اسپرانتو
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
زبان اسپرانتو موفق‌ترین زبان علمی یا فراساخته جهان است[نیاز به ذکر منبع]. دربارهٔ تعداد متکلمین این زبان - که در تمامی کشورهای جهان وجود دارند[نیاز به ذکر منبع] - تاکنون اعداد و ارقام بسیار متفاوتی تخمین زده شده‌است که حتی بر اساس پایین‌ترین برآوردها نیز، تعداد گویشوران آن دست کم چندین میلیون نفر است[نیاز به ذکر منبع].
فهرست مندرجات |
[ویرایش] تاریخچه
زبان بین‌المللی اِسپـِرانتو در سال ۱۸۸۷ (میلادی) (۱۲۶۶ خورشیدی) توسط نابغهٔ لهستانی دکتر لودویک لازاروس زامنهوف ساخته شد. اسپرانتو به علت ساختار علمی و آسان خود مورد توجه متفکران و دانشمندان با ملیتهای گوناگون قرار گرفته و به خاطر ویژگیهای منحصر به فرد آن، سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی سازمان ملل متحد (یونسکو) در سال ۱۹۵۴ (میلادی) به اتفاق آراء آن را به عنوان زبان بین المللی و بی‌طرف به رسمیت شناخت و آموزش اسپرانتو را به تمامی کشورهای عضو خود توصیه کرد. همچنین «یونسکو» در استقبال از صدمین سالگرد انتشار زبان اسپرانتو در سال ۱۹۸۶ (میلادی) (۱۳۶۵) در قطعنامه‌ای دیگر ضمن تأکید بر تصمیم قبلی خود، مراتب پشتیبانی خود را از آموزش و گسترش زبان بین‌المللی اسپرانتو در سراسر جهان ابراز داشته‌است.
اسپرانتو زبان ملی هیچ کشوری نیست و آموزش آن غرور فرهنگی هیچ ملتی را خدشه‌دار نساخته و باعث تحقیر ایشان نمی‌شود و بر همین اساس است که روز به روز در عرصه‌های مختلف بین‌المللی مورد استقبال و کاربرد بیشتر قرار می‌گیرد. هر سال صدها کنگره، کنفرانس، سمینار و نشست در زمینه‌های گوناگون به زبان اسپرانتو در کشورهای مختلف دنیا برگزار می‌شود، که از مهم‌ترین آنها کنگرهٔ بین‌المللی اسپرانتو (UK)، کنگرهٔ بین‌المللی جوانان اسپرانتودان (IJK)، کنگرهٔ جهانی پزشکان اسپرانتودان (IMEK) و... را می‌توان نام برد.
سازمان جهانی اسپرانتو (UEA) به عنوان مشاور رسمی سازمان ملل متحد و یونسکو در ردیف سازمانهای بی‌طرف بین‌المللی قرار دارد و شبکهٔ نمایندگی آن با بیش از ۲۰۰۰ عضو در ۱۰۰ کشور جهان پاسخگوی هرگونه نیاز اطلاعاتی اسپرانتودانان در زمینه‌های گوناگون است. شبکه Pasporta Servo (خدمات گذرنامه‌ای) از جمله خدمات ویژه‌ای است که در جهان اسپرانتو وجود دارد، بدین معنی که اسپرانتودانان در سفر به کشورهای دیگر مورد پذیرائی کسانی که آمادگی خود را جهت پذیرش مهمان در کتابچه‌ای که هر سال منتشر می‌شود، ثبت نموده‌اند، قرار می‌گیرند و بدین سان هزینه‌های اقامت در هتل‌های گرانقیمت را متقبل نمی‌شوند، هم اکنون این شبکه در ۶۶ کشور جهان فعال است.
انجمنهای گوناگون و بین‌المللی اسپرانتو این امکان را به افراد می‌دهد که نیازهای اطلاعاتی خود را در کوتاهترین زمان ممکن برآورده سازند. انجمن بین‌المللی پزشکان اسپرانتودان (UMEA)، انجمن بین‌المللی معلمان اسپرانتودان (ILEI)، انجمن علمی اسپرانتودانان (ISAE)، انجمن بین‌المللی روزنامه‌نگاران اسپرانتودان (TEĴA)، شبکه بین‌المللی ترجمه به‌وسیلهٔ اسپرانتو (ITRE)، انجمن نویسندگان اسپرانتو (EVA)، انجمن بین‌المللی مطالعات مذهبی و خداشناسی (ASISTI) و ... از جمله مراکزی هستند که اطلاعات تخصصی در اختیار علاقمندان قرار می‌دهند و نشریات تخصصی خود را به اسپرانتو در سطح جهان منتشر می‌کنند.
