Geschiedenis van de Sovjet-Unie (1928-1953)
Dit deel van de Geschiedenis van de Sovjet-Unie handelt over de periode waarin Jozef Stalin aan de macht was. Deze periode begint in de tijdsspanne december 1927-januari 1928 en eindigt met de dood van Stalin in 1953. Tijdens de regering van Stalin moest de Sovjet-Unie een invasie van de Duitsers en enkele hongersnoden weerstaan.
Inhoud |
[bewerk] Opmars van Stalin (1927-1934)
[bewerk] Vroege jaren
Na de dood van Vladimir Lenin, op het Veertiende Partijcongres (1927), begon Jozef Stalin, die tot de rechterzijde van de Partij behoorde, met het uitschakelen van zijn politieke tegenstanders. Als eerste daad verbande hij de belangrijkste leden van de linkerzijde waaronder Leon Trotski. Hij bekritiseerde ook de NEP van Lenin, dat fel werd verdedigd door de linkse ideologen Nikolaj Boecharin en Aleksej Rykov, die op hun beurt uit de CPSU (=de Partij) gezet werden. Hij overtuigde de twijfelaars door te zeggen dat dit een kapitalistische bedreiging vormde en de vooruitgang van de Sovjet-Unie enkel kon bevorderd worden door het uitbouwen van de zware industrie. Hij zei ook dat het land 50 tot 100 jaar achter lag op de West-Europese mogendheden en dat deze achterstand ingehaald moest worden in 10 jaar.
Om deze achterstand in te lopen, stelde men een commissie in die moest onderzoeken hoe men dat kon doen. Deze commissie (het Gosplan) kwam met een rapport van 1700 bladzijden dat de basis vormde van het eerste vijfjarenplan. De kern van deze plannen was dat het grotendeels agrarische land moest overschakelen, zo snel mogelijk, op zware industrie; de industrialisatie. Het eerste vijfjarenplan legde er zich op toe om een sterke basisindustrie op te zetten om vitale producten te produceren om economisch verder te kunnen ontwikkelen. Hun belangrijkste producten moesten kolen en ijzer worden. Hoewel de menselijke kost enorm was, was dit een succes en ging het sneller dan bij enig ander land in de geschiedenis.
[bewerk] Industrialisatie
Het uitbouwen van de basisindustrie was een succes. Zo steeg de winning van steenkool van 34,5 miljoen naar 75 miljoen ton per jaar en de winning van ijzererts van 5,7 naar 19 miljoen ton per jaar. Tijdens deze periode (van 1928 tot 1932) werden ook een groot aantal industriesteden uitgebouwd, waaronder Koeznetsk, de autofabrieken van Moskou en de tractorenfabriek van Stalingrad. Door deze enorme inspanning was het plan al bijna voltooid in 4 jaar. Deze vooruitgang ging echter ten koste van de arbeider, die lange dagen moest maken (soms tot 18 uur per dag). Men schat dat gedurende deze 4 jaar ongeveer 127.000 arbeiders omkwamen. Dit waren alleen de 'vrijwillige' arbeiders; bij de bouw van de complexen en andere industriële activiteiten werden ook mensen uit de strafkampen ingeschakeld. Ondanks alles presenteerde Stalin dit als een succes aan het Centraal Comité.
[bewerk] Collectief werken
In november 1918 besliste het Centrale Comité om de collectieve tewerkstelling in te stellen. Dit betekende het einde van het NEP, dat de boeren in staat stelde om hun producten op de lokale markt te verkopen. Nu werden de meeste delen land van de boeren afgenomen en opgeslorpt in grote collectieve boerderijen. Hetgeen de boeren nog overhielden mochten ze aan lage, door de overheid vastgestelde, prijzen verkopen. Door deze intensivering probeerde de regering van graan een exportproduct te maken zdat het mogelijk werd noodzakelijke technologieën aan te kopen om zware industrie te verbeteren.
