Essay

Een essay is een beschouwende prozatekst waarop de schrijver nadrukkelijk zijn persoonlijk stempel heeft gezet.

Het essay is een literaire tekst, die in dienst staat van het leveren van een overtuigend betoog, zij het zonder dat er sprake is van een expliciet gegeven wetenschappelijke verantwoording. De essayist legt graag dwarsverbanden die binnen een gespecialiseerd wetenschapsvak in de regel uit den boze zijn. Het essay onderscheidt zich van de column door zijn grotere lengte en door de diepgang die in de regel in een column niet gerealiseerd kan worden. Hoewel essays soms gepubliceerd worden in dag- en weekbladen, onderscheidt het genre zich duidelijk van de journalistiek doordat het niet gericht is op de actualiteit van de dag; juist de reflecterende geest die er zich in weerspiegelt maakt er de waarde van uit, ook op langere termijn. Een essay kan een korte tekst zijn of de lengte hebben van een volledig boek (zoals dat bijvoorbeeld het geval was met Alexander Popes An Essay on Criticism (1711) of John Lockes An Essay Concerning Human Understanding (1690)), of kan zelfs meer delen omvatten zoals Popes An Essay on Man (1733-1734). De grondleggers van het genre zijn Michel de Montaigne en Francis Bacon.

In de Nederlandse literatuur zijn Multatuli, Edgar du Perron, Menno ter Braak, H.A. Gomperts, Rudy Kousbroek, Piet Meeuse, Stefan Hertmans en Patricia de Martelaere auteurs die zich op het genre hebben toegelegd. Voor het genre is in Nederland de Jan Hanlo Essayprijs in het leven geroepen.

Op basis van zijn essaybundels Pornotheek Arcadië en Het Vijfde Seizoen omschreef NRC Handelsblad Joost Zwagerman in 2003 als 'een van de best schrijvende essayisten in Nederland van dit moment.'

Binnen de Surinaamse letteren zijn Rudi Kross en Anil Ramdas excellente vertegenwoordigers van het genre.

[bewerk] Citaat

"Waar de wetenschap haar uitspraken het liefst met een haast oudtestamentische gestrengheid doet, lijkt het essay steeds voor de omweg te kiezen door historische dimensie te waarderen en particuliere observaties en door literatuur en andere nevengebieden in aanmerking te nemen. Het heeft daarbij een bredere onzekerheidsmarge nodig, een gebied waar de vlucht der gedachten vrij is, waar de geest mag speculeren en de taal moet verleiden." (Allard Schröder, Nieuwe tijden, 2006)

---