Stamceltherapie
Stamceltherapie kan gezien worden als een nieuwe tak in de medische therapeutische benadering van ziekten en traumata waarbij de basisidee bestaat uit de transplantatie van -al dan niet gedifferentieerde- stamcellen ter vervanging van afwezige of defecte cellen, weefsels of organen.
De stamceltherapie is benaderbaar vanuit vele ooghoeken, zowel wat origine als bestemming van de stamcellen betreft. Onder stamcellen verstaan we zelfhernieuwende pluripotente cellen.
- voorbeelden van origine van de stamcellen :
- embryonale blastocystische cellen
- hematopoëtische beenmergstamcellen,
- adulte stamcellen uit het leverbindweefsel
- navelstreng stamcellen.
- voorbeelden van bestemming:
- β-cellen bij diabetes mellitus
- huidtransplantaten bij grote derdegraads brandwonden
- levercellen bij cirrose
- neuronen bij Alzheimer en Parkinson
- dystrofine-eiwit bij Duchenne spierdystrofie
- neuronen bij herseninfarct
- hartspiercellen of vasculaire groeifactoren bij myocardinfarct
- beenmergcellen bij leukemie
- ... bij amyotrofische laterale sclerose (ALS)
- ... bij multiple sclerose
- ... bij lupus (auto immuun ziekte)
- ... bij ruggenmergletsels
- reconstructie van geamputeerde ledematen
Inhoud |
[bewerk] Verloop van stamceltherapie
- 1. Opzetten van humane stamcellijnen
- Oogsten van de stamcellen
- Cultiveren/prolifereren van deze cellen
- 2. Differentiëren van de stamcellen
- 3. Transplantatie
[bewerk] Opzetten van stamcellijnen
Men oogst stamcellen (bijvoorbeeld embryonale) die men onder andere met behulp van enzymen vrijprepareert uit een blastocyste. Deze blastocysten zijn overblijfselen van IVF behandelingen die na schriftelijke toestemming van beide ouders gebruikt mogen worden voor wetenschappelijk onderzoek.
Het cultiveren (telen of verveelvuldigen) van deze cellen doet men door deze cellen op een speciale voedingsbodem, feeder-layers, te enten (aan te brengen) en door deze onder de juiste omstandigheden te brengen, gaan de cellen zich vermenigvuldigen. Het is de bedoeling dat er geen spontane niet-gecontroleerde differentiaties van deze cellen optreden, dus dat ze ongedifferentieerd blijven tijdens het cultiveringsproces. Embryonale muizenstamcellen kunnen vrij gemakkelijk ongedifferentieerd in kweek worden gehouden door het toevoegen van LIF (leukemia inhibite factor). Voor humane embryonale stamcellijnen is dit een stuk complexer; de cellen hebben een hulpfactor nodig die actief wordt aangemaakt door fibroblasten (zogenaamde feeder cellen).
De problemen die men hierbij moet trotseren bij het werken met humane embryonale stamcellen zijn o.a. het vinden van het juiste voedingsmilieu voor deze cellen, het vermijden van contaminatie van de cellijnen door deze voedingsbodems (bijvoorbeeld muizenbindweefsel feederlayer), het afstellen van de juiste groei- en andere factoren voor het aanzetten tot prolifereren (vermenigvuldigen) van de cellen en het correct "enten" van deze proliferaties op nieuwe bodems. Het vermijden van differentiaties en het streven naar stabiele enten, waarbij er geen of weinig mutaties optreden tijdens het proces van proliferatie. Recentelijk zijn er in het Utrechtse Hubrecht laboratorium enkele Nederlandse lijnen geisoleerd. Naar schatting zijn er momenteel wereldwijd ongeveer 300 stamcellijnen geisoleerd , maar slechts een klein gedeelte hiervan is volledig gekarakteriseerd. Het in Singapore gevestigde ES cell international heeft recentelijk bekend gemaakt dat er nu voor het eerst stamcellijnen zijn geisoleerd onder condities die een klinische toepassing mogelijk maken; een mijlpaal.
[bewerk] Differentiëren van stamcellen naar cellen, weefsels of organen
Na het cultiveren van humane stamcellijnen kan men overgaan tot het differentiëren van deze stamcellen naar cellen, weefsels of organen met de gewenste histologie. Hierbij is het belangrijk dat de differentiatie op een gecontroleerde manier gebeurt en moeten spontane woekeringen of instabiele of verkeerde differentiaties verhinderd worden. Bijvoorbeeld bij het spontaan differentiëren van embryonale stamcellen uit blastocysten ontstaan er embryoid bodies. Uit de kloneringsexperimenten blijkt dat, na het plaatsen van een pluripotente cel in het inwendige milieu van een (ontruimde) eicel, deze zich kan differentiëren tot een embryo. Hetgeen eigenlijk als een summum van stamcel-differentiatie kan beschouwd worden: het differentiëren tot een geheel van orgaansystemen.
[bewerk] Transplantatie
Afhankelijk van de oorsprong van de stamcellen zal er een auto- of een allotransplantatie gebeuren. Dit is het inbrengen van de stamcellen op de plaats van het beschadigde of afwezige weefsel. Bij een autotransplantatie gaat het om stamcellen afkomstig van de patiënt zelf. Deze kan men verkrijgen door therapeutisch kloneren of het gebruik van adulte stamcellen. Bij een allotransplantatie gaat het om stamcellen die van een andere persoon (of dier) afkomstig zijn. In de eerste situatie zullen er geen afstotingsverschijnselen zijn, omdat het om lichaamseigen materiaal gaat. In de tweede situatie kan het nodig zijn om immunosuppresiva te gebruiken om de afstotingsverschijnselen tegen te houden. Stamcellen beschikken over de gave om zelf, na transplantatie bij de patiënt, aan te leggen op de plaats waar er hulp nodig is.
