Erich Honecker

Erich Ernst Paul Honecker (Neunkirchen (Saarland), 25 augustus 1912 – Santiago de Chile (Chili), 29 mei 1994) was de voorlaatste Staatsraadvoorzitter van de Deutsche Demokratische Republik (DDR).

Inhoud 1 Jonge jaren 2 Eerste secretaris van de SED en staatshoofd 3 Na de val van de Muur 4 Trivia

[bewerk] Jonge jaren

In de jaren twintig werd hij lid van de communistische jeugdbeweging en in 1929 bij de KPD (Kommunistische Partei Deutschlands). Na Hitlers machtsovername in 1933 werden de communisten op grote schaal vervolgd. Honecker vertrok naar de Sovjet-Unie waar hij tot 1945 verbleef. In dat jaar keerde hij als lid van de groep-Ulbricht naar Duitsland terug. Hij vestigde zich in de Russische bezettingszone. In 1946 werd Honecker lid van het Centraal Comité van de Sozialistische Einheitspartei Deutschlands. Van 1946 tot 1955 was hij tevens eerste secretaris van de Freie Deutsche Jugend, de communistische jeugdbeweging.

Honecker was toentertijd getrouwd met een zekere Edith Baumann. In het begin van de jaren vijftig leerde hij zijn latere tweede vrouw Margot Feist kennen waarmee hij een relatie kreeg waaruit eind 1952 een dochter werd geboren. Hij scheidde vervolgens van zijn eerste vrouw en trouwde in 1953 met Margot Feist. Deze - sindsdien bekend als Margot Honecker - zou de rest van zijn leven aan zijn zijde blijven en in de DDR ook een politieke functie vervullen (ze was van 1963 tot aan de val van de Berlijnse Muur in 1989 minister van Volksonderwijs).

[bewerk] Eerste secretaris van de SED en staatshoofd

Van 1955 tot 1958 bezocht Honecker de partijhogeschool in Moskou. Na zijn terugkeer werd hij opgenomen in het Politburo van de SED. Op 3 mei 1971 volgde hij Ulbricht op als eerste secretaris van het Centraal Comité en daarmee feitelijk de machtigste man van de DDR. In 1976 werd hij tevens Staatsraadvoorzitter, dat wil zeggen staatshoofd van de DDR. In dat jaar begint ook de vervolging van kunstenaars. De uitburgering van Wolf Biermann op 17 november 1976, geeft een dag later aanleiding tot een protestbrief ondertekend door Oost-Duitse prominente kunstenaars. Dit is het eerste openlijke teken van verzet sinds de volksopstand van 17 juni 1953 in de DDR.

Honecker werd spoedig de machtigste man van de Boeren- en Arbeidersstaat DDR. Hij zocht toenadering tot de Bondsrepubliek Duitsland (gesprekken met Willy Brandt) en het Westen (vooral om economische redenen) en zorgde ervoor dat de DDR internationaal erkend werd.

Zijn binnenlandse politiek was er een van star vasthouden aan de beginselen van het marxisme-leninisme. Hij zet hiertoe een repressieapparaat op waarbij de bevolking elkaar spioneert en elkaar aangeeft bij de Stasi, zoals eerder tijdens het Derde Rijk werd gedaan aan de Gestapo. Na de Wende blijkt hoe diep dit systeem ingreep in het maatschappelijk leven. Na een aanvankelijke openstelling van de Stasi-archieven is snel besloten tot geheimhouding. Ondanks dit systeem van repressie groeit de oppositie tegen het regime.

In 1983 wordt een staatsbezoek van Honecker aan West-Duitsland door de grote socialistische broederstaat en bondgenoot Sovjet-Unie uit wantrouwen tegen een mogelijke toenadering nog verhinderd. In 1987 wordt de rondreis door West-Duitsland een triomf. In het binnenland neemt aan het einde van 1988 het verzet grote vormen aan. Door de neutrale houding van het regime tegenover de kerken vestigt zich hier het verzet. Toen de Hongaren in de zomer van 1989 hun grenzen met het Westen openden, kwam er een ware exodus van Oost-Duitsers op gang, die via het geliberaliseerde Hongarije het Westen probeerden te bereiken. Door het regime beschouwd als betrouwbare vaderlanders gingen ze er tijdens hun vakantie in Hongarije vandoor, door lopend de voor Hongaarse funshoppers naar Wenen opengestelde Hongaars-Oostenrijkse grens over te steken. De grenswachten hadden van de Hongaarse regering bevel gekregen niet te schieten op deze passanten, die hun identiteitspapieren verbrand hadden. De Trabants moesten echter achtergelaten worden. Die werden verscheept naar de DDR en weer doorverkocht aan gegadigden op de wachtlijsten. Oostenrijk stuurde de vluchtelingen direct weer door richting West-Duitsland. Daartoe waren aan de grens West-Duitse ambtenaren geplaatst om voor registratie te zorgen.