In 1936 was ongeveer 90 % van alle landbouw collectief, maar het bereikte niet de vooropgestelde doelen en viel zelfs terug. Het zou tot 1940 duren eer het niveau van het NEP gehaald werd. Vele landbouwers waren tegen deze collectivering en vermoordden nog liever hun vee dan het aan de regering te geven. Deze werden Koelakken genoemd, hoewel dat vroeger eigenlijk vrij bemiddelde boeren waren. In 1929 beval Stalin om hen ofwel om te brengen, ofwel om hen naar Siberië te deporteren. Het verzet was het sterkste in Oekraïne, waar veel mensen omkwamen bij repressies of van de honger.
[bewerk] Voordelen voor de bevolking
Het was niet allemaal kommer en kwel in de Sovjet-Unie. Het aantal werklozen daalde door de industralisatie bijna tot nul en door het mijnen naar grondstoffen werden veel banen gecreëerd. Tijdens die periode begon men aan ambitieuze projecten en de ruwe grondstoffen waren er niet alleen voor de militaire industrie, maar evenzeer voor verbruiksgoederen. In de al eerder genoemde autofabrieken van Moskou en Gorki werd een enorm aantal wagens geproduceerd die de bevolking kon kopen. De arbeiders die hun quotas ver overschreden werden goed betaald en konden zich zulke verworvenheder veroorloven.
Omdat de mensen die in de fabrieken zouden werken onderwezen moesten worden, kwam er een enorm aantal scholen bij, die zowel jongens als meisjes een opleiding gaf. In 1930 konden bijna 10 miljoen studenten naar 166.256 scholen en waren er 900 speciale opleidingen en 566 instituten. In de Sovjet-Unie waren de vrouwen gelijk aan de mannen en hadden dezelfde rechten. Het was ook tijdens deze periode dat de vrouwen voor het eerst konden bevallen in hospitalen met een moederhuis. Er werd ook een vaccinatieprogramma opgestart om besmettelijke ziekten zoals tyfus, cholera en malaria te onderdrukken.
[bewerk] De Grote Zuivering (1934-1936)
In het jaar 1934 werd Stalin paranoïa en beval hij om, naar aanleiding van de mogelijk door Stalin georkestreerde moord op Sergej Kirov, al zijn vijanden en voormalige vrienden uit de weg te ruimen. De meeste van deze 'verraders' kwamen uit de officiersklasse of uit de hogere partijtop. Trotski was al verbannen uit de Sovjet-Unie in 1929, maar hij kwam er nog gelukkig van af. De meesten werden gemarteld door de NKVD, veroordeeld in een showproces en ofwel ter dood veroordeeld ofwel verbannen naar de goelagkampen. Maar in 1941 moesten vele generaals die verbannen waren teruggeroepen worden om de invallende Duitsers te weerstaan.
[bewerk] De Grote Vaderlandse Oorlog (1936-1945)
Zie Tweede Wereldoorlog voor het hoofdartikel over dit onderwerp.[bewerk] Voorgeschiedenis
In 1938 was de Sovjet-Unie al in aanvaring gekomen met Japan tijdens de Slag om het Chasanmeer ten zuiden van Vladivostok. In 1939 werden het Japanse Keizerlijke Leger en het Guandong Leger verpletterend verslagen in de Slag bij Halhin Gol, waarna de Japanse regering afzag van het idee van de Noordelijke Aanvalsgroep die de Siberische en Oeralische grondstofgebieden wilde veroveren en vooral populair was bij de Japanse Landmacht en koos in plaats daarvan voor de Zuidelijke Aanvalsgroep die meer in trek was bij de Japanse Marine. Dit zou later een groot voordeel blijken bij de Slag om Moskou toen Siberische troepen te hulp konden schieten omdat de meesterspion van de Sovjet-Unie Richard Sorge percies doorgaf wat de Japanse regering van plan was.
