Sjedinjene Američke Države
From Wikipedia
|
||||
| Državne Krilatice: (1776-): E Pluribus Unum (Latinski; "Od mnogih, jedna") (1956-): In God We Trust (Engleski; "U Boga vjerujemo") |
||||
 |
||||
| Službeni Jezik | Ni jedan službeni. | |||
| Glavni Grad | Vašington DC | |||
| Predsjednik Države | Džordž V. Buš | |||
| Površina - Ukupno - % voda |
3. na svijetu 9.631.418 km² 4.875% |
|||
| Stanovništvo - Ukupno (2002) - Gustoća |
3. na svijetu 293.027.571 32/km² |
|||
| Nezavisnost - Proglašena - Prihvaćena |
Od Velike Britanije Jul 4, 1776 Septembar 3, 1783 |
|||
| Valuta | Dolar | |||
| Vremenska zona | UTC -5 do UTC -11 | |||
| Državna Himna | The Star-Spangled Banner (Barjak posut zvjezdicama) |
|||
| Internetski domen | .GOV .EDU .MIL .US .UM | |||
| Pozivni Broj | 1 | |||
Sjedinjene Američke Države, ili S.A.D. (United States of America na Engleskom), su država u Sjevernoj Americi, sa populacijom od otprilike 300 000 000 stanovnika. S.A.D. je jedna od najmoćnijih država na svijetu i ekonomski i politički. Sjedinjene Američke Države su nastale od Engleskih kolonija u Sjevernoj Americi. Nezavisnost su dobili od Velike Britanije 4. 7. 1776. godine. Od tada kroz ratovanje i mirnu ekspanziju, Sjedinjene Američke Države se proširuju sve do Tihog Okeana. Sjedinjene Američke Države su u prethodnih 300 godina učestvovale u nekim od najvažnijih događaja u svjetskoj historiji.
Sadržaj/Садржај |
[edit] Historija
Glavni članak: Historija Sjedinjenih Američkih Država
Prije dolaska Evropljana na kontinent, na području sadašnjih Američkih Država živjela su razna plemena Američkih starosjedilaca (Poznatijih kao "Indijanci"). Nije precizno utvrđeno odakle potiču američki starosjedioci, ali se smatra se da je bar jedna grupa došla iz Sibira prije otprilike 20.000 godina. Kolumbovo putovanje nije bilo prvo prvo putovanje na kojem su Evropljani "pronašli" novi svijet ali je najzančajnije. Poslije njegovog putovanja, Španija i Francuska su uspostavile kolonizacijska carstva u Sjevernoj i Južnoj Americi.
Englezi su relativno kasno uspostavili kolonije, ali njihove kolonije na istočnoj obali Sjeverne Amerike su bile najuspješnije. Većina naseljava engleske kolonije prvenstveno u nadi da će se obogatiti. Mnogi se kasnije odlučuju za put u nadi za vjerskom slobodom na novom kontinentu. Zbog ovih i raznih ostalih razloga, 13 različitih kolonija je osnovano do 1750ih godina. Poslje velikog Francusko-Engleskog rata, Englezi su uspostavili veliki porez na engleske kolonije da bi mogli naplatiti ratnu štetu. Amerikanci su se odvojili od Velike Britanije 1775. godine većinom zbog političko-ekonomskih razloga čime počinje Američki rat za nezavisnost.
Amerikanci su dobili rat za nezavisnost uz pomoć Francuza. 1787. godine napisan je Ustav Sjedinjenih Američkih Država, koji 1789. uspostavlja prvu modernu demokratiju na svijetu. Sjedinjene Američke Države lagahno počinju da se šire. Pod vodstvom Džordža Vašingtona (George Washington) i njegovih nasljednika, Amerika nastoji da se udalji od Evropske politike. Ipak, Amerika kupuje teritoriju Luiziane od Francuza 1803. godine a 1812. godine Amerika ponovo ratuje sa Velikom Britanijom i skoro dolazi na rub poraza.