Honecker negeerde de massale Vaterlandsflucht van de hoogopgeleide DDR-burgers. Die verspeelden door hun vlucht uit de DDR-dictatuur vanwege de wetgeving al hun bezittingen en spaartegoeden en werden statenloos, De vluchtelingen verkregen niet automatisch de West-Duitse nationaliteit. Honecker meldt bij zijn staatsbezoek aan Moskou in 1989 dat bij het voortbestaan van de oorzaken de Muur nog 50 of zelfs 100 jaar zou bestaan. Bij de viering van '40 jaar DDR' in oktober 1989 - in aanwezigheid van Sovjetleider Gorbatsjov - gedroeg Honecker zich alsof er niets aan de hand was. Enkele DDR-leiders van het Centraal Comité, waaronder Günter Schabowski en Egon Krenz besloten dat wanneer de DDR wilde overleven, er moest worden ingegrepen. Met instemming van Moskou werd Erich Honecker op 18 oktober 1989 door het Centraal Comité van de SED afgezet. Op 8 november 1989 wordt in de DDR een gerechtelijk onderzoek gestart wegens ambtsmisbruik en corruptie. Op 3 december wordt Honecker geroyeerd als lid van de SED. Hij sluit zich daarop bij de net heropgerichte KPD aan.

[bewerk] Na de val van de Muur

Na de val van Oost-Duitsland in 1990 werd hij in staat van beschuldiging gesteld en opgesloten hangende het onderzoek. Hij wordt op medische gronden vrijgelaten. Op 30 november 1990 wordt een arrestatiebevel uitgevaardigd tegen Honecker vanwege verdenking van doodslag in gemeenschap. Op 13 maart 1991 ontkomt hij per lijnvlucht naar Moskou tezamen met zijn gezin. De Russische regering besluit Honecker als ongewenste vreemdeling uit te zetten naar het herenigde Duitsland. Honecker zoekt asiel in de ambassade van Chili. In 1973 bij de putsch tegen de Chileense president Salvador Allende had de DDR van Honecker vele duizenden vluchtende Chilenen asiel verleend. Het wordt hem uiteindelijk toegestaan om naar Chili te vertrekken.

In Berlijn wordt Honecker op 3 juni 1992 aangeklaagd door justitie van de Stadstaat Berlijn voor ophitsing tot doodslag, dit vanwege diens bevel gericht te schieten op vluchtelingen aan de Duits-Duitse grens. Op 29 juli keert hij terug uit Chili naar Berlijn om zich hiertegen te verweren. Hij wordt vanwege leverkanker opgenomen in het Berlijnse gevangenisziekenhuis Moabit.

Op 13 januari 1993 wordt door de Berlijnse rechtbank vastgesteld dat het voortzetten van de rechtszaak tegen Honecker op grond van diens gezondheidstoestand een aantasting van diens menselijke waardigheid zou betekenen. Honecker mag naar zijn familie in Chili vertrekken en sterft een jaar later op 81-jarige leeftijd aan leverkanker in de Chileense hoofdstad Santiago de Chile. Postuum worden zijn Moabiter Notizen gepubliceerd.

[bewerk] Trivia

Tijdens het repressieve DDR-bewind was het niet mogelijk om in het openbaar kritiek uit te oefenen op het regime. Om dit te omzeilen nam men zijn toevlucht tot de humor. Een bekende grap uit die tijd was wat je moest doen als je een telefoontje pleegde en je per ongeluk Honecker aan de lijn kreeg: ophangen en een ander kiezen.

Voorganger: Walter Ulbricht	Secretaris-Generaal van de SED 1971-1989	Opvolger: Egon Krenz
Voorganger: Willi Stoph	Voorzitter van de Staatsraad 1976-1989	Opvolger: Egon Krenz

Staatshoofden van de DDR
Johannes Dieckmann | Wilhelm Pieck | Johannes Dieckmann | Walter Ulbricht | Friedrich Ebert | Willi Stoph | Erich Honecker | Egon Krenz | Manfred Gerlach | Sabine Bergmann-Pohl

Secretarissen-Generaal van de SED
Wilhelm Pieck (co-voorzitter) - Otto Grotewohl (co-voorzitter) - Walter Ulbricht - Erich Honecker - Egon Krenz