[bewerk] Positieve resultaten
Eerste experimenten met betrekking tot stamceltherapie wijzen in positieve richting wat de slaagkansen van deze nieuwe vorm van therapie betreft. Zo ziet men reeds een herstel van chronisch ischemisch myocardweefsel na myocardinfarct nadat men circa 25,5 x 106 ongedifferentieerde mononucleaire beenmergstamcellen transendocardiaal autotransplanteerde op de plaatsen waar zich hibernerende myocardcellen bevonden(1). En hoewel uit onderzoek reeds is gebleken dat pluripotente stamcellen in staat zijn zich te differentiëren tot cardiomyocyten en endotheliale cellen(2), lijkt het er in dit experiment echter op dat het injecteren van de mononucleaire beenmergstamcellen eerder heeft bijgedragen tot de angio(neo)genese (vorming van nieuwe bloedvaten). Beenmergcelcomponenten secreteren immers een gamma aan cytokines, fibroblast groeifactoren en vasculaire endotheliale groeifactoren die allen bijdragen tot het natuurlijke proces van angiogenese(3). Toch bewijst dit experiment de veiligheid van de autotransplantatie van stamcellen.
[bewerk] Praktische mogelijkheden
Als de stamceltherapie op punt staat, is het aanleggen van een weefselbank met stamcellen uit navelstrengbloed van elk individu erg zinvol. Op deze manier beschikt men voor de meeste personen over onaangetaste 'jonge' stamcellen waarmee veel ziekten, aandoeningen en trauma's genezen en hersteld kunnen worden.
[bewerk] Ethische bezwaren
- over de herkomst van de 'reserve-onderdelen'. Bijvoorbeeld: nieuwe pancreascellen voor een diabetespatiënt zijn eigenlijk een ontrafeld en bewerkt embryo.
- productie van embryo's voor stamceltherapie. Het grote probleem is de vraag wanneer men kan spreken van menselijk leven. Tegenstanders van stamceltherapie, zoals christelijke bewegingen, beweren dat men van een individu kan spreken vanaf het ogenblik van bevruchting. Voorstanders van stamceltherapie beweren dan dat een embryo niet als levende mens kan beschouwd worden omdat het nog niet beschikt over de specifieke menselijke kenmerken zoals bewustzijn, gevoel, ...
- gebruik van 'overtollige' embryo's (die niet meer voor terugplaatsing in aanmerking komen omwille van genetische afwijkingen bijvoorbeeld)
[bewerk] Andere toepassingen voor stamcellen
Een waardevoller alternief bieden voor proefdieren of computersimulaties in de farmacologische industrie. Stamcellen kunnen gebruikt worden voor het modelleren van genetische ziekten. Ook kunnen op gecultiveerde stamcellijnen nieuwe geneesmiddelen worden uitgetest om zo eventuele toxiciteit voortijdig op te sporen. Verder zullen zij de wetenschap in staat stellen basisonderzoek te verrichten op humane cellen en diepere inzichten te creëren in de functie van genen en molecules (zoals groeifactoren en nutriënten) tijdens de embryologische ontwikkeling.
[bewerk] Huidige situatie
Stamcelonderzoek en -therapie zijn een volledig nieuw ontwikkelingsveld waar op vele vlakken grote doorbraken te verwachten zijn. Het onderzoek naar stamceltherapie staat nog in zijn beginfase; bij het trachten opzetten van humane stamcellijnen. Het oogsten lukt reeds, het cultiveren en proliferen lukt slechts in enkele centra ter wereld. De volgende fase: het gecontroleerd differentiëren is volop in ontwikkeling.
De Zuid-Koreaanse overheid stimuleert al geruime tijd stamcelonderzoek en reproductief klonen; baanbrekend zijn de resultaten van Dr. Hwang Woo Suk en zijn team [1] 2 Vandaag (video).
In december 2005 heeft men echter ontdekt dat de spectaculaire resultaten van Dr. Hwang Woo Suk deels bleken te zijn gefabriceerd. [2] NOS Journaal.
Naar aanleiding van dit fraude-schandaal werden hij en zes andere leden van zijn team op 9 februari 2006 door de universiteit geschorst. Op 20 maart 2006 werd Dr. Hwang Woo Suk officieel ontslagen uit zijn functie van hoogleraar aan de SNU (Seoul National University).
In China passen Dr. Huang Hongyun en zijn team stamceltherapie toe op ALS-patiënten [3] Netwerk (video).
In Groot-Brittannië stemde de overheid op 11 augustus 2004 in met het klonen van menselijke embryo's voor wetenschappelijk onderzoek. [4] CBC News.
In Zwitserland stemde de bevolking op 28 november 2004 in met het gebruik van stamcellen uit menselijke embryo's, zie Referendum in Zwitserland.
In de Verenigde Staten zijn federale subsidies voor onderzoek met gebruik van embryo's verboden sinds 1995. Het onderzoek blijft onderwerp van publieke debatten. Voorstander van onderzoek met embryo's is voormalig first lady Nancy Reagan. Haar echtgenoot Ronald Reagan leed aan de ziekte van Alzheimer, die genezen zou kunnen worden met stamceltherapie.
| Bron(nen): |
|