U prvoj polovini 19. vijeka, Sjedinjene Američke Države nastavljaju da se šire. 1846. godine, Sjedinjene Države vode rat protiv Meksika koji lagahno dobivaju, osvajajući čak Meksiko Siti. U mirnim uslovima, Sjedinjene Države se proširuju do Tihog Okeana. Međutim, problem ropstvoa u Americi postaje evidentan. 1861. godine počinje Američki građanski rat između Juga i Sjevera. Sjeverne snage pobijeđuju i u dogledno vrijeme ropstvo biva ukinuto u Sjedinjenim Američkim Državama ali se država neće u potpunosti oporaviti od građanskog rata sve do 20. vijeka.
1917. godine, Sjedinjene Američke Države ulaze u Prvi Svjetski Rat. Užas rata ima utjecaj na kulturni pokret 1920ih godina danas poznat kao "Roaring 20s" ili "Džez Era". Prosperitet i bogatsvo ovog doba brzo nestaje tokom velike depresije 1930ih godina. Sa ulaskom u Drugi Svjetski Rat, Amerika se uspijeva riješiti ekonomske depresije. Sjedinjene Američke Države i saveznici dobijaju rat. Pred kraj rata, Amerika postaje prva država na svijetu koja upotrjebljava Atomsku Bombu.
Druga polovina 20. vijeka u historiji Sjedinjenih Država je poznata po rivalstvu sa Sovjetskim Savezom, poznatom kao "Hladni Rat". Hladni Rat u par navrata ispoljava tendenciju da preraste u otvoren sukob ali godinu utrke u naoružavanju izmjeđu dvije države ekonomski lome Sovjetski Savez koji se raspada 1991., dok Sjedinjene Države prosperiraju pod vodstvom Ronalda Regana (Ronald Reagan). Po koncu Hladnog Rata, Amerika postaje jedina supersila na svijetu. Poslje terorističkog napada u Nju Jorku 2001., Američki predsjednik Džordž Buš (George Bush) proglašava Rat protiv terorizma.
[edit] Politika
Glavni članak: Politika Sjedinjenih Američkih Država
Vlada i politika Sjedinjenih Država je zasnovana na Ustavu Sjedinjenih Američkih Država, napisanom 1787. godine. Ustav iz 1787 je do danas dopunjen sa nekoliko amandmana. Prvih 10 su prihvaćeni nedugo poslije nastanka samog ustava. Grupno se nazivaju "Spisak Prava" (Bill of Rights), a odnose se na osnovna prava državljana Sjedinjenih Američkih Država, kao što su pravo na slobodu govora i vjeroispovjesti.
Vlada Sjedinjenih Američkih Država je jedna od najstarijih na svijetu. Kao federalna demokratija, sastoji se od izvršne, zakonodavne, i sudske vlasti. Izvršna vlast se sastoji od predsjednika i njegovog kabineta, uz dodatak raznih državnih službi.
Zakonodavna vlast je Kongres Sjedinjenih Američkih Država, koji se sastoji od Doma Zastupnika (House of Representatives) i Senata (Senate). Zastupnici i Senatori su podijeljeni po saveznim državama. U Domu Zastupnika svaka savezna država ima broj predstavnika razmjeran njenom broju stanovnika, dok u Senatu svaku državu zastupaju dva senatora. Broj zastupnika u Domu Zastupnika se mijenja svakih deset godina nakon popisa, i trenutno dom broji 435 zastupnika. Senat trenutno broji 100 Senatora.
Sudska vlast se sastoji od svih sudova u Sjedinjenim Državama. Vrhovni Sud Sjedinjenih Američkih Država broji devet sudija, koji su na doživotnom mandatu. Nakon smrti ili povlačenja sudije, predsjednik S.A.D.-a bira novog sudiju.
Svaka savezna država u Sjedinjenim Državama ima svoju vladu, čije su granice moći ispod nivoa moći federalne vlade. Koliko tačno ovlasti svaka država može imati je tema mnogih rasprava u američkoj politici. Glavne političke stranke Sjedinjenih Država su Republikanska Stranka i Demokratska Stranka.
