Dolkstootlegende

[bewerk] Oorsprong

De dolkstootlegende werd in 1918 bewust gecreëerd door de Pruisisch/Duitse legerleiding om de verantwoordelijkheid voor de Duitse nederlaag in de Eerste Wereldoorlog af te wentelen.

Door de propaganda had het Duitse volk een geheel verkeerd beeld van het verloop van de oorlog en werd voorgespiegeld dat de 'grote doorbraak aan het Westfront' ieder moment kon gebeuren zodat de geallieerden 'opgerold' zouden worden. Toen Duitsland in oktober 1918 onderhandelingen tot overgave startte kwam dat dan ook aan als een grote schok. Op initiatief van Erich Ludendorff werd er een parlementaire regering gevormd onder leiding van prins Max van Baden. Deze regering had een overwegend linkse signatuur.

Het was nu deze regering die verantwoordelijk werd voor het sluiten van vrede met de geallieerden zodat de legerleiding naar buiten kon treden met de opvatting dat niet zij de strijd had verloren maar dat de linkse regering haar een dolkstoot in de rug had gegeven. Verder zouden linkse, stakende arbeiders in Duitsland hebben bijgedragen aan het klimaat waarin de regering het leger had kunnen afvallen. De Conservatieven en de militairen gaven de Republiek van Weimar de schuld dat de oorlog was verloren. Zij hadden immers het Keizerrijk ten val gebracht en vrede gesloten, terwijl het Duitse leger nog wel verder had kunnen strijden. Het was dan ook hun schuld dat het Verdrag van Versailles was gesloten ook wel bekend als het 'Diktat' onder het Duitse volk.

[bewerk] Militaire nederlaag of dolkstoot in de rug?

In werkelijkheid was de oorlog militair verloren en waren de laatste reserves van Duitsland aan manschappen en oorlogsmaterieel aangesproken en inmiddels al bijna 'verbruikt'. Zelfs het verdrag van Brest-Litovsk dat vrede aan het oostfront bracht kon de naderende definitieve nederlaag in het westen niet meer voorkomen. Al voor de officiele deelname van de VS aan de strijd maar zeker daarna was het zonneklaar dat de Duitsers de geallieerden niet lang meer konden weerstaan. De militaire staf zag dit ook wel in en adviseerde zelf aan de regering om vredesonderhandelingen te starten voordat de westgrenzen doorbroken zouden worden en de geallieerden Duitsland binnentrokken. Maar de tot dan nog nooit verslagen Pruisische generaals konden deze afgang niet verkroppen en fabriceerden toen de dolkstootlegende om hun verantwoordelijkheid voor de oorspronkelijke onderschatting van de gevechtskracht van de geallieerden, de overschatting van de eigen militaire capaciteiten, en de daaruit resulterende uiteindelijke nederlaag af te wentelen.

[bewerk] Gevolgen

In de roerige jaren die volgden op de Eerste Wereldoorlog werd de dolkstootlegende volledig uitgebuit door met name extreem rechtse partijen als de Deutschnationale Volkspartei (DNVP) en de Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei (NSDAP) om de Weimarrepubliek – die toch al niet populair was in Duitsland – in een steeds kwader daglicht te stellen. Dit droeg in belangrijke mate bij aan de opkomst van “sterke man” Adolf Hitler.