Diakritisch teken

Diakritische tekens zijn accenten die bij (boven, onder of zelfs door) een letter gezet worden om de uitspraak van een letter te veranderen en daarmee taaleigen klanken van een (gewijzigde) letter te voorzien. Binnen het Latijnse alfabet kennen we een heel scala aan diakritische tekens om aan te geven dat deze letter speciaal dient te worden uitgesproken.

Inhoud 1 Inleiding 2 Samengesteld symbool 2.1 Diakrieten a-D 2.2 Diakrieten e-H 2.3 Diakrieten i-L 2.4 Diakrieten n-R 2.5 Diakrieten s-U 2.6 Diakrieten w-Z 3 Ligaturen 4 Externe koppelingen

[bewerk] Inleiding

In het Nederlands komen diakritische tekens niet zo heel vaak voor, en vanouds maakten basisscholieren er misschien pas mee kennis als ze Frans leerden. Dat zou kunnen verklaren waarom ze, ook in het Nederlands, meestal met de Franse naam worden aangeduid. De umlaut is natuurlijk vooral uit het Duits bekend. In het Nederlands kent men:

• accent aigu: é
• accent grave: è
• trema: ë
  

Het trema ziet eruit als een diakritisch teken, maar is dat in feite niet, omdat het niet een andere klankwaarde geeft aan de gemarkeerde letter.

• umlaut: ü

De umlaut ziet er in druk hetzelfde uit als een trema, maar geschreven zijn het twee kleine streepjes.

• accent circonflexe: ê
• cedille: ç

Voor het gebruik van deze diakritische tekens, zie accenttekens in de Nederlandse spelling.

• ogonek: ę
• háček of caron: ě
• breve: ĕ
• macron: ē
• punt: ė
• dubbel accent aigu: ű
• tilde: ã
• corona: ů
• streep: ł

Diakritische tekens worden niet alleen gebruikt in het Latijnse alfabet maar ook in het Hebreeuwse, het Arabische, en het Thaise.

We komen vooral veel diakritische tekens tegen in talen die vroeger in een ander alfabet werden geschreven, zoals het Turks, dat vroeger in het Arabische en nu in het Latijns alfabet wordt geschreven. Ook het Tsjechisch en het Pools zijn hier voorbeelden van.

Het hanyu pinyin, het transliteratiesysteem van het Chinees gebruikt diakritische tekens om de toon van het woord aan te geven.

[bewerk] Samengesteld symbool

Onderstaande tabel geeft een deel van de mogelijke diakritische tekens.

• Wat er in de kolom 'Afk' staat is de manier om het teken samen te stellen in het typesetting pakket LaTeX dat vooral voor (technisch) wetenschappelijke teksten wordt gebruikt. LaTex bouwt voort op TeX als een verzameling macro's.
• In HTML doe je dat met &# (een ampersand en een hekje), gevolgd door het decimale Unicodenummer van het teken en af te sluiten met een puntkomma ;.
• In Windows doe je dat door de Alt-toets (zie deze kolom) vast te houden terwijl je de cijfers op het numerieke eiland (NumLock áán) inklopt.
• UTF-8 is de nl.wikipedia codering van Unicode. Vóór ieder groepje van 2 tekens staat een %, om aan te geven dat het hier om een hexadecimaal weergegeven getal gaat.
• De kolom cp geeft met een 1 aan dat de tekens in de in Nederland gebruikelijke Latin-1 codepagina beschikbaar is. De A geeft aan dat dit beschikbaar is in Unicode Latin extended A.
• In de laatste kolom staat een zo mogelijk Nederlandse vertaling van de officiële Engelse benaming.