[bewerk] Eerste Jaren (1941-1943)
In 1939 tekende de minister van buitenlandse zaken, Vjatsjeslav Molotov, samen met zijn Duitse ambtsgenoot Joachim von Ribbentrop het non-agressiepact tussen Duitsland en de Sovjet-Unie. Door dit verdrag meende Jozef Stalin zeker te zijn dat hij van de kant van Nazi-Duitsland geen agressie moest verwachten en kon hij op een goedkope manier het oosten van Polen inpikken. Ook de Baltische staten Letland, Litouwen en Estland werden bezet. Met harde hand werd het communisme ingevoerd; in alle bezette gebieden werd de intelligentsia opgepakt en gedeporteerd. Gevangengenomen Poolse officieren werden op grote schaal vermoord in het bos van Katyn. Arrestanten uit de Baltische staten ondergingen hetzelfde lot. Stalin gebruikte het pact met Duitsland om Finland aan te vallen. Het pact was echter geen lang leven beschoren en op 22 juni 1941 begon Operatie Barbarossa, de invasie van de Sovjet-Unie. Hoewel de Duitse legers snel oprukten tot ze in 1941 tot aan de grenzen van Moskou kwamen. Om een ramp af te wenden besloot Stalin om sommige verbannen generaals terug te roepen en ze in te schakelen bij de verdediging van de stad. Deze actie bleek een succes te zijn en de Duitsers werden tot staan gebracht en zelfs teruggedreven.
[bewerk] Terugvechten (1943-1945)
Toen de Duitsers bij Stalingrad in de pan werden gehakt, trokken ze zich langzamaan terug. De zegetocht van het Rode Leger was begonnen. Omdat de Japanners geen tweede front openden in Mantsjoerije, kon het Rode Leger vele divisies daar weghalen en aan het westfront inzetten. Na de overwinningen, onder andere bij Koersk, rukten de Russen op naar het ultieme doel: Berlijn, terwijl ze ondertussen een groot deel van het Oostblok en Oost-Duitsland inlijfden in de Sovjet-Unie. Op 2 mei 1945 wapperde de Sovjetvlag boven de Rijksdag. Tijdens deze veldtocht en kort daarna werden ongeveer vijftien miljoen Duitsers gedeporteerd naar Siberië. In het oosten lanceerde het Rode Leger op 8 augustus 1945 Operatie Augustusstorm waarbij Mantsjoekwo en een gedeelte van China werden veroverd op het Guandong Leger en het Japanse Keizerlijke Leger.
De Russen hadden het grootste aantal slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en lieten door hun massieve operaties de Geallieerden toe om een tweede front te openen in Europa en het continent te bevrijden. Daarom wilde de Sovjet-Unie een bufferzone tussen hen en de rest van Europa. De Sovjets sloten alle vermeende collaborateurs en Duitse soldaten op in Siberië of vermoordden ze.
[bewerk] De Koude Oorlog (1945-1953)
Zie Koude Oorlog voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Na de Tweede Wereldoorlog bezetten de Russen grote delen van Oost-Europa en breidden zo hun invloedssfeer uit over de Baltische Landen, Oost-Pruisen, Oekraïne en Oost-Duitsland. Hoewel zowel de VS als de Sovjet-Unie tijdens de Tweede Wereldoorlog aan dzelfde kant stonden, stortten de relaties vrij vlug in na de vrede. Zo vergaven de Amerikanen de Russen hun niet-aanvalspact met Duitsland niet en vergaten de laatsten niet dat het 3 jaar duurde voor een tweede front kwam in Europa.
Door deze onenigheid werd Stalin nog meer paranoïa en beschouwde de VS als een volwaardige dreiging, hoewel ze eerder slechts een mindere dreiging was, terwijl Japan en herenigd Duitsland volgens Stalin eerder een grote bedreiging vormden. Naar aanleiding van de verdeeldheid tussen de Sovjet-Unie en de Westerse landen zei Churchill dat een ijzeren gordijn was neergedaald over Europa. De gespannen relaties kwamen niet tot uiting in een oorlog in Europa, maar in verscheidene mindere conflicten in de rest van de wereld, zoals de Koreaanse Oorlog, met op de achtergrond de constante dreiging van kernwapens. Toen Stalin in 1953 stierf, was de Koude Oorlog nog maar net begonnen.
