Slag bij Leipzig
De Slag bij Leipzig (16 oktober-19 oktober 1813), ook bekend als de Volkerenslag, was een van de zwaarste verliezen geleden door Napoleon Bonaparte.
Inhoud |
[bewerk] Wat vooraf ging
Na de rampzalige campagne in Rusland en tegenslagen in de Iberische Oorlog hadden de anti-Franse mogendheden zich georganiseerd in de Zesde Coalitie. Deze coalitie bestond uit het Verenigd Koninkrijk, Rusland, Spanje, Portugal, Pruisen, Oostenrijk, Zweden en enkele kleinere Duitse staten.
Napoleon streefde naar het herstellen van zijn macht in Duitsland en vocht (en won) hiervoor twee zware slagen, de Slag bij Lützen op 2 mei en de Slag bij Bautzen, op 20 mei met Russisch-Pruisische troepen. De overwinningen leidden tot een korte wapenstilstand, maar deze duurde nog korter dan de vorige.
[bewerk] Herfstcampagne
Aan het begin van de herfstcampagne telde het Franse veldleger in Saksen in totaal ongeveer 400.000 man, en het geallieerde veldleger 500.000. De Fransen hadden het voordeel van een centrale positie, en van grote voorraden in verschillende vestingen. Het geallieerde veldleger was verdeeld in drie legers. De drie geallieerde legers stonden onder het bevel van de Pruisissche maarschalk Blücher, de kroonprins van Zweden (de vroegere Franse maarschalk Jean Bernadotte) en de Oostenrijkse maarschalk Schwarzenberg. Door zijn centrale positie kon Napoleon elk geallieerd leger individueel aanvallen met een overmacht, terwijl hij de andere 2 legers met minder troepen op een afstand hield. De strategie van de Geallieerden bestond uit het ontwijken van aanvaringen met Napoleon, maar aan te sturen op gevechten met zijn maarschalken, mits de geallieerden een overmacht hadden. Pas als de drie geallieerde legers samengevoegd waren mocht er slag geleverd worden met Napoleon in eigen persoon.
[bewerk] De campagne begint
Napoleon opende de campagne door met 130.000 man op Blücher's leger van Silezië (95.000 man) op te marcheren. Tevens liet hij maarschalk Oudinot met het leger van Berlijn (70.000 man) tegen het leger van het Noorden (107.000 man) opmarcheren. Het leger van Bohemen (200.000 man) werd in toom gehouden door de passen van Bohemen af te sluiten. Conform de geallieerde strategie trok Blücher terug om zo te voorkomen slag te leveren met Napoleon in eigen persoon. De legers van het Noorden en Bohemen rukten op. Oudinot trof het Pruisische korps onder Bülow, ondersteund door de Russen van Witzingerode van het leger van het Noorden bij Grossbeeren en leed daar een nederlaag.
Ondertussen bedreigde het leger van Bohemen Napoleon's kostbare magazijnen in Dresden. Napoleon liet het leger van de Bober onder commando van maarschalk Macdonald en haastte zich terug samen met zijn garde en trok al zijn reserves samen bij Dresden. De geallieerden waren zich nog van geen kwaad bewust en lanceerden een aanval op het nog zwak verdedigde Dresden. Kreten van vive l'Empereur deden vermoeden dat Napoleon in eigen persoon aanwezig was, en volgens de geallieerde strategie was dit het teken om terug te trekken. Maar koning Frederik Willem III van Pruisen vond dat 200.000 geallieerde soldaten niet mochten vluchten voor de naam Napoleon. De volgende twee dagen volgde de slag bij Dresden waar Napoleon een klinkende overwinning behaalde op het leger van Bohemen. Helaas voor Napoleon verloor hij in de achtervolging die op de slag volgde het korps van Vandamme bij Kulm.
Macdonald had niet stilgezeten en trok op tegen het geallieerde leger van Silezië (95.000 man). Blücher had gehoord dat Napoleon naar Dresden was gegaan en trok op tegen het Franse leger van de Bober (90.000 man). Zo volgde de bloedige ontmoetingsveldslag bij de Katzbach die resulteerde in een geallieerde overwinning.
[bewerk] De campagne gaat verder
Tot nu toe had de geallieerde strategie gewerkt. Op Dresden na waren alle slagen gewonnen en kwam Napoleon steeds meer in het nauw te zitten. Maar ze hadden nog niet gewonnen. Napoleon benoemde Ney als commandant van een versterkt leger van Berlijn, en trok zelf weer richting Blücher die zich weer terug trok. Ondertussen werd Ney vernietigend verslagen bij Dennewitz door het leger van het Noorden. Hierop veranderde Napoleon zijn strategie en wachtte af. Dit gaf Blücher de gelegenheid om aansluiting te zoeken met het leger van het Noorden. Blücher stak de Elbe over bij Wartenburg, waar hij Bertrand's korps een gevoelige tik gaf. Enkele dagen daarna stak de kroonpins van Zweden zonder veel problemen ook de Elbe over.