[edit] Političke Podjele
Sjedinjene Američke Države se sastoje od 50 saveznih država. Svaka savezna država ima svoju vladu koja u glavnom radi po istom principu kao federalna vlada u Vašington D.C.-ju. Svaka država ima glavni grad i državne simbole, kao i ustav i zakone. Jedino zakoni koji su proturječni postojećem federalnom zakonu nisu dozvoljeni. Tačan balans nezavisnosti kojeg bi savezne države trebale imati od federalne vlade je kroz historiju tema brojnih rasprava Američkoj politici, naročito tokom 19. vijeka. Svaka savezna država ima skraćenicu, npr. AZ za saveznu državu Arizonu.
Osim saveznih država, Sjedinjene Države broje i jedan Federalni distrikt; Distrikt Kolumbije, gdje je smješten Vašington D.C.. Nekoliko otočnih teritorija je također u sastavu Sjedinjenih Država. To su: Američka Samoa; Bejkr ostrvo; Gvam; Hauland ostrvo; Džarvis ostrvo; Džonston Atol; Kingman Rif; Midvej Atol; Navasa ostrvo; Sjeverna Marijanska ostrva; Palmajra atol; Porto Riko; Djevičanska ostrva i Vejk ostrvo.
Savezne Države u sastavu Sjedinjenih Američkih Država su:
|
|
[edit] Geografija
Sjedinjene Američke Države su površinom treća najveća država na svijetu, poslje Rusije i Kanade, sa ukupnom površinom od 9 631 418 km². Sa ovako ogromnom teritorijom, geografija Sjedinjenih Američkih Država u velikoj mjeri varira od jednog područja do drugog. Epalejšn i Roki planine su dva glavna planinska masiva na teritoriji Sjedinjenih Država. Roki Planine su visočije i nalaze se na zapadu, dok se niže, Epalejšn planine nalaze na istoku.
Istočno od rijeke Misisipi (Najveće rijeke u Sjevernoj Americi) je u glavnom šumovito. Epalejšn planine djele ovo područje u Istočne i Srednjozapadne Sjedinjene Američke Države, iako se "južne države" često smatraju posebnom regijom primarno zbog kulturnih razloga. Zapadno od Misisipija su Zapadne Sjedinjene Američke Države. Između Misisipija i Roki planina nalazi se Velika ravnica (S.A.D.) (Većina Divljeg Zapada) dok se Tihooceanske Sjedinjene Američke Države nalaze zapadno od Roki planina. Daleka država Aljaska se smatra arktičkom zemljom, dok se Havaji smatraju tropskim područijem.
Sjedinjene Američke Države imaju dugu granicu sa Kanadom i Meksikom. Granica između Kanade i Sjedinjenih Država je duga 8 893 km a granica između Meiksika i S.A.D.-a je duga 3 326 km. 19 924 km granice Sjedinjenih Američkih Država dira okeane i mora. Što se tiče klime, većina Sjedinjenih Američkih Država ima blagu klimu, izuzev nekoliko područja koji imaju Arktičku klimu (Aljaska), ili Tropsku klimu (Florida, Havaji). Neka područja Sjedinjenih Američkih Država imaju visok rizik od Urigana, Tornada, i zemljotresa.
[edit] Privreda
Sjedinjene Američke Države su trenutno privredno najjača zemlja u svijetu. 2003. godine, ukupan bruto domaći proizvod je iznosio 10,98 milijardi američkih dolara (USD) što iznosi 37 800 USD po glavi satnovnika.
Privreda se odvija po kapitalističkom sistemu, ali postoje i socijalni programi, poput "Medikera" (Medicare) i "Medikejda" (Medicaid). Ovi programi međutim nisu efikasni u poređenju sa sličnim programima u drugim privredno razvijenim državama.
Valuta Sjedinjenih Američkih Država je Američki Dolar koji isto služi kao valuta u nekim drugim zemljama svijeta, poput Ekvadora. Burzne dionice Sjedinjenih Američkih Država su poznate kao pokazitelji stanja svjetske privrede.
Najveći trgovinski partner Sjedinjenih Država je Kanada. Ostali međunarodni partneri su Meksiko, Evropska Unija, Japan, Indija, i Južna Koreja. Trgovina sa Kinom je također vrlo značajna.
Sjedinjene Države su treća najpopularnija destinacija svjetskih turista, poslje Francuske i Španije.
