Ki Hadjar Dewantara
Ki Hajar Dewantara (Jogjakarta, 2 mei 1889-Jogjakarta, 28 april 1959), geboren onder de naam Raden Mas Soewardi Soerjaningrat, was een pionier in de strijd om educatie voor Indonesiërs.
Tijdens het Nederlandse bewind over Indonesië was onderwijs een luxe die slechts beschikbaar werd gesteld voor kinderen en familieleden van koloniale ambtenaren. De enkele Indonesiërs die toegelaten werden op deze scholen, kwamen van zeer rijke of invloedrijke families. Ki Hajar Dewantara was een van hen, uit de Kraton van Yogyakarta. Op latere leeftijd deed hij afstand van zijn koninklijke titel (Raden Mas) en veranderde hij zijn naam in Ki Hajar Dewantara, om meer vrijelijk met lokale mensen te kunnen mengen.
Ki Hajar Dewantara was zeer bekend vanwege zijn kritiek op het Nederlandse koloniale regime. Zijn werken gingen veelal over de exploitatie van natuurlijke hulpbronnen en menselijk kapitaal en over ongelijkheid en discriminatie.
In december 1912 richtte hij de Partai Indonesia op samen met Ernest Douwes Dekker, die zichzelf later Setiaboeddhi noemde, en Dr. Tjipto Mangoenkoesoemo (1886-1943). Doel van deze partij was te streven naar volledige onafhankelijkheid van Indonesië.
Op 20 juli 1913 publiceerde hij 'Als ik eens Nederlander was', een hevig protest tegen de plannen van de Nederlandse koloniale regering om Nederland's 100-jarige onafhankelijkheid van Frankrijk te vieren en alle 'inlanders' aan deze viering te laten meebetalen. Zijn geschrift, dat zeer sarcastisch van toon was, werd gepubliceerd in de krant “De Express” door Ernest Douwes Dekker. Daarnaast vertaalde Ki Hajar Dewantara de in het Nederlands opgestelde tekst in het Maleis en hij verspreidde die vertaling zo breed mogelijk onder Indonesiërs. De koloniale regering reageerde daarop door Ki Hajar Dewantoro te verbannen naar de Banda-eilanden, zonder hem eerst te berechten. Douwes Dekker en Tjipto Mangunkusumo probeerden deze beslissing te bestrijden maar ook zij werden verbannen naar de Banda-eilanden op beschuldiging van 'provocatie en manipulatie van Indonesiërs om te vechten tegen de Nederlandse kolonialen'.
De koloniale regering kwam tegemoet aan hun verzoek om hun 'straf' door te brengen in Nederland. Daar werd dr. Tjipto ziek en hij keerde terug naar Indonesië. Ki Hajar Dewantara verdiepte zich intensief in educatie en onderwijs; onder meer in de onderwijstheoriën van Maria Montessori en Rabindranath Tagore. In 1918 kwam hij terug naar Indonesië en op 3 juli 1922 richtte hij, ondanks politieke beperkingen, Taman Siswa op, een organisatie ter promotie van nationale educatie. Taman Siswa ('Tuin der leerlingen') focuste primair op nationalisme en op de onafhankelijkheidsstrijd van Indonesië. Ondanks tegenstand van de koloniale regering werden binnen 8 jaar 40 Taman Siswa scholen geopend, waaronder 3 in Oost-Sumatra en 4 in Oost- en Zuid-Kalimantan, met in totaal 5140 leerlingen. In de late dertiger jaren waren er 207 Taman Siswa scholen. Al onderwijzend en het instituut besturend ging Ki Hajar Dewantara door met het produceren van geschriften, waarbij hij geleidelijk overstapte van politieke naar educatie-thema's.
Tijdens de Japanse bezetting van Nederlands-Indië stonden de Japanners positief tegenover educatie en nationalisme voor de Indonesiërs. Taman Siswa zette zijn werk voort. Toen Indonesië uiteindelijk zijn onafhankelijkheid verkreeg in 1949, werd Ki Hajar Dewantara benoemd tot Minister van Educatie en Cultuur.
Ki Hajar Dewantara is benoemd tot 'Nationale Held' door de Indonesische regering. Sindsdien is 2 mei Indonesië’s 'Nationale Dag van de Educatie'.