[bewerk] Diakrieten a-D

teken

Afk

HTML

alt-code

UTF-8

cp

naam

Teken

Afk

HTML

Alt-Code

UTF-8

CP

Naam

a

letter a

A

Letter A

à

\`a

à

alt-0224

%C3%A0

1

a-grave

À

\`A

À

alt-0192

%C3%80

1

A-grave

á

\'a

á

alt-0225

%C3%A1

1

a-aigu

Á

\'A

Á

alt-0193

%C3%81

1

A-aigu

â

\^a

â

alt-0226

%C3%A2

1

a-circonflex

Â

\^A

Â

alt-0194

%C3%82

1

A-circonflex

ã

\~a

ã

alt-0227

%C3%A3

1

a-tilde

Ã

\~A

Ã

alt-0195

%C3%83

1

A-tilde

ä

\:a

ä

alt-0228

%C3%A4

1

a-trema

Ä

\:A

Ä

alt-0196

%C3%84

1

A-trema

å

\oa

å

alt-0229

%C3%A5

1

a-corona

Å

\oA

Å

alt-0197

%C3%85

1

A-corona

ā

\-a

ā

alt-0257

%C4%81

A

a-macron

Ā

\-A

Ā

alt-0256

%C4%80

A

A-macron

ă

\ua

ă

alt-0259

%C4%83

A

a-breve

Ă

\uA

Ă

alt-0258

%C4%82

A

A-breve

ą

\;a

ą

alt-0261

%C4%85

A

a-ogonek

Ą

\;A

Ą

alt-0260

%C4%84

A

A-ogonek

c

letter c

C

Letter C

ç

\,c

ç

alt-0231

%C3%A7

1

c-cedille

Ç

\,C

Ç

alt-0199

%C3%87

1

C-cedille

ć

\'c

ć

alt-0263

%C4%87

A

c-aigu

Ć

\'C

Ć

alt-0262

%C4%86

A

C-aigu

ĉ

\^c

ĉ

alt-265

%C4%89

A

c-circonflex

Ĉ

\^C

Ĉ

alt-0264

%C4%88

A

C-circonflex

ċ

\.c

ċ

alt-0267

%C4%8B

A

c-puntop

Ċ

\.C

Ċ

alt-0266

%C4%8A

A

C-puntop

č

\vc

č

alt-0269

%C4%8D

A

c-caron

Č

\vC

Č

alt-0268

%C4%8C

A

C-caron

d

letter d

D

Letter D

ď

\vd

ď

alt-0271

%C4%8F

1

d-caron

Ď

\vD

Ď

alt-0270

%C4%8E

1

D-caron

đ

\-d

đ

alt-0273

%C4%91

1

d-macron

Đ

\-D

Đ

alt-0272

%C4%90

1

D-macron

^ >

[bewerk] Diakrieten e-H

teken

afk

HTML

alt-code

UTF-8

cp

naam

Teken

Afk

HTML

Alt-Code

UTF-8

CP

Naam

e

letter e

E

Letter E

è

\`e

è

alt-0232

%C3%A8

1

e-grave

È

\`E

È

alt-0200

%C3%88

1

E-grave

é

\'e

é

alt-0233

%C3%A9

1

e-aigu

É

\'E

É

alt-0201

%C3%89

1

E-aigu

ê

\^e

ê

alt-0234

%C3%AA

1

e-circonflex

Ê

\^E

Ê

alt-0202

%C3%8A

1

E-circonflex

ë

\:e

ë

alt-0235

%C3%AB

1

e-trema

Ë

\:E

Ë

alt-0203

%C3%8B

1

E-trema

ē

\-e

ē

alt-0275

%C4%93

A

e-macron

Ē

\-E

Ē

