Iŵl Cesar
Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.
Roedd Iŵl Cesar (Lladin: Gaius Iulius Caesar; 13 Gorffennaf 100 CC–15 Mawrth 44 CC) yn arweinydd milwrol a gwleidydd ym mlynyddoedd cynnar yr Ymerodraeth Rufeinig.
Daeth Cesar i rym yn gyntaf yn 60 CC mewn cynghrair gyda dau wleidydd arall, sef Gnaeus Pompeius Magnus (Pompei Mawr) a Marcus Licinius Crassus. Galwyd y cynghrair yma yn y triumvirate. Yn ôl eu cytundeb, daeth Cesar yn lywodraethwr dros Gâl, sef yr ardal sydd yn cwmpasu Gogledd yr Eidal, y Swistir a Ffrainc heddiw. Bu Cesar yn arweinydd yn ystod y Rhyfel Galaidd yn erbyn pobl Germania, a oedd eisiau symud i'r ardal. Ysgrifennodd Cesar am y rhyfel yma, 8 mlynedd o hyd, yn ei lyfr De Bello Gallico.
Nid oedd llywodraethwr Gâl yn medru mynd i Rufain heb ganiatâd y Senedd. Pan oedd gyrfa Cesar fel llywodraethwr y dalaith bron ar ben roedd ganddo broblemau gwleidyddol ac roedd yn awyddus i ddychwelyd i Rufain cyn gynted â phosib rhag i'w elynion gwleidyddol ennill y blaen arno. Meddiannodd Cesar y ddinas gyda'i fyddinoedd a gwnaeth ei hun yn deyrn.
Priododd Cesar dwy ferch Rufeinig ond ni chawsant plant. Teithiodd i'r Aifft lle bu cwrdd â'r Brenhines Cleopatra. Syrthiasant mewn cariad a cafodd Cleopatra fab o'r enw Caesarion ond nid oedd y ddau yn gallu priodi yn ôl y gyfraith Rufeinig. Penododd Cesar ei nai Octavianus fel ei aer yn hytrach na'i unig blentyn. Daeth Octavianus i gael ei adnabod yn hwyrach fel Cesar Awgwstws, ymerodr cyntaf Rhufain.
Roedd pobl a oedd o blaid Senedd cryf yn anfodlon bod gan Iŵl Cesar gymaint o bŵer. Ar Ides (sef canol y mis) Mawrth 44 CC galwyd Cesar i'r Senedd a llofruddiwyd ef gan gyfaddawdwyr yn cynnwys ei ffrind Marcus Iunius Brutus a Gaius Cassius Longinus.
[golygu] Dyfyniadau
- Veni, vidi, vici
- Deuais, gwelais, concwerais.
- Gallia est omnis divisa in partes tres
- Mae Gâl wedi ei rhannu yn dair rhan (Llinell cyntaf De Bello Gallico).
- Et tu, Brute? (A ti hefyd, Brutus?) Then fall, Caesar!
- Geiriau olaf Cesar yn nrama William Shakespeare, Julius Caesar.
