Armia Andersa

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Armia Andersa – potoczna nazwa jednostek Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR ( utworzona od nazwiska dowódcy - generała Władysława Andersa ) - części Wojska Polskiego podporządkowanych rządowi RP na emigracji , utworzonych po wybuchu wojny III Rzeszy z ZSRR, zawarciu układu Sikorski-Majski i tzw. amnestii dla obywateli polskich z obywateli Rzeczypospolitej : zesłanych , uwięzionych w więzieniach śledczych NKWD i deportowanych do obozów koncentracyjnych GUŁAGU.

6 sierpnia 1941 roku Naczelny Wódz powierzył dowodzenie armią gen. Władysławowi Andersowi , przetrzymywanemu w więzieniu NKWD na Łubiance ( od wzięcia ciężko rannego (czterokrotnie ranny w kampanii wrześniowej) do niewoli nad granicą polsko-węgierską przez Armię Czerwoną przy przebijaniu się na Węgry 23 września 1939 r.).

Rejonem formowania armii był okręg Buzułuku, miejsce postoju dowódcy armii wyznaczono w przysiółku Kułtubanka (koło Buzułuka w obwodzie czkałowskim, obecnie orenburskim, Rosja). W istniejących obozach NKWD dla jeńców polskich od 23 sierpnia 1941 roku rozpoczęły pracę komisje rekrutacyjne i do 12 września zaakceptowały one 24 828 jeńców wojennych i internowanych. Jednocześnie 273 osobom narodowości niemieckiej odmówiono rekrutacji, 252 osoby odrzuciły akceptację, 234 osoby nie kwalifikowały się z powodów zdrowotnych, a 3 osoby ze względu na obciążające je wyroki sądowe. Łącznie wcielono do Armii 25 115 osób, w tym 960 oficerów. Formowanie jednostek rozpoczęto we wrześniu w Buzułuku, Tatiszczewie koło Saratowa oraz w Tocku na linii kolejowej Kujbyszew (obecnie i poprzednio Samara) – Czkałow (obecnie i poprzednio Orenburg). Jednocześnie Delegatury Ambasady RP w Rosji, rozmieszczone na terenie całego ZSRR i oficerowie łacznikowi WP przy Delegaturach przyjmowali uwolnionych z łagrów i zesłania Polaków , kierując ich do miejsca koncentracji Armii Polskiej w ZSRR ( początkowo Buzułuk, następnie Taszkient). Ilosć ochotników wielokrotnie przekraczała ustalone wstępnie pomiędzy Andersem a Stalinem stany etatowe polskich jednostek wojskowych.

Równolegle rozpoczęto intensywne poszukiwania zaginionych oficerów, jak obecnie wiadomo zamordowanych w wyniku zbrodni katyńskiej. Specjalnym pełnomocnikiem do tych spraw został rotm. Józef Czapski, jeden z ocalonych.

Wiosną 1942 formowane jednostki wojskowe przeniesione zostały w okolice Taszkientu. Jednocześnie wobec odparcia niemieckiego ataku na Moskwę (grudzień 1941) Stalin usztywnił stanowisko wobec strony polskiej w kwestii formowania wojska polskiego w ZSRR,którego stan liczebny ( i w konsekwencji ilość racji żywnościowych) był ściśle określony . Z własnych racji żołnierze żywili przybywających członków rodzin i ochotników. Pomimo,że zaopatrzenie wojska polskiego pochodziło z dostaw amerykańskich i brytyjskich (Lend-Lease) strona sowiecka (pomimo stałego napływu ochotników z zesłania i łagrów) nie chciała zgodzić się ani na powyższenie stanów liczebnych wojska polskiego, ani na ewakuację poza ZSRR nadwyżek ochotników do jednostek WP na Bliskim Wschodzie i w Wielkiej Brytanii - chcąc zatrzymać byłych więźniów i zesłańców w charakterze niewolniczej siły roboczej w ZSRR.

W okresie ofensywy niemieckiej na Kaukaz i bitwy o Stalingrad generał Anders uzyskał zgodę Stalina na ewakuację już sformowanych oddziałów do Iranu , przy pozostawieniu ośrodków rekrutacyjnych wojska polskiego w ZSRR . W konsekwencji Armia Andersa została ewakuowana z Krasnowodska przez Morze Kaspijskie,do Pahlevi w Iranie (okupowanym wówczas wspólnie od sierpnia 1941 przez wojska sowieckie i brytyjskie).

Po rekonstrukcji ( reorganizacja, dozbrojenie) i rekonwalescencji żołnierzy przeniesiona została do Iraku , gdzie ochraniała strategiczne pola naftowe w zagłębiu Mosul - Kirkuk przed dywersją niemiecką ( por. Raszid Ali ) a następnie , po przejściu do Palestyny walczyła jako II Korpus Polski na froncie włoskim (Monte Cassino) . ZSRR opuściło ogółem 41 tysięcy wojskowych i 74 tysiące cywili - obywateli polskich - bez względu na narodowość ( Polaków, Żydów, Ukraińców i Białorusinów). Był to największy liczebnie w całym okresie stalinizmu exodus byłych więźniów łagrów poza granice ZSRR. Po ewakuacji Armii Andersa władze sowieckie uniemożliwiły jakąkolwiek dalszą rekrutację żołnierzy polskich , łączenie rodzin (rodziny żołnierzy,ktorzy już zostali ewakuowani) i rozpoczęły akcję tzw. paszportyzacji - narzucania siłą pozostałym w ZSRR obywatelom polskim obywatelstwa sowieckiego ( por. Aleksander Wat) , jednocześnie aresztując delegatów Ambasady Polskiej i zagarniając majątek ambasady przeznaczony dla polskich deportowanych, uniemożliwiając w ten sposób jakąkolwiek faktyczną pomoc Polakom w ZSRR . Wydarzenia te miały miejsce jeszcze przed ujawnieniem zbrodni katyńskiej w kwietniu 1943 r i przed oficjalnym zerwaniem stosunków dyplomatycznych przez ZSRR z rządem Rzeczpospolitej.

Kilkunastu oficerów odmówiło wyjazdu – byli oni skupieni wokół ppłk. Z. Berlinga, szefa bazy ewakuacyjnej Armii Polskiej w Krasnowodzku, już wcześniej współpracującego z organami ZSRR ( por. Jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku) ) . Fakt ten został uznany jeszcze w 1943 przez sądy wojenne Rzeczpospolitej przy II Korpusie WP za złamanie przysięgi wojskowej i dezercję.

W Palestynie szeregi II Korpusu opuściło kilkuset żołnierzy - Żydów z bronią w ręku, ktorzy stali się bojownikami Hagany w walce o niepodległe państwo Izrael, w tym Menachem Begin , kapral w Armii Andersa. Generał Władysław Anders zakazał (poufnie) żandarmerii polskiej ścigania tych żołnierzy ( ich działalność była faktycznie do roku 1948 skierowana przeciw Wielkiej Brytanii , której terytorium mandatowym była wówczas Palestyna).