انتشار صدها روزنامه، مجله، ماهنامه، فصلنامه، سالنامه، گاهنامه، کتابهای علمی، فنی، فرهنگی، هنری و ادبی به اسپرانتو جریان یکسویهٔ انتقال اطلاعات در نظام کنونی بین‌الملل را متحول ساخته‌است و به همهٔ اسپرانتودانان این امکان را می‌دهد که در شرایطی برابر از دستاوردهای علمی و فنی استفاده کنند. فرستنده‌های رادیویی بین‌المللی از بسیاری از کشورهای جهان مانند: چین، برزیل، کوبا، اتریش و ... بصورت روزانه و هفتگی به اسپرانتو برنامه پخش می‌کنند.
[ویرایش] دستور زبان
در زبان اسپرانتو واسپین حرف هر واژه (پایانه) نشان دهندهٔ هویت دستوری و نقش واژه در جمله‌است. برای نمونه حرف یا پایانهٔ o نامساز؛ حرف a صفت‌ساز و حرف e قیدسازند.
ازآنجا که مفعول در زبان اسپرانتو پایانهٔ n می‌گیرد و صفت در این زبان چه از لحاظ مفعول بودن و چه در تعداد (جمع و یا مفرد بودن) از موصوف پیروی می‌کند، ساختار جمله‌های اسپرانتو - برخلاف بیشتر زبان‌های اروپایی که نخست «کننده» یا فاعل، سپس فعل (کارواژه) و آنگاه دیگر بخش‌های جمله مانند مفعول چیده می‌شوند - آزاد است. به این معنی که در زبان اسپرانتو جابجایی ارکان اصلی جمله هیچ تغییری در معنا و مفهوم جمله ایجاد نمی‌کند. گوینده مجاز است باتوجه به زبان مادری خویش هرطور که راحت است ساختار جمله را تغییر دهد، مانند:
- Mi amas vin
- Amas mi vin
- Vin mi amas
- Mi vin amas
- Vin amas mi
- Amas vin mi
- که همگی آنها به معنی «من تو را دوست دارم» است.
[ویرایش] الفبا
زبان اسپرانتو با الفبای لاتین نوشته می‌شود و دارای ۲۸ حرف است. الفبای اسپرانتو برخلاف زبان‌های دیگر کاملاً آوایی یا فونتیک است، یعنی هر حرف فقط و فقط یک جور تلفظ می‌شود و برای نگاشتن هر صدا تنها و تنها یک حرف وجود دارد. به این دلیل خواندن و نوشتن یا تلفظ و املا در زبان اسپرانتو فوق‌العاده آسان است و پس از چند ساعت فراگیری الفبای آن، هیچ مشکلی برای فرد در زمینهٔ املا و تلفظ وجود نخواهد داشت. در نتیجه فراگیری زبان اسپرانتو بدون معلم و کلاس - و تنها با کمک یک کتاب یا سایت خودآموز - به آسانی ممکن است.
چهار حرف، q، w، x، y در اسپرانتو وجود ندارند اما شش حرف دیگر ĉ، ĝ، ĥ، ĵ، ŝ، ŭ وجود دارند. الفبای زبان اسپرانتو عبارت است از:
a b c ĉ d e f g ĝ h ĥ i j ĵ k l m n o p r s ŝ t u ŭ v z
[ویرایش] واژگان اسپرانتو
در زبان اسپرانتو کلمه از ریشهٔ واژه به‌علاوهٔ پیشوند، پسوند و پایانه تشکیل می‌شود.
- پایانه‌ها
مانند o که پایانهٔ اسم است، مثل Patro به معنی پدر، و a که پایانهٔ صفت است مانند Patra به معنی پدری یا پدرانه
- پسوندها
مانند in که پسوند تأنیث یا مونث بودن است، مانند Patrino به معنی مادر، و id که پسوند زادگی است، مانند Kokido به معنی جوجه خروس (Koko یعنی خروس).
