Claude Lévi-Strauss
Claude Lévi-Strauss (Brussel, 28 november 1908) is een Frans etnoloog die wordt beschouwd als een van de grote denkers van de twintigste eeuw. Hij heeft het structuralisme in de sociale wetenschappen grotendeels vormgegeven. Hij is van Joodse afkomst.
Lévi-Strauss studeerde filosofie, maar zou zich volledig gaan toeleggen op de etnologie. De filosofie was hem te abstract. In 1935 vertrekt hij naar Brazilië om filosofie te gaan doceren aan de universiteit van São Paolo. Daar zal hij in zijn vrije tijd de indiaanse samenlevingen bestuderen. Van zijn reiservaringen doet hij verslag in Tristes Tropiques (1955, Ned. vert. Het trieste der tropen).
Tijdens de Tweede Wereldoorlog verblijft hij in ballingschap in New York. Daar ontmoet hij Roman Jakobson en maakt hij kennis met diens structurele taaltheorie. Daarin ziet hij een mogelijkheid om de wetenschappelijke hardheid van de sociale wetenschappen te vergroten. In de jaren na de oorlog werkt hij zijn structurele antropologie uit in een omvangrijke reeks publicaties, waarin zijn belangstelling voornamelijk uitgaat naar de structuur van familiebanden, mythen en riten.
Van de wetenschappelijke pretenties heeft de structurele methode weinig waar kunnen maken. Uiteindelijk bevat het denken van Lévi-Strauss veel niet of uiterst moeilijk te toetsen hypothesen, die weliswaar meestal gebaseerd zijn op nauwkeurige observaties. De structurele antropologie bevindt zich daarmee dichter bij de speculatieve en interpreterende wetenschappen, als de psychoanalyse, dan bij de exacte wetenschappen. Hoe dit ook zij, in het werk van Lévi-Strauss worden de meest uiteenlopende aspecten van de cultuur ondervraagd en doorgelicht, van de indiaanse maskers in het Amazonegebied tot de muziekdrama's van Richard Wagner of de sociobiologie en de populatiegenetica.
Inhoud |
[bewerk] Aspecten van zijn denken
[bewerk] De cultuur en de regel
Voor Lévi-Strauss volstaan biologische noch sociale benaderingen om het incestverbod te verklaren. Het incestverbod bevindt zich op de overgang van natuur naar cultuur; het reguleert de natuur door een nieuwe orde in te stellen. De cultuur is het geheel der regels, en het zijn de regels die door de antropoloog bestudeerd worden. Lévi-Strauss kiest de structurele taaltheorie als model: zoals het geheel aan onbewuste regels betekenis mogelijk maakt, zo zullen alle sprekende subjecten aan dergelijke regels onderworpen zijn.
[bewerk] De archaïsche illusie
Lévi-Strauss bestrijdt de gedachte dat er zoiets bestaat als een primitieve cultuur. Elke samenleving heeft zijn eigen geschiedenis en dynamiek. Zonder de menselijke natuur te loochenen, stelt Lévi-Strauss dat de cultuur het geheel aan verworvenheden van een samenleving is: een pasgeborene kan in elke cultuur worden grootgebracht. Het denken van het kind is nog niet gespecialiseerd en moet zich nog vormen naar de maatstaven van de samenleving waarin het zich ontwikkelt. Er is dus een overeenkomst tussen het kind en een vertegenwoordiger van een andere cultuur; beiden zijn niet aangepast aan de zeden en gewoonten van de eigen cultuur, en we zullen geneigd zijn de ander, naar analogie met het kind, als primitief te bestempelen, maar die ander zal geneigd zijn met ons precies hetzelfde te doen.
[bewerk] Het wilde denken
Het zogenaamde wilde denken - magie, bricolage ('geknutsel'), mythe - is voor Lévi-Strauss niet tegengesteld aan het wetenschappelijke denken van het moderne Westen - wetenschap, technologie, ratio -, maar loopt er veeleer parallel aan: beide vertalen zintuiglijke indrukken in verstandelijke begrippen en beide geven betekenis aan de culturen waartoe ze behoren. De wetenschap leidt tot de groei van kennis en vindt zijn weerslag in technologische toepassingen. De resultaten van de magie zijn daar natuurlijk niet mee te vergelijken, maar de rol van de magie binnen een cultuur is niet minder reëel. Omdat het wilde denken zoveel ouder is dan de wetenschappelijke rationaliteit, ziet Lévi-Strauss het als substraat van de beschaving. Het hoeft ons dan niet te verbazen dat ook in onze samenleving zo veel irrationele impulsen de kop opsteken, in de vorm van geloofsovertuigingen en allerlei opmerkelijke gebruiken. Het wilde denken is ons niet vreemd, en de structurele analyse tracht inzicht te verschaffen in de werking ervan, om uiteindelijk licht te kunnen werpen op de universele regels van de mentale activiteit.
[bewerk] Bibliografie
- La vie familiale et sociale des Indiens Nambikwara (1948)
- Les structures élémentaires de la parenté (1949)
- Race et histoire (1952)
- Tristes tropiques (1955, Het trieste der tropen)
- Anthropologie structurale (1958)
- Entretiens avec Claude Lévi-Strauss (Georges Charbonnier) (1961)
- Le totémisme aujourd’hui (1962)
- La pensée sauvage (1962)
- Mythologiques I: Le cru et le cuit (1964)
- Mythologiques II: Du miel aux cendres (1967)
- Mythologiques III: L’origine des manières de table (1968)
- Mythologiques IV: L’Homme nu (1971)
- Anthropologie structurale II (1973)
- La voie des masques (1975, herziene druk 1979)
- Le regard éloigné (1983)
- Paroles données (1984)
- La potière jalouse (1985)
- De près et de loin (met Didier Eribon) (1988)
- Histoire de lynx (1991)
- Regarder, écouter, lire (1993)
- Saudades do Brasil (1994)
- Saudades de São Paulo (1995)
[bewerk] Links
- Linguistic and Commodity Exchanges by Elmer G. Wiens. Examines the structural differences between barter and monetary commodity exchanges and oral and written linguistic exchanges.
