Frederick Delius
Frederick Delius (Bradford, Yorkshire], 29 januari 1862 - Grez-sur-Loing, 10 juni 1934) was een Britse componist.
Delius' ouders waren Duitse immigranten; zijn vader was een succesvol zakenman in de wolindustrie. Delius begon op jonge leeftijd piano te spelen, als autodidact. Later kreeg hij van zijn vader ook de toestemming om vioolles te volgen; deze benadrukte wel het feit dat muziek enkel geschikt was voor ontspanning en plezier en dat er geen geld mee viel te verdienen. Er werd van Delius verwacht dat hij in zijn vaders voetsporen zou treden, een verwachting die hij tot op zekere hoogte invulde, aangezien hij in het familiebedrijf ging werken. Toch ambieerde hij een carrière in de muziek. Hij moest de firma vertegenwoordigen in het buitenland, maar was op zijn reizen meestal te veel afgeleid door andere dingen. De uitstapjes die hem het meest bijbleven, waren die naar Scandinavië, vanwege de natuur en die naar Duitsland, vanwege de opera’s van Wagner die hij er bijwoonde.
Toen Delius 22 werd, besloot hij dat hij niet geschikt was voor de wolindustrie en nam hij de boot naar Florida om er sinaasappels te cultiveren. Daar aangekomen werden de sinaasappels al snel vergeten en zorgde hij er vooral voor dat hij er piano kon spelen. Ook volgde hij er lessen muziektheorie bij een plaatselijke organist. Na anderhalf jaar verhuisde hij naar Virginia waar hij zelf muziekles gaf, vooral aan de kinderen van de eigenaren van de tabaksplantages.
Delius was vastbesloten om zijn leven aan muziek te wijden en spaarde om terug naar Europa te reizen en in Leipzig aan het conservatorium te studeren. Delius kwam in 1886 in Leipzig aan, op dat moment het muzikale centrum van Europa, met de Thomasschule, het Gewandhaus (waar Brahms, Wagner en Tsjaikovski frequent hun eigen werk dirigeerden), de uitgeverij Breitkopf und Härtel en het conservatorium zelf. Na zijn opleiding trok hij naar Parijs waar hij van het schrijven van liederen en kleine instrumentale stukken overstapte naar het schrijven voor orkest. In Parijs zou hij ook drie opera’s, Irmelin (1890-2) , The Magic Fountain (1894-5) en Koanga (1895-7). Uit diezelfde periode stammen ook het symfonisch gedicht Life’s Dance en de nocturne voor orkest Paris. De stijl van deze werken is nogal eclectisch, beïnvloed door Engelse, Scandinavische en Franse literatuur, landschappen en gezangen van de plantagearbeiders in Florida.
Zijn vrienden in Parijs behoorden tot de schrijvers en beeldende kunstenaars: August Strindberg, Paul Gauguin, Guy de Maupassant, Paul Verlaine en Emile Zola; hij had weinig tot geen affiniteit met de andere componisten zoals Fauré, Gounod, Massenet of Debussy. Gedurende zijn verblijf in Parijs werd zijn werk weinig uitgevoerd; hij werd onderhouden door zijn vader, die hem regelmatig geld opstuurde.
Na 1901 begon Delius’ meest productieve periode, hij schreef nog een opera: A Village Romeo & Julliet, een werk voor koor, orkest en bariton, Appalachia (waarin hij impressies van de Verenigde Staten verwerkte), A Mass of Life (een mis op teksten uit ‘Also sprach Zarathustra’ van Friedrich Nietzsche), en nog andere orkestwerken zoals Brigg Fair, Dance Rapsody en Songs of Sunset.
Vanaf 1914 begon een slechte tijd voor Delius toen Engeland aan Duitsland de oorlog verklaarde. Zijn werken werden in Duitsland niet meer gespeeld en zo verloor hij een groot deel van zijn inkomsten. Hij besloot naar Engeland te emigreren en brak ook met zijn traditie om geen werken in klassieke vormen te schrijven; uit die tijd stammen een vioolsonate, een strijkkwartet, een vioolconcerto en een celloconcerto.
