cherbourg, po którym Hitler oczekiwał, że będzie się bronił do samego końca. Duże zasługi miały w tym elitarne oddziały spadochroniarzy.
Teraz celem aliantów stało się Caen. Montgomery przeprowadził trzy ataki na to miasto od 7 czerwca do 1 lipca, zanim zostało zbombardowane i zaatakowane 7 lipca w operacji Charnwood. Szukając decydującego ciosu, który otworzyłby drogę na Paryż, Montgomery zapoczątkował próbę przełamania się w rejonie Villers-Bocage 13 czerwca. Następnie przeprowadził operację o nazwie Goodwood (ofensywa z rejonu Caen wszystkimi brytyjskimi siłami pancernymi). Źle zaplanowany atak został jednak powstrzymany przez zaimprowizowany opór 1. i 12. niemieckiej dywizji pancernej. Brytyjskie straty w czołgach były tu bardzo wysokie.
Opór niemiecki w tym rejonie został zlikwidowany dopiero 21 sierpnia poprzez zamknięcie luki w Falaise przez oddziały amerykańskie, polskie i kanadyjskie. Paryż został wyzwolony 25 sierpnia.
[edytuj] Chronologia działań
- 5/6 czerwca - lądowanie wojsk powietrzno-desantowych - amerykańskich: 82 dywizji (Operacja Detroit) i 101 dywizji powietrzno-desantowej (Operacja Chicago) oraz 6 Brytyjskiej dywizji powietrzno-desantowej (Operacja Tonga),
- 6 czerwca — D-Day (Operacja Neptune),
- 25-29 czerwca - Operacja Epsom, ofensywa skierowana na zachód w stronę Caen,
- 7 lipca — zdobycie Caen,
- 17 lipca — Erwin Rommel odnosi obrażenia, gdy kanadyjski Spitfire z Royal Canadian Air Force atakuje jego samochód,
- 18-20 lipca - rozpoczyna się operacja Goodwood,
- 3-9 sierpnia - początek operacji Totalize mającej na celu zniszczenie wycofujących się sił niemieckich,
- 16 sierpnia — Operacja Dragoon - połączenie sił francuskich i amerykańskich.
[edytuj] Bibliografia
- Strategic Deception Behind the Normandy Invasion, 1997
- [1] Michael Howard, British Intelligence in the Second World War (London: HMSO, 1990), 105.
Zobacz też:
Linki zewnętrzne:
