Traktat Antarktyczny

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Traktat Antarktyczny, znany także jako Pakt lub Układ Antarktyczny (ang.Antarctic Treaty) - międzynarodowa umowa regulująca polityczno-prawny status Antarktydy, jedynego niezamieszkanego kontynentu. W porozumieniu tym Antarktyda zdefiniowana jest jako lądolód położony na południe od równoleżnika 60° S.

Traktat Antarktyczny podpisano 1 grudnia 1959 w Waszyngtonie, ale wszedł on w życie dopiero 23 czerwca 1961. Sygnatariuszami było 12 państw, które podczas III Międzynarodowego Roku Geofizycznego (1957-58) prowadziły badania geograficzne na Antarktydzie. Były to: Argentyna, Australia, Belgia, Chile, Francja, Japonia, Nowa Zelandia, Norwegia, RPA, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i Związek Radziecki. Traktat był pierwszym dokumentem ograniczającym działania zbrojne podczas "zimnej wojny".

Głównym celem paktu jest leżące w interesie całej ludzkości zapewnienie wykorzystania Antarktydy jedynie do celów pokojowych, tak, aby nigdy nie stała się ona przyczyną międzynarodowych konfliktów. Traktat zabrania jakichkolwiek działań o charakterze militarnym, lecz nie wyklucza przebywania na terytorium antarktycznym pracowników wojskowych. Dokument rozstrzyga też kwestie związane z roszczeniami terytorialnymi. Badania naukowe mają być efektem współpracy, a ich wyniki są dostępne dla wszystkich. Zabrania się przeprowadzania prób z bronią atomową oraz zanieczyszczania tego rejonu świata.

Traktat tworzy 14 artykułów:

Art. 1 - użycie terytorium Antarktyki w celach pokojowych, zakaz działań zbrojnych i testów broni (wojskowy personel i sprzęt mogą być użyte tylko w celach pokojowych)
Art. 2 - wolność badań naukowych
Art. 3 - swobodna wymiana informacji i personelu, współpraca z ONZ itp.
Art. 4 - niewysuwanie żadnych roszczeń terytorialnych
Art. 5 - zakaz testów broni jądrowej
Art. 6 - traktat obejmuje tereny na południe od 60 równoleżnika
Art. 7 - swobodny dostęp do baz, instalacji itp. dla kontrolerów Traktatu, informowanie o zamiarze użycia wojska
Art. 8 - jurysdykcja nad naukowcami i obserwatorymi przez ich własne kraje
Art. 9 - regularne spotkania członków Traktatu
Art. 10 - piętnowanie łamania postanowień Traktatu przez jakiekolwiek państwo na świecie.
Art. 11 - wynikłe spory rozwiązywać należy pokojowo między członkami Traktatu bądź z użyciem Miedzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości
Art. 12, 13, 14 - sprawy "techniczne", dotyczące m. in. przyjmowania członków i dokonywania zmian w Traktacie.

Corocznie odbywające się spotkania konsultacyjne umożliwiają sprawowanie kontroli nad działalnością człowieka na Antarktyce. Tylko 28 z 45 państw członkowskich ma prawo głosowania i są to oprócz 12 państw założycielskich (podano rok wstąpienia i rok używania prawa głosu): Brazylia (1975/1983), Bułgaria (1978/1998), Chiny (1983/1985), Ekwador (1987/1990), Finlandia (1984/1989), Hiszpania (1982/1988), Holandia (1967/1990), Indie (1983/1983), Korea Południowa (1986/1989), Niemcy (RFN: 1979/1981, NRD także należało do TA), Peru (1981/1989), Polska (1961/1977), Szwecja (1984/1988), Ukraina (1992/2004), Urugwaj (1980/1985), Włochy (1981/1987). Żeby uzyskać prawo głosu, trzeba mieć stację badawczą na Antarktydzie.

Kraje nie posiadające prawa do udziału w konferencjach (podano rok wejścia): Austria (1987), Czechy (1962, jako Czechosłowacja), Dania (1965), Estonia (2001), Grecja (1987), Gwatemala (1991), Kanada (1988), Kolumbia (1989), Korea Północna (1987), Kuba (1984), Papua-Nowa Gwinea (1981), Rumunia (1971), Słowacja (1993), Szwajcaria (1990), Turcja (1996), Wenezuela (1999) i Węgry (1984).

[edytuj] System Traktatu Antarktycznego

Pakt wraz z dokumentami pokrewnymi wymienionymi poniżej tworzą System Traktatu Antarktycznego (Antarctic Treaty System, ATS).

Reguły dotyczące Ochrony Antarktycznej Fauny i Flory (Agreed Measures for the Conservation of Antarctic Fauna and Flora) 1964 (wejście w życie w 1982)
Konwencja o Ochronie Fok Antarktycznych (Convention for the Conservation of Antarctic Seals) 1972
Konwencja o Ochronie Żywych Zasobów Antarktyki (Convention for the Conservation of Antarctic Marine Living Resources) 1980
Konwencja Regulująca Wydobycie Zasobów Mineralnych na Antarktydzie (Convention on the Regulation of Antarctic Mineral Resource Activities) 1988 (nigdy nie weszła w życie)
Protokół o Ochronie Środowiska Naturalnego - Protokół Madrycki (Protocol on Environmental Protection to the Antarctic Treaty) 1991