Paleolithicum

Drieperiodensysteem
Holo- ceen	Historische Tijd
	La Tène-periode		Proto- historie
	Hallstatt-periode
	IJzertijd
	Laat
	Midden
	Vroeg
	Bronstijd
	Neoli- thicum	Kopertijd
		Laat	Pre- historie
		Midden
		Vroeg
	Mesoli- thicum of Epipaleo- lithicum	Laat
		Midden
		Vroeg
Pleis- toceen	Paleo- lithicum	Laat
		Midden
		Vroeg
	Steentijd

Het Paleolithicum of de oude steentijd (van het oudgrieks: paleo = oud, lithos = steen) is de oudste periode in de voorgeschiedenis van de mens en zijn materiële cultuur. De periode begint zo'n 2,5 miljoen jaar geleden met het in gebruik nemen van stenen werktuigen door waarschijnlijk Homo habilis, maar mogelijk ook Paranthropus boisei, en eindigt tegelijk met het einde van de laatste ijstijd, 8000 jaar geleden. Het erop volgende mesolithicum verdwijnt steeds meer uit beeld en sommigen laten de jonge of nieuwe steentijd, het neolithicum in aansluiting op de oude steentijd beginnen. Er is namelijk geen duidelijk criterium om de oude van de middensteentijd te onderscheiden.

[bewerk] Periodisering

Op basis van het archeologisch materiaal wordt het paleolithicum onderverdeeld in drie subperiodes:

Vuistbijl uit het Acheuléen

Oud-paleolithicum: Dit is de periode van 2,5 miljoen jaar geleden tot 300.000 jaar geleden. Over de einddatum van deze periode bestaat onenigheid: de een legt de overgang bij het einde van het Acheuléen, de ander bij het begin van het Moustérien.

De oudste cultuurfase, Oldowan genoemd, in Europa vroeger Abbevillien geheten, wordt gekenmerkt door zeer eenvoudige werktuigen die het resultaat waren van het afslaan van schilfers van geschikte stenen: choppers, chopping tools, en nog later vuistbijlen. Omdat hier de kern van een stuk steen werd gebruikt noemt met dit kernwerktuigen. Het is vaak bijzonder moeilijk te bepalen of een stuk steen met een scherpe rand wel een werktuig is of een natuurproduct.

Het Oldowan werd opgevolgd door het Acheuléen, een industrie waarvan vooral de typische vuistbijlen bekend zijn. Waarschijnlijk aan het einde van het oud-paleolithicum ging men ook houten werpsperen gebruiken.

Levalloispunt

Midden-paleolithicum: Dit is de periode van 300.000 jaar geleden tot 35.000 jaar geleden. Het is het tijdvak van de Neanderthaler. In Europa wordt deze cultuurperiode vaak Moustérien genoemd naar de Franse vindplaats. Een belangrijke vernieuwing is de Levalloistechniek, waarbij van een voorbewerkte kernsteen schilfers werden afgeslagen die als werktuig dienden, terwijl daarvoor juist de kern als werktuig werd gebruikt na het afslaan van schilfers. Een verfijning van de Levalloistechniek is discoïdaal.

Ahrensburgpunt

Jong-paleolithicum: Dit is de periode van 35.000 jaar geleden tot 10.000 jaar geleden. Tijdens deze periode gaat men over tot het produceren van klingtechnieken. Verder komt de ontwikkeling van de cultuur in een stroomversnelling. Het is de periode van de grotschilderkunst: Altamira en Lascaux zijn daarvan slechts de bekendste voorbeelden. Belangrijke West-Europese culturen en industrieën waren

aan het begin het Châtelperronien, Aurignacien, (delen van Frankrijk en Spanje), Bohunicien en Szeletien (in Oost- en Midden-Europa),
later het Solutréen, Gravettien, vooral in West- en Zuid-Europa,
en als laatste het Magdalénien (tot ca. 12.000 jaar BP); daarna volgen lokale industriën en culturen - in Noord-Duitsland en Scandinavië eindigt het met de Hamburgcultuur, Brommecultuur en Ahrensburgcultuur.