==Stanovništvo==
Glavni članak: Stanovništvo Sjedinjenih Američkih Država
Prema najnovijim procjenama, Sjedinjene Države trenutno broje oko 293 027 571 stanovnika. Glavne etničke grupe su Bijelci, Afrički Amerikanci, Hispanci, Azijski Amerikanci, i Američki starosjedioci.
Većina Amerikanaca su bijelci. Od toga, 23% su porijeklom Njemci, 16% Irci, 13% Englezi, 6% Italijani, 6% Nizozemci, i 7% Slaveni (U glavnom iz Poljske i Rusije).
Afrički Amerikanci čine malo manje od 13% stanovništva Sjedinjenih Država. Hispanci čine 13,4% stanovništva, ali dolaze iz raznih zemalja iz Centralne i Južne Amerike. Većina su Meksikanci koji su tekođer čine većinu u nekim saveznim državama na jugozapadu zemlje. Azijski Amerikanci čine 4,2% stanovništva a Američki Starosjedioci tek 1.5%.
Što se tiče religija, 2001. godine većina Amerikanaca (52%) su Protestanti, 24,5% Katolici, 13,2% ne pripada određenoj vjeri, i 1.3% su Jevreji. Muslimani i Budisti čine manje od 1% ukupnog stanovništva.
Prema procjenama Američke vlade, otprilike 130 000 Bošnjaka živi u Sjedinjenim Državama. Večina se nalazi u centralno-zapadnoj regiji, u gradovima poput Sv. Luisa i Čikaga (25 000+ u tim gradovima). U nekim malim gradovima poput Jutike (Nju Jork država) ili Hemtremik, Bošnjaci čine većinski dio stanovništva. Prema nekim procjenama, Bošnjaci su treča največa grupa Muslimana u Americi.
[edit] Kultura
Glavni članak: Kultura Sjedinjenih Američkih Država
Kultura Sjedinjenih Država je imala ogroman utjecaj na svijet. Američka muzika je poznata širom svijeta. Čuveni stilovi Džez i Bluz su oba iz Sjedinjenih Država, a Amerikanci su imali veliki utjecaj na Rok N Rol muziku.
Američki filmovi su također izuzetno popularni u svijetu (Džejms Bond naprimjer). Čuveni Holivud se nalazi u Los Anđelesu.
Sjedinjene Države imaju preko 4 000 fakulteta, a neki poput Harvarda (Harvard) i Jejla (Yale) su među najčuvenijim i visoko-obrazovnim institucijama na svijetu. Mnogi poznati pisci i naučnici, poput Mark Tvejna (Mark Twain) i Tomas Edisona (Thomas Alva Edison) su bili Amerikanci.
[edit] Relevantni članci
- Komunikacije u Sjedinjenim Američkim Državama
- Prijevoz u Sjedinjenim Američkim Državama
- Vanjski poslovi Sjedinjenih Američkih Država
- Vojska Sjedinjenih Američkih Država
[edit] Vanjski linkovi
- Službena stranica vlade Sjedinjenih Američkih Država (eng.)
- Ambasada Sjedinjenih Američkih Država u Bosni i Hercegovini
- Usaak
| Politička podjela Sjedinjenih Američkih Država |  |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
|||||||
| Uredi | Države Sjeverne i Srednje Amerike | |
|
Antigva i Barbuda | Bahami | Barbados | Belize | Dominika | Dominikanska Republika | Grenada | Gvatemala | Haiti | Honduras | Jamajka | Kanada | Kostarika | Kuba | Meksiko | Nikaragva | Panama | Salvador | Sjedinjene Američke Države | Sveta Lucija | Sveti Kristofor i Nevis | Sveti Vincent i Grenadini | Trinidad i Tobago |
||
| Teritoriji: Američki Djevičanski Otoci | Angvila | Aruba | Bermudi | Britanski Djevičanski Otoci | Gvadalupa | Kajmanski Otoci | Martinik | Montserrat | Navassa Otok | Nizozemski Antili | Portoriko | Saint-Pierre i Miqeulon | Turks i Caicos Otoci | ||
