Buiten-Hebriden
| Vlag | Wapen |
|---|---|
 |
 |
| Kaart | |
|
|
|
| Hoofdstad | Steòrnabhagh / Stornoway |
| Regeringsvorm | |
| Staatshoofd | |
| Bestaan | 1156- 1266 |
| Ontstaan uit | vorstendom |
| Opgegaan in | Schotland |
| Oppervlakte | 3071 km² |
| Inwoners | 22.260 |
| Taal | Schots-Gaelisch, Engels, Scots |
| Religie | Protestants, rooms-katholiek |
| Munteenheid | Pound Sterling (GBP) |
De Buiten-Hebriden (in historische context vaak Western Isles genoemd) zijn een groep eilanden voor de westkust van Schotland, die deel uitmaken van de Hebriden. Ze worden van het vasteland afgescheiden door de Minch. De hoofdeilanden zijn hieronder van noord naar zuid vermeld, in hun plaatselijke naam; tussen haakjes staat de Engelse benaming vermeld.
Inhoud |
[bewerk] Eilanden
- Leòdhas (= Lewis) en Na Hearadh (= Harris): dit is 1 eiland. Leòdhas refereert aan het vlakke noorden, terwijl Na Hearadh refereert aan het bergachtige zuidelijke gedeelte van het eiland.
- Tarasaigh (= Taransay)
- Uibhist a Tuath (= North Uist)
- Beinn na Faoghla (= Benbecula)
- Uibhist a Deas (= South Uist)
- Barraigh (= Barra)
- Saint Kilda (westelijk)
- en een groot aantal kleine eilanden: Beàrnaraigh (= Berneray), Bhalaigh (= Vallay), Bhatarsaigh (= Vatersay), Boraraigh (= Boreray), Campaigh (= Campay), Coppay, Flodday, Floday, Great Bernera, Gilsay, Heisgeir (= Heisker), Hermetray, Kirkibost, Lingeigh (= Lingay), Little Bernera, Little Shillay, Mealasta, Mingulay, Opsay, Orosaigh (= Oronsay), Pabaigh Mòr, Pabaigh (= Pabbay), Sanndraigh (= Sandray), Sgarabhaigh (= Scaraway), Scarp, Shiant-eilanden, Siolaigh (= Shillay), Soay Beag, Soay Mòr, Stockay, Sursay, Tahay, Vacsay, Wiay, en vele meer.
Ten westen hiervan ligt een groep afgelegen eilanden, Rockall, en de Flannan-Eilanden.
[bewerk] Cultuur en economie
Op de eilanden wordt voornamelijk Schots-Gaelisch gesproken (volgens de telling van 2001 beheerste 71,6 % van de bevolking deze taal). Er wordt ook naar de Buiten-Hebriden verwezen met de term Westelijke Eilanden. De algemene naam voor de Buiten-Hebriden is Na h-Eileanan an Iar; wanneer men de bestuurlijke regio of het kiesdistrict bedoelt, spreekt men van Eilean Siar.
De bevolking leeft er vooral van de landbouw en de visvangst en de commerciële viskwekerijen voor krabben, mosselen, zalm en forel. Toerisme vormt een bijkomende maar bescheiden industrie.
De Buiten-Hebriden staan vooral bekend voor hun strenge zondagsrust, de mensen op de Buiten-Hebriden zijn namelijk streng gelovig. De zondagsrust wordt vooral in het protestantse noorden streng nagevolgd. Het zuiden is wat lakser omdat men daar katholiek is; geregeld ontstaat er controverse omtrent de vraag of men op zondag veerdiensten moet inlassen: op de zuidelijke eilanden is er namelijk een beperkte zondagsdienst. Op zondag 9 april 2006 voer voor het eerst een veerboot naar Na Hearadh; dit veer legde in An t-Ob aan. De bewoners van Na Hearadh hadden hiertegen een petitie ingediend, maar op vraag van de bevolking van Uibhist a Tuath besliste de rederij Caledonian MacBrayne uiteindelijk de dienst te voorzien. Wel zijn vrijwel alle handelszaken gesloten op zondag (met enkele uitzonderingen in Stornoway).
Er zijn drie plaatselijke kranten, de Stornoway Gazette (voornamelijk in het Engels), Fios (gemengd) en Am Paipeir (voornamelijk in het Gaelisch). Ook de West Highland Free Press bericht gedeeltelijk over de eilanden. Daarnaast heeft de archipel enkele radiostations en een afdeling van BBC Alba.
