Confederatie

Een confederatie of een statenbond is een staatsvorm van onafhankelijke deelstaten die op basis van een gezamenlijk verdrag een staat vormen. De confederatie is een verbinding tussen soevereine staten die hun eigen soevereiniteit behouden, maar overeenkomen om bepaalde aangelegenheden, zoals de buitenlandse belangen en veiligheid, gemeenschappelijk te regelen.

In wezen is het grote verschil met een federatie of bondsstaat dat de klemtoon ligt op de individuele deelstaten, die in wezen soeverein blijven. In een federatie ligt de soevereiniteit bij de federatie, het overkoepelende geheel. In de praktijk zou dit betekenen dat men gaat bekijken welke bevoegdheden er beter samen uitgevoerd kunnen worden, en kan men deze weer intrekken wanneer men wil.

Terwijl in een bondsstaat de federale grondwet het bindende element is, is in de statenbond het verdrag het bindend element, waarbij de staten principieel hun soevereiniteit bewaren. Zo'n confederatief verdrag kan unilateraal worden opgezegd, in tegenstelling tot een grondwet, die slechts via de unie aangepast kan worden. In de praktijk blijkt de scheidingslijn tussen een federale en een confederale staat niet steeds zo bijzonder scherp.

Tegenwoordig zijn confederaties zeldzaam. Tot Montenegro zich op 3 juni 2006 onafhankelijk verklaarde, kon Servië en Montenegro worden opgevat als confederatie. Rusland en Wit-Rusland zijn al jaren in bespreking over de confederatie Unie van Rusland en Wit-Rusland, maar tot nog toe is deze confederatie nog niet in werking getreden. Tal van andere landen hebben echter een confederale fase in hun geschiedenis:

• Zwitserland (Oude Zwitserse Confederatie)
• Geconfedereerde Staten van Amerika (afgesplitst van de Verenigde Staten van Amerika)
• Duitsland (de Duitse Bond)
• Nederland (Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden)
• Verenigde Arabische Republiek

De Europese Unie zou als een confederatie van soevereine staten gezien kunnen worden.

In Vlaanderen gaan stemmen op om de Belgische federale staat om te vormen tot een confederale staat. Vlaanderen, Brussel en Wallonië zouden daarbij de soevereine bevoegdheden die nu volledig berusten bij België, overnemen.

In praktijk zou deze 'omgekeerde' confederalisering kunnen gebeuren door het uitroepen door een democratische meerderheid van de leden van het Vlaams parlement van soevereine bevoegdheden voor taal, cultuur en onderwijs. Ook via een referendum is een democratisch legitieme en eenzijdige opeising van cosoevereine bevoegdheden mogelijk. De toekomst zal uitwijzen waar deze evoluties naar leiden.

Andere vormen van zeer lichte staatsverbanden zijn o.a. het Gemenebest (zoals het Brits Gemenebest of het GOS) en de Vrije Associatie (zoals Niue en Nieuw-Zeeland of zoals Baskenland beoogt met Spanje).