- پیشوندها
مانند eks که پیشوند سابق یا قبلی است، مانند eksreĝo شاه سابق.
حدود ۸۰٪ واژگان اسپرانتو از زبان‌های لاتین و بقیه آن را واژگانی از زبان‌های دیگر جهان مانند فارسی، عربی، ترکی، چینی، و ... تشکیل می‌دهند. علت این امر پیدایش علوم و فنون جدید در کشورهای غربی است، که عموماً زبان‌های لاتینی دارند و برای نامیدن پدیده‌ها و یافته‌های جدید از ریشه‌های لاتینی استفاده کردند. اما برای بیان مفاهیم سنتی و فرهنگی خاص ملل دیگر، مانند ایرانیان، اعراب، ترک‌ها، چینی‌ها و ... اسپرانتو از واژگان زبان‌های ایشان بهره جسته‌است، مانند کلمهٔ derviŝo (درویش) از زبان فارسی.
[ویرایش] ادبیات اسپرانتو
اسپرانتو به لحاظ قدرت و غنای ادبی و علمی خود، در ترجمهٔ وفادار و نزدیک به اصل آثار گوناگون از توانائی ویژه‌ای برخوردار است. ترجمهٔ هزاران اثر ادبی و علمی مشهور جهان به زبان اسپرانتو - از جمله آثار حافظ، خیام، شکسپیر، گوته، تالکین، و ... - اثباتی قانع کننده بر این امر است. جدای از ادبیات ترجمه‌ای، اسپرانتو از ادبیات اصیل خود نیز بهره‌مند است. وجود هزاران شعر و کتاب ادبی و علمی که توسط نویسندگان اسپرانتوزبان در سراسر جهان نوشته و منتشر شده‌است، به خوبی گویای این پدیدهٔ جالب است. به عنوان مثال، ویلیام الد که نویسنده و شاعر توانایی در زبان اسپرانتو است، تاکنون چندین بار نامزد دریافت جایزهٔ ادبی نوبل شده‌است.
[ویرایش] فراگیری زبان اسپرانتو
جدیدترین خودآموز زبان اسپرانتو به زبان فارسی "آسانترین زبان دنیاً نام دارد که توسط نشر آرویج، و در بیش از ۶۰۰ صفحه همراه با آموزش درس به درس، لغتنامه اسپرانتو-فارسی و فارسی-اسپرانتو و مرجع دستور زبان اسپرانتو، منتشر شده‌است.
[ویرایش] فصلنامه اسپرانتوی ایران
پیام سبزاندیشان فصلنامهٔ دوزبانه‌ای (به فارسی و اسپرانتو) است که چندین سال است منتشر می‌شود. هر شمارهٔ این مجله در ۵۶ صفحه، که نیمی از آن به زبان فارسی و نیم دیگر به زبان اسپرانتو است، منتشر می‌گردد. متن کامل مطالب این مجله به صورت رایگان از جمله در این وب‌گاه در اختیار عموم قرار دارد.
[ویرایش] مراکز اسپرانتوی ایران
- موسسه سبزاندیشان
[ویرایش] کتابشناسی اسپرانتو در ایران
آقای علی کوثری مشغول تهیهٔ کتابشناسی اسپرانتو در ایران هستند. در این وب‌گاه می‌توانید نتیجهٔ زحمات ایشان را ببینید.
[ویرایش] ویکی‌پدیا به زبان اسپرانتو
روایت اسپرانتوی ویکی‌پدیا از غنی‌ترین روایت‌های ویکی‌پدیا در جهان است. علت اصلی این امر سهولت فراگیری زبان اسپرانتو برای همه در سراسر گیتی و در پی آن امکان کمک کردن ایشان به تکمیل کردن ویکی‌پدیای اسپرانتوزبان است. به عنوان نمونه مطالبی که در ارتباط با ایران در این ویکی‌پدیا دربارهٔ بم و ارگ تاریخی آن، سهراب سپهری، خیام، ابوسعید ابوالخیر و ... است، حتی در روایت انگلیسی ویکی‌پدیا وجود ندارد و در برخی موارد (مانند بم و ارگ تاریخی آن و محسن مخملباف) منبع ترجمهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، ویکی‌پدیای اسپرانتو است.