[bewerk] Geschiedenis
Over de oorspronkelijke bewoners van de Buiten-Hebriden is vrijwel niets bekend: er zijn sporen van bewoning teruggevonden die tot 9000 jaar oud zijn. De bekende steencirkel van Calanais op het eiland Leòdhas dateert uit deze prehistorische periode en is ouder dan Stonehenge. Deze bewoners lieten ook huizen na die in de rotsachtige ondergrond waren uitgehouwen en waarvan er vele nog in goede staat zijn. Her en der langs de kust treft men ook versterkte burchten aan die de vorm van ronde torens hebben; de bekendste hiervan staat in Carlabhagh. De toren is zo'n negen meter hoog en heeft holle wanden waarin een opwaartse trap is gemaakt. De functie van deze torens is echter onduidelijk.
In de 9de eeuw kwamen Noren de eilanden koloniseren. Maar de Buiten-Hebriden kwamen pas onder Noorse controle in 1098 toen Edgar van Schotland de eilanden aan Magnus III van Noorwegen gaf. Het gebied bleef onder het bestuur van Noorwegen tot 1156 toen de Buiten-Hebriden samen werden gevoegd met het Koninkrijk van Man en de Eilanden, hoewel het koninkrijk officieus nog steeds onder het bestuur van de Noorse koning was. Op Uibhist a Tuath, nabij het gehucht Greneatobht, is het graf ontdekt van wat vermoedelijk een hooggeplaatste vikingvrouw was. Als gevolg van het verdrag van Perth (1266) werden de Buiten-Hebriden ingelijfd door het Koninkrijk Schotland.
Gedurende de Middeleeuwen stond elk eiland onder het gezag van één of meerdere clans, die relatief vredig naast elkaar leefden. De bevolking huisde nog tot de vroege twintigste eeuw in zogenaamde blackhouses: rechthoekige stenen huizen met een dak van turf, waarin een gat zat om de rook van het turfvuur buiten te laten. Deze huizen waren naar hedendaagse normen donker en vochtig. Een belangrijke nijverheid was het weven van tweed: vooral het Harris-tweed is nog steeds een prestigieuze naam (men noemt tweed op de eilanden an Clò Mòr: de grote stof).
Met de ontruiming van de Hooglanden in de Nieuwe Tijd werden de eilanden sterk ontvolkt; de Industriële Revolutie bereikte de Buiten-Hebriden relatief laat, doordat de regio sterk geïsoleerd is. Vanaf de 19de eeuw bereikte de moderne nijverheid het gebied, met de komst van regelmatige bootverbindingen.
In de jaren 80 richtte Margaret Thatcher het Scottish Office op: dit orgaan moest zorgen voor welvaartcreatie in de afgelegen gebieden door zoveel mogelijk diensten te privatiseren. Het openbaar vervoer is daardoor in handen van talloze kleine zelfstandigen, die allen hun eigen tijdsregelingen hebben. Ondanks verstedelijking in Leòdhas draait het grootste deel van de archipel nog steeds op landbouw en visvangst, waarbij schapenteelt het leeuwendeel inneemt.
Thans vormt de archipel een afzonderlijk district; lokale bevoegdheden staan onder toezicht van Comhairle nan Eilean Siar. De huidige volksvertegenwoordiger voor de Buiten-Hebriden in het Schotse parlement is Aonghas MacNèill van de SNP. Openbaar vervoer is een bevoegdheid van Comhairle na Gaidhealtachd, die ook de Highlands voor haar rekening neemt. Om het behoud van de Gaelische taal, die sterk bedreigd wordt, bekommert zich sinds 1986 Comunn na Gàidhlig; Gaelische initiatieven worden sinds 2003 voor heel Schotland gecoördineerd door Bòrd Gàidhlig na h-Alba.
[bewerk] Bereikbaarheid
[bewerk] Ferry
- Vanuit Ulapul (= Ullapool) vaart er 2 maal per dag een ferry naar Steòrnabhagh (= Stornoway) op Leòdhas.
- Vanuit Uig op Skye kan men naar Tairbeart (= Tarbert) op Na Hearadh en naar Loch na Madadh (= Lochmaddy) op Uibhist a Tuath.
- Vanuit Mallaig kan men naar Loch Baghasdail (= Lochboisdale) op Uibhist a Deas en naar Bagh a' Chaisteil (= Castelbay) op Barraigh.
- Vanuit Oban kan men eveneens naar Uibhist a Deas en Barraigh.
[bewerk] Luchtvaart
In Stornoway, de hoofdstad, is er een luchthaven waar er vliegtuigen landen vanuit Glasgow en Inverness. Voorts is er een landingsplaats op het Traigh Mhòr-strand van Barraigh, en een kleine luchthaven nabij Baile Mhanaich (= Balivanich) op Beinn na Faoghla.
