Syncretisme (religie)
Syncretisme is een poging om uiteenliggende of tegengestelde geloven en religies met elkaar te combineren. Een equivalent woord kan zijn fusie, of hybridisatie.
Het syncretisme is ook de samengroeiing en versmelting, onder andere van wereldbeschouwingen van verschillende herkomst, zonder dat er echte samenvattende beschouwing wordt bereikt; ook in taalvormen of muziek kan syncretisme worden nagestreefd. Het syncretisme veronderstelt een onderliggende eenheid.
Behoudende aanhangers van godsdiensten die zich op een onfeilbare openbaring beroepen zoals de islam en het christendom, trachten veelal vreemde religieuze elementen uit hun geloof te weren; dit in tegenstelling tot meer vrijzinnige aanhangers, die ze verwelkomen of er althans geen gevaar in zien. Het nastreven van orthodoxie kan echter niet altijd voorkomen dat syncretische elementen het godsdienstig denken binnenkomen. Vaak is dit een ongemerkt proces. Over de incorporatie van een vrouwelijke figuur, Maria, in het Rooms-katholieke christendom als middelares tussen mens en God en de evenknie van de drie goddelijke mannelijke gestalten, bestaat een theorie die stelt dat dit een syncretische reactie op de populariteit van de godin Isis is. Het christendom was volgens deze theorie in de beginfase te masculien en paste zich aan.
Inhoud |
[bewerk] Etymologie
Het woord syncretisme komt via het Latijnse syncretismus uit het Griekse συγκρητισμός (synkretismos) hetgeen betekent dat twee partijen een verdrag sluiten tegen een derde partij. De term is voor het eerst gebruikt door Plutarchus, om het eenheidsfront van de Kretenzers aan te duiden, die onderling verdeeld waren, maar zich aaneensloten om zich samen tegen vreemdelingen te kunnen verweren.
Het woord raakte in deze betekenis in onbruik, totdat Erasmus het gebruikte in zijn Adages, gepubliceerd in 1518. Erasmus verwees daarbij expliciet naar Plutarchus.
[bewerk] Syncretisme in het Hellenisme
Syncretisme was een essentieel aspect van het Griekse heidendom. De hellenistische cultuur in dat tijdperk, na de periode van Alexander de Grote, was syncretisch, namelijk een mengsel van Perzische, Anatolische, Egyptische en uiteindelijk ook van Etruskische en Romeinse invloeden. Zo werd de Egyptische god Amon ontwikkeld naar de Hellenistische Zeus Ammon, nadat Alexander de Grote in de woestijn het orakel van Amon zocht te Siwa.
[bewerk] Syncretisme in Rome
Ook de Romeinen, die zichzelf zagen als erfgenamen van andere beschavingen, vermengden de Griekse goden met soortgelijke godheden uit de Etruskisch of Romeinse tradities. De Romeinen verwelkomden ook Egyptische goden in hun stad zoals Serapis en Isis, en de Persische Mithras.
[bewerk] Christelijk syncretisme
Het opkomend christendom moest haar boodschap brengen door bestaande begrippen te gebruiken, die voornamelijk afkomstig waren uit de Griekse filosofie. Volgens sommigen ging dat veel verder dan een proces van inculturatie en werden diverse heidense elementen rechtstreeks overgenomen. Voor een opsomming van de feiten in deze theorie: zie christendom en syncretisme.
[bewerk] Syncretisme in Azië
Binnen het boeddhisme is syncretisme geen taboe. Het Tibetaanse boeddhisme nam veel plaatselijke goden en gebruiken over. Ook het taoisme is openlijk syncretisch. Aan het taoistische pantheon, de godenverzameling, worden goden toegevoegd wanneer het volk deze figuren lange tijd heeft vereerd.
Het fraaiste voorbeeld van een syncretische godsdienst is te vinden in Vietnam waar ook Mickey Mouse een plek in het pantheon van een boeddhistische sekte kreeg.
[bewerk] Modern syncretisme
Een modern voorbeeld van een syncretisme is het Messiasbelijdend "jodendom".