alt-0274

%C4%92

A

E-macron

ĕ

\ue

ĕ

alt-0277

%C4%95

A

e-breve

Ĕ

\uE

Ĕ

alt-0276

%C4%94

A

E-breve

ė

\.e

ė

alt-0279

%C4%97

A

e-puntop

Ė

\.E

Ė

alt-0278

%C4%96

A

E-puntop

ę

\;e

ę

alt-0281

%C4%99

A

e-ogonek

Ę

\;E

Ę

alt-0280

%C4%98

A

E-ogonek

ě

\ve

ě

alt-0283

%C4%9B

A

e-caron

Ě

\vE

Ě

alt-0282

%C4%9A

A

E-caron

g

letter g

G

Letter G

ĝ

\vg

ĝ

alt-0285

%C4%9D

A

g-circonflex

Ĝ

\vG

Ĝ

alt-0284

%C4%9C

A

G-circonflex

ğ

\ug

ğ

alt-0287

%C4%9F

A

g-breve

Ğ

\uG

Ğ

alt-0286

%C4%9E

A

G-breve

ġ

\.g

ġ

alt-0289

%C4%A1

A

g-puntop

Ġ

\.G

Ġ

alt-0288

%C4%A0

A

G-puntop

ģ

\;g

ģ

alt-0291

%C4%A3

A

g-ogonek

Ģ

\;G

Ģ

alt-0290

%C4%A2

A

G-ogonek

h

letter h

H

Letter H

ĥ

\vh

ĥ

alt-0293

%C4%A5

A

h-circonflex

Ĥ

\vH

Ĥ

alt-0292

%C4%A4

A

H-circonflex

ħ

\-h

ħ

alt-0295

%C4%A7

A

h-macron

Ħ

\-H

Ħ

alt-0294

%C4%A6

A

H-macron

< ^ >

[bewerk] Diakrieten i-L

teken

afk

HTML

alt-code

UTF-8

cp

naam

Teken

Afk

HTML

Alt-Code

UTF-8

CP

Naam

i

letter i

I

Letter I

ì

\`i

ì

alt-0236

%C3%AC

1

i-grave

Ì

\`I

Ì

alt-0204

%C3%8C

1

I-grave

í

\'i

í

alt-0237

%C3%AD

1

i-aigu

Í

\'I

Í

alt-0205

%C3%8D

1

I-acute

î

\^i

î

alt-0238

%C3%AE

1

i-circonflex

Î

\^I

Î

alt-0206

%C3%8E

1

I-circonflex

ï

\:i

ï

alt-0239

%C3%AF

1

i-trema

Ï

\:I

Ï

alt-0207

%C3%8F

1

I-trema

ĩ

\~i

ĩ

alt-0297

%C4%A9

A

i-tilde

Ĩ

\~I

Ĩ

alt-0296

%C4%A8

A

I-tilde

ī

\-i

ī

alt-0299

%C4%AB

A

i-macron

Ī

\-I

Ī

alt-0298

%C4%AA

A

I-macron

ĭ

\ui

ĭ

alt-0301

%C4%AD

A

i-breve

Ĭ

\uI

Ĭ

alt-0300

%C4%AC

A

I-breve

ı

\.i

ı

alt-0305

%C4%B1

A

i-puntloos

İ

\.I

İ

alt-0304

%C4%B0

A

I-puntop

į

\;i

į

alt-0303

%C4%AF

A

i-ogonek

Į

\;I

Į

alt-0302

%C4%AE

A

I-ogonek

j

letter j

J

Letter J

ĵ

\^j

ĵ

alt-0309

%C4%B5

A

j-circonflex

Ĵ

\^J

Ĵ

alt-0308

%C4%B4

A

J-circonflex

k

letter k

K

Letter K

ķ

\,k

ķ

alt-0311

%C4%B7

A

k-ogonek

Ķ

\,K

Ķ

alt-0310

%C4%B6

A

K-ogonek

ĸ

???

