Gazelle (bedrijf)

Gazelle motorfietsje met 125 cc Sachs-motor uit 1935

Gazelles in het tandwiel

Gazelle is een Nederlandse fietsenfabriek die ook auto's, brom- en motorfietsen heeft geproduceerd.

[bewerk] Geschiedenis

In 1892 richtte Willem Kölling, een ambtenaar van de PTT een rijwielhandel op, door een enkele fiets uit Engeland te importeren. Als zijn handel zich snel uitbreidt zoekt hij een partner, en vindt deze in Rudolf Arentsen, een handelaar in kachels, haarden en ijzer. Zij richten de firma Kölling en Arentsen op.

Als zij in 1902 een bedrijfsterrein kopen in Dieren kunnen de zaken al snel worden uitgebreid, en wordt de merknaam Gazelle geintroduceerd. In 1903 wordt het assortiment uitgebreid met een motorfiets, die overigens niet zelf wordt geproduceerd.

In 1905 trekt Arentsen zich terug uit het bedrijf, en hij wordt opgevolgd door Hendrik Kölling, een broer van Willem. De ontwikkeling van het bedrijf verloopt voorspoedig, en na een forse verbouwing en uitbreiding van de productiefaciliteit is men in staat grotere aantallen fietsen te produceren.

In 1915 wordt het bedrijf omgedoopt in N.V. Gazelle Rijwielfabriek v/h Arentsen en Kölling. Tot aan de Tweede Wereldoorlog zal het bedrijf zich voorspoedig ontwikkelen, en vind een groot afzetgebied in Nederlands-Indië. Zo wordt in 1935 de eerste tandem ontwikkeld, die direct een groot succes blijkt. Tevens wordt in 1938 begonnen met de bouw van motorfietsen, eerst nog met de 60 cc "biefstukwarmer" van ILO, later ook met zwaardere modellen met 50- tot 248 cc ILO- en Villiers-blokken. Een minder succes is het eerste expiriment met een elektrisch aangedreven fiets, die door vijf fietsfabrikanten waaronder Gazelle wordt ontwikkeld. De markt blijkt nog niet klaar voor dat product.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft Gazelle het moeilijk, net als veel andere productiebedrijven. Veel van het materiaal en van de machines wordt naar Duitsland overgebracht, en vlak voor de bevrijding worden de resterende machines door een speciaal Sprengkommando vernietigd. Na de oorlog wordt hard gewerkt aan hervatting van de productie, en in augustus 1946 wordt de eerste naoorlogse Gazellefiets op de markt gebracht, en in 1950 het eerste rijwiel met hulpmotor.

In 1954, het jaar waarin de 1 miljoenste fiets wordt gemaakt, wordt het bedrijf van een familie-vennootschap omgezet in een open N.V.. Gazelle zal in de daaropvolgende jaren uitgroeien tot een van de belangrijkste fietsfabrieken in Nederland.

In 1958 presenteert Gazelle een vierwielige bedrijfsauto die in vrij grote aantallen door De Gruyter en bakkerij Vermaat besteld worden. Aandrijving werd of door een elektrisch motortje gedaan of door een Sachs-motorblokje.

De fusie met Batavus in 1964 verloopt niet voorspoedig. De bedrijven passen niet bij elkaar, en al na twee jaar nemen de fusiepartners afscheid van elkaar. Eind jaren zestig worden concurrenten Juncker, Simplex en Locomotief, en bromfietsfabrikant Berini overgenomen. In 1971 wordt Gazelle dan zelf overgenomen door Tube Investments, en wordt het bedrijf omgezet in een B.V., Gazelle Rijwielfabriek B.V..

In 1970 verscheen de truckbouw afdeling op de RAI met een klein stadsautootje, aangedreven door een tweetakt benzinemotortje. De carrosserie bestond voornamelijk uit polyester. Men kon plaatsnemen in het voertuig door de gehele voorkant naar voren te klappen. Het autootje was 1,90 meter lang en had een draaicirkel van 5 meter. De truckbouw afdeling wrd overgenomen door Accles & Pollock, dat bedrijfswagens onder de naam Apollo produceerde. Het prototype verdween in 1991 naar voormalig Oost-Duitsland.

In 1987 wordt de fietsendivisie van Tube Investments verkocht aan Derby Cycles Corporation. Dit Amerikaanse bedrijf is dan al eigenaar van Raleigh, de naaffabrikant Sturmey-Archer en de Duitse fietsmerken Kalkhoff, Rixe, Winora en Staiger. Vijf jaar later wordt het predicaat Koninklijke door Prinses Margriet verleend aan Gazelle.

Het noodlijdende Derby verkoopt in 2001 Gazelle aan de Nederlandse investeringsmaatschappij Gilde Buy Out Fund. Met Gazelle gaat het dan uitstekend, maar Derby heeft de opbrengst van de verkoop nodig om te overleven. In die tijd produceert Gazelle ca. 380.000 fietsen per jaar, en heeft het bedrijf een marktaandeel van 30%.