Napoleon zat met een groot probleem. Zijn magazijnen bij Dresden waren bijna op, hij had nu twee vijandelijke legers tegenover zich in plaats van drie, en hij was in de minderheid. Met de twee legers die op het punt stonden samen te voegen kon Napoleon niet veel anders dan ze aan te vallen. Blücher wilde slag leveren, maar de Zweedse kroonprins hield zich aan de strategie en trok terug. Blücher volgde. Napoleon besloot terug te trekken richting Leipzig. Napoleon's hoofdmacht was reeds dichtbij Leipzig maar de achterhoede onder maarschalk Murat moest nog volgen. Murat werd geconfronteerd met de voorhoede van het leger van Bohemen. Zijn orders waren om tijd te winnen, maar niet teveel in gevecht raken. Murat raakte wel in gevecht en in de cavalerieslag van Liebertwolkwitz werd hij verslagen.
Napoleon had nu al zijn beschikbare troepen verzameld bij Leipzig voor de laatste slag. De generaal Napoleon zou al lang hebben teruggetrokken richting de Rijn, omdat zijn positie militair gezien onhoudbaar was. Maar hier was de politicus Napoleon bezig. Als hij terug zou trekken richting Rijn, zou hij waarschijnlijk nooit meer een goede positie in Duitsland krijgen. En als Duitsland hem ontviel, dan zou hij zijn troon wel eens kwijt kunnen raken. Waar waren die decennia oorlog dan voor nodig geweest?
[bewerk] Slag bij Leipzig
Napoleon organiseerde zijn troepen rond Leipzig om zijn bevoorradingslijnen te verdedigen en de Geallieerden te confronteren. Napoleon concentreerde zijn troepen op een lijn van Taucha tot Stötteritz (waar Napoleon zijn commandopost plaatste) die daarna in zuid-westelijke richting draaide naar Lindenau. Het Oostenrijks-Pruisisch-Russische leger van Bohemen trok op vanuit Dresden, en de Pruisisch-Russisch-Zweedse legers van het Noorden en Silezië vanuit het noorden. In het totaal hadden de Fransen ongeveer 190.000 troepen, de Geallieerden 200.000 op de 16e, maar dat aantal zou groeien tot 330.000. Beide kampen hadden veel zware artillerie tot hun beschikking.
Het gevecht begon op de 16e met een aanval van het geallieerde leger van Bohemen bij de dorpjes Wachau en Connewitz. Napoleon nam echter snel het initiatief over en viel de geallieerden aan. Napoleon haalde bijna de overwinning op het leger van Bohemen, maar hij miste zijn reserves omdat deze op werd gehouden door Blücher's leger van Silezië bij Möckern, en door generaal Gyulai's Oostenrijkse korps bij Lindenau. Eén vers Frans korps had de balans kunnen doen omslaan in Napoleon's voordeel.
De volgende dag vonden er enkel kleine gevechten plaats. De dag werd dan ook gebruikt door de geallieerden om versterkingen aan te laten komen (onder andere het gehele leger van het Noorden en het Russische reserveleger) en het hergroeperen van de troepen. Op de 18e lanceerden de Geallieerden een enorme aanval van alle kanten, en gedurende de volgende 9 uur werden de Fransen traag teruggedwongen naar Leipzig. De beide kampen liepen zware verliezen op, en enkel de moed van de Franse troepen voorkwam een doorbraak. Napoleon zag dat het gevecht alleen slecht kon aflopen, en tijdens de nacht van de 18e op de 19e begon hij de meerderheid van zijn troepen terug te trekken over de rivier Elster. De terugtrekking verliep goed, tot in het begin van de namiddag per ongeluk een enkele brug werd opgeblazen. De overblijvende Fransen konden dan ook niets anders dan zichzelf gevangen te laten nemen of te proberen de rivier over te zwemmen.
Het totaal aantal slachtoffers is onduidelijk. Men schat dat er 80.000 tot 110.000 doden en gewonden vielen aan beide kanten. De Fransen verloren 40.000 man, de Geallieerden 55.000. Er werden ongeveer 30.000 Fransen gevangengenomen. Het gevecht dwong definitief de Fransen terug over de Rijn. Enkele Duitse staten werden ook heroverd op Napoleon. Het Völkerschlachtdenkmal bij Leipzig herinnert aan de vele tienduizenden slachtoffers van deze grote veldslag.