ĸ

alt-0312

%C4%B8

A

k-ra

l

letter l

L

Letter L

ĺ

\'l

ĺ

alt-0314

%C4%BA

A

l-aigu

Ĺ

\'L

Ĺ

alt-0313

%C4%B9

A

L-aigu

ļ

\,l

ļ

alt-0316

%C4%BC

A

l-cedille

Ļ

\,L

Ļ

alt-0315

%C4%BB

A

L-cedille

ľ

\;l

ľ

alt-0318

%C4%BE

A

l-ogonek

Ľ

\;L

Ľ

alt-0317

%C4%BD

A

L-ogonek

ŀ

\.l

ŀ

alt-0320

%C5%80

A

l-puntna

Ŀ

\.L

Ŀ

alt-0319

%C4%BF

A

L-puntna

ł

\/l

ł

alt-0322

%C5%82

A

l-streep

Ł

\/L

Ł

alt-0321

%C5%81

A

L-streep

< ^ >

[bewerk] Diakrieten n-R

teken

afk

HTML

alt-code

UTF-8

cp

naam

Teken

Afk

HTML

Alt-Code

UTF-8

CP

Naam

n

letter n

N

Letter N

ñ

\~n

ñ

alt-0241

%C3%B1

1

n-tilde

Ñ

\~N

Ñ

alt-0209

%C3%91

1

N-tilde

ń

\'n

ń

alt-0324

%C5%84

A

n-aigu

Ń

\'N

Ń

alt-0323

%C5%83

A

N-aigu

ņ

\,n

ņ

alt-0326

%C5%86

A

n-cedille

Ņ

\,N

Ņ

alt-0325

%C5%85

A

N-cedille

ň

\vn

ň

alt-0328

%C5%88

A

n-caron

Ň

\vN

Ň

alt-0327

%C5%87

A

N-caron

ŋ

\;n

ŋ

alt-0331

%C5%8B

A

n-ogonek

Ŋ

\;N

Ŋ

alt-0330

%C5%8A

A

N-ogonek

o

letter o

O

Letter O

ò

\`o

ò

alt-0242

%C3%B2

1

o-grave

Ò

\`O

Ò

alt-0210

%C3%92

1

O-grave

ó

\'o

ó

alt-0243

%C3%B3

1

o-aigu

Ó

\'O

Ó

alt-0211

%C3%93

1

O-aigu

ô

\^o

ô

alt-0244

%C3%B4

1

o-circonflex

Ô

\^O

Ô

alt-0212

%C3%94

1

O-circonflex

ö

\:o

ö

alt-0246

%C3%B6

1

o-trema

Ö

\:O

Ö

alt-0214

%C3%96

1

O-trema

õ

\~o

õ

alt-0245

%C3%B5

1

o-tilde

Õ

\~O

Õ

alt-0213

%C3%95

1

O-tilde

ø

\/o

ø

alt-0248

%C3%B8

1

o-streep

Ø

\/O

Ø

alt-0216

%C3%98

1

O-streep

ō

\-o

ō

alt-0333

%C5%8D

A

o-macron

Ō

\-O

Ō

alt-0332

%C5%8C

A

O-macron

ŏ

\uo

ŏ

alt-0335

%C5%8F

A

o-breve

Ŏ

\uO

Ŏ

alt-0334

%C5%8E

A

O-breve

ő

\=o

ő

alt-0337

%C5%91

A

o-umlaut

Ő

\=O

Ő

alt-0336

%C5%90

A

O-umlaut

r

letter r

R

Letter R

ŕ

\'r

ŕ

alt-0341

%C5%95

A

r-aigu

Ŕ

\'R

Ŕ

alt-0340

%C5%94

A

R-aigu

ŗ

\,r

ŗ

alt-0343

%C5%97

A

r-cedille

Ŗ

\,R

Ŗ

alt-0342

%C5%96

A

R-cedille

ř

\vr

ř

alt-0345

%C5%99

A

r-caron

Ř

\vR

Ř

alt-0344

%C5%98

A

R-caron

< ^ >

[bewerk] Diakrieten s-U

teken

afk

HTML

alt-code

UTF-8

cp

naam

Teken

Afk

HTML

Alt-Code

UTF-8

CP

Naam

s

letter s

S

Letter S

ś

\'s

ś

alt-0347

%C5%9B

A

s-aigu

Ś

\'S

Ś

alt-0346

%C5%9A

A

S-aigu

ŝ

\^s

ŝ

alt-0349

%C5%9D

A

s-circonflex

Ŝ

\^S

Ŝ

alt-0348

%C5%9C

A

S-circonflex

ş

\,s

ş

alt-0351

%C5%9F

A

s-cedille

Ş

\,S

Ş

alt-0350

%C5%9E

A

S-cedille

š

\vs

š

alt-0353

%C5%A1