Vanaf 1921 kreeg Frederick Delius serieuze gezondheidsproblemen vanwege een syphillitische aandoening die hij opgedaan zou hebben in Parijs; zijn gezichtsvermogen ging achteruit en zijn handen raakten verlamd. Rond deze tijd had Delius contact met Bartók en Kodaly die bewonderaars van hem waren vanwege zijn gebruik van het koor (de menselijke stem) als coloristisch effect in het orkest; ze vroegen hem ook zijn naam onder hun partituren te zetten die in de Verenigde Staten uitgegeven werden, omdat de naam van een Hongaars componist daar toen geen auteursrechtelijke betekenis had. Delius zette zijn naam eronder als revisor.
Zijn laatste werken werden gedicteerd aan Eric Fenby, want hij kon zelf niet meer schrijven. Bij deze werken horen onder andere Songs of Farewell voor dubbelkoor en orkest, Caprice and Elegy voor cello en orkest, Deux Aquarelles voor strijkers en een derde vioolsonate. Delius stierf in 1934 in Grez-sur-Loing (Frankrijk). Vooral Thomas Beecham zette zich zich zijn gehele dirigentencarrière onvermoeibaar in om werken van Delius uit te voeren.
[bewerk] Lijst van composities
- Theaterwerken
- Zanoni (toneelmuziek), 1888;
- Irmelin (opera), 1890-1892;
- The magic fountain (lyric drama), 1893-1895;
- Koanga (lyric drama), 1895-1897;
- Folkeraadet (toneelmuziek), 1897;
- A Village Romeo and Juliet (lyric drama), 1900-1901;
- Margot la Rouge (lyric drama), 1902;
- Fennimore and Gerda (opera, 11 scenes), 1909-1910;
- Hassan (toneelmuziek), 1920-1923
- Orkestwerken
- Florida, suite, 1887, revisie 1889;
- 2 pieces: Schlittenfahrt, March caprice, 1887-1888;
- Hiawatha, tone poem, 1888;
- Suite, voor viool en orkest, 1888;
- Idylle de Printemps, 1889;
- Little suite, 1889-90;
- Suite, voor klein orkest, 1890;
- 3 small tone poems: Summer evening, Winter night (uit Schlittenfahrt)‚ Spring morning;
- Summer evening, 1890;
- Paa Vidderne (sur les cimes), symfonisch gedicht naar Henrik Ibsen, 1892;
- Légende, voor viool en orkest, 1895;
- Over the hills and far away, fantasy overture, 1895-1897;
- Appalachia, 1896;
- Piano Concerto, 1897, revisie naar concert in 1 deel, 1906;
- La ronde se déroule, symfonisch gedicht, 1899, revisie 1901 in Life Dance;
- Paris: The song of a great City, 1899;
- Brigg Fair: An English rhapsody, 1907;
- In a summer garden, rapsodie, 1908;
- Dance rhapsody no. 1, 1908;
- 2 pieces for small orchestra: On hearing the first cuckoo in spring, 1912, Summer night on the river, 1911;
- North country Sketches, 1913-1914;
- Air and Dance, voor strijkers, 1915;
- Double concerto, voor viool, cello en orkest, 1915-1916;
- Violin concerto, 1916;
- Dance rhapsody no. 2, 1916;
- Eventyr (once upon a time), ballade, 1917;
- A Song before Sunrise, voor klein orkest, 1918;
- Cello concerto, 1921;
- A Song of Summer, 1929-1930;
- Caprice and Elegy, voor cello en orkest, 1930;
- Irmelin prelude, 1931;
- Fantastic dance, 1931;
- 2 Aquarelles, voor strijkers, 1932;
- Irmelin Suite [bewerkt door Thomas Beecham), 1954
