Acetonperoxide

acetonperoxide
Chemische formule en molecuulmodel
Algemeen
Molecuulformule	C9H18O6
Smiles	C1(C)(OOC(C)(OOC(C)(OO1)C)C)C
IUPAC
Andere namen	triaceton-triperoxide, TATP, peroxyaceton, tricycloaceton-peroxide, TCAP
CAS-nummer	[1]
EINECS-nummer
EG-nummer
VN-nummer
Beschrijving	zeer instabiel explosief
Vergelijkbaar met
Waarschuwingen en veiligheidsmaatregelen
E, explosiegevaarlijk
Carcinogeen
Hygroscopisch
Risico (R) en veiligheid (S)	R-zinnen: S-zinnen:
Omgang
Opslag
ADR-klasse
MAC-waarde
LD50 (ratten)	mg/kg
LD50 (konijnen)	mg/kg
MSDS-fiches
Fysische eigenschappen
Aggregatietoestand
Kleur
Dichtheid	1,8 g/cm³
Molmassa	222,24 g/mol
Smeltpunt	91 °C
Kookpunt	°C
Vlampunt	°C
Zelfontbrandingstemperatuur	°C
Dampdruk	Pa
Oplosbaarheid in water	g/L
Goed oplosbaar in
Slecht oplosbaar in
Onoplosbaar in
Dipoolmoment	D
Viscositeit	Pa·S
Kristalstructuur
ΔfGog	kJ/mol
ΔfGol	kJ/mol
ΔfGos	kJ/mol
ΔfHog	kJ/mol
ΔfHol	kJ/mol
ΔfHos	kJ/mol
Sog, 1 bar	J/mol·K
Sol, 1 bar	J/mol·K
Sos	J/mol·K
Cop,m	J/mol·K
Evenwichtsconstanten
Klassieke analyse
Spectra
Waar mogelijk zijn SI-eenheden gebruikt. Tenzij anders vermeld zijn standaard omstandigheden gebruikt (298,15K of 25°C, 1 bar)

Acetonperoxide of TATP is een springstof behorend tot de peroxiden. De stof is zeer instabiel: hitte, wrijving, schokken, statische elektriciteit kunnen het doen detoneren. Het gemak waarmee het gemaakt kan worden maakt het bijzonder gevaarlijk. De grondstoffen waterstofperoxide, aceton en zwavelzuur of zoutzuur zijn gemakkelijk verkrijgbaar.

Het is ook gekend onder de namen triaceton-triperoxide (TATP), peroxyaceton en tricycloaceton-peroxide (TCAP). In feite bestaan er twee varianten: diaceton-diperoxide (de dimeer) en triacetontriperoxide (de trimeer). De dimeer ontploft met minder kracht maar is gevoeliger, de trimeer heeft wat meer kracht maar is iets minder gevoelig. Bij een reactie tussen aceton en waterstofperoxide met een temperatuur boven de 10 graden C ontstaat vooral de dimeer, bij lagere temperatuiren de trimeer. Ook bij lagere temperaturen ontstaat echter altijd een beetje dimeer.

Acetonperoxide wordt niet gebruikt door legaal werkende explosievendeskundigen, maar wel in een guerrillacontext. Het explosief wordt vaak gebruikt bij zelfmoordacties door Palestijnen op de westelijke Jordaanoever, in de schoenbom van Richard Reid en werd gebruikt bij de terroristische aanslagen in Londen van 7 juli 2005. Acetonperoxide wordt geregeld door de Israëlische autoriteiten in beslag genomen en heeft daarnaast ook al velen het leven gekost die het bereidden.

In 2004 maakte een 15-jarige scholier zelf acetonperoxide door het recept van internet te halen en de ingredienten uit de winkel. Hij raakte zwaar gewond toen het explosief, in een blikje bewaard, door hem tot ontploffing werd gebracht. Thuis bleek hij nog tien gram van dit hoogexplosieve goedje te bewaren. Incidenten zoals deze bewijzen dat veel hobbyisten het middel makkelijk kunnen maken, maar zich niet realiseren dat de explosieve werking van de stof exteem krachtig is, en de stof nog instabieler is dan nitroglycerine!

Conventionele explosieven zoals TNT detoneren door een reactie tussen de brandstof-component en de oxiderende component. Het explosieve karakter van TATP is gebaseerd op de desintegratie van de moleculen van triaceton-triperoxide waarbij aceton, zuurstof en ozon vrijkomt. De overgang van vaste stof naar gas geeft een volumevergroting. Omdat deze expansie zo snel en massaal plaatsvindt, heeft het een explosief karakter. Bij deze chemische reactie komt relatief weinig warmte vrij.

Acetonperoxide sublimeert vrij makkelijk en ruikt enigzins naar worst. Deze eigenschap maakt het zeer gevaarlijk de stof in een pot met schroefdop te bewaren: het middel kan sublimeren en neerslaan in het schroefdeksel, zodat het openschroeven kan leiden tot een detonatie.

Bij hoeveelheden van minder dan 2 gram verbrandt acetonperoxide op agressieve wijze, bij grotere hoeveelheden detoneert het.

Reactievergelijking vorming AP:

3(CH₃)₂CO + 3H₂O₂ → C₉H₁₈O₆ + 3H₂O

Reactievergelijking detonatie AP:

2C₉H₁₈O₆ + 21 O₂ → 18 H₂O + 18 CO₂

Chemische eigenschappen betreffende het explosief karakter:

• Gevoeligheid: 8/10 (1=AN, 5=ANNM, 10=NI3)
• Snelheid van detonatie: 5300 m/s
• Primair of secundair: Primair