A

s-caron

Š

\vS

Š

alt-0352

%C5%A0

A

S-caron

t

letter t

T

Letter T

ţ

\'t

ţ

alt-0355

%C5%A3

A

t-cedille

Ţ

\'T

Ţ

alt-0354

%C5%A2

A

T-cedille

ť

\,t

ť

alt-0357

%C5%A5

A

t-caron

Ť

\,T

Ť

alt-0356

%C5%A4

A

T-caron

ŧ

\,t

ŧ

alt-0359

%C5%A7

A

t-macron

Ŧ

\,T

Ŧ

alt-0358

%C5%A6

A

T-macron

u

letter u

U

Letter U

ù

\`u

ù

alt-0249

%C3%B9

1

u-grave

Ù

\`U

Ù

alt-0217

%C3%99

1

U-grave

ú

\'u

ú

alt-0250

%C3%BA

1

u-aigu

Ú

\'U

Ú

alt-0218

%C3%9A

1

U-aigu

û

\^u

û

alt-0251

%C3%BB

1

u-circonflex

Û

\^U

Û

alt-0219

%C3%9B

1

U-circonflex

ü

\:u

ü

alt-0252

%C3%BC

1

u-trema

Ü

\:U

Ü

alt-0220

%C3%9C

1

U-trema

ũ

\~u

ũ

alt-0361

%C5%A9

A

u-tilde

Ũ

\~U

Ũ

alt-0360

%C5%A8

A

U-tilde

ů

\ou

ů

alt-0367

%C5%AF

A

u-corona

Ů

\oU

Ů

alt-0366

%C5%AE

A

U-corona

ū

\-u

ū

alt-0363

%C5%AB

A

u-macron

Ū

\-U

Ū

alt-0362

%C5%AA

A

U-macron

ŭ

\uu

ŭ

alt-0365

%C5%AD

A

u-breve

Ŭ

\uU

Ŭ

alt-0364

%C5%AC

A

U-breve

ű

\=u

ű

alt-0369

%C5%B1

A

u-umlaut

Ű

\=U

Ű

alt-0368

%C5%B0

A

U-umlaut

ų

\;u

ų

alt-0371

%C5%B3

A

u-ogonek

Ų

\;U

Ų

alt-0370

%C5%B2

A

U-ogonek

< ^ >

[bewerk] Diakrieten w-Z

teken

afk

HTML

alt-code

UTF-8

cp

naam

Teken

Afk

HTML

Alt-Code

UTF-8

CP

Naam

w

letter w

W

Letter W

ŵ

\^w

ŵ

alt-0373

%C5%B5

A

w-circonflex

Ŵ

\^W

Ŵ

alt-0372

%C5%B4

A

W-circonflex

y

letter y

Y

Letter Y

ý

\'y

ý

alt-0253

%C3%BD

1

y-aigu

Ý

\'Y

Ý

alt-0221

%C3%9D

1

Y-aigu

ÿ

\:y

ÿ

alt-0255

%C3%BF

1

y-trema

Ÿ

\:Y

Ÿ

alt-0376

%C5%B8

1

Y-trema

ŷ

\^y

ŷ

alt-0375

%C5%B7

A

y-circonflex

Ŷ

\^Y

Ŷ

alt-0374

%C5%B6

A

Y-circonflex

z

letter z

Z

Letter Z

ź

\^z

ź

alt-0378

%C5%BA

A

z-aigu

Ź

\^Z

Ź

alt-0377

%C5%B9

A

Z-aigu

ż

\.z

ż

alt-0380

%C5%BC

A

z-puntop

Ż

\.Z

Ż

alt-0379

%C5%BB

A

Z-puntop

ž

\vz

ž

alt-0382

%C5%BE

A

z-caron

Ž

\vZ

Ž

alt-0381

%C5%BD

A

Z-caron

< ^

[bewerk] Ligaturen

teken

afk

HTML

alt-code

UTF-8

cp

naam

Teken

Afk

HTML

Alt-Code

UTF-8

CP

Naam

æ

\Ae

æ

alt-0230

%C3%A6

1

ae-ligatuur

Æ

\AE

Æ

alt-0198

%C3%86

1

AE-ligatuur

œ

\Oe

œ

alt-0339

%C5%93

A

oe-ligatuur

Œ

\OE

Œ

alt-0338

%C5%92

A

OE-ligatuur

ij

\Ij

ij

alt-0307

%C4%B3

A

ij-ligatuur

IJ

\IJ

IJ

alt-0306

%C4%B2

A

IJ-ligatuur

ß

\ss

ß

alt-0223

%C3%9F

1

sz-ligatuur

< ^

[bewerk] Externe koppelingen

• Unicode pagina's met afbeeldingen en coderingen van symbolen