Opatowiec
Z Wikipedii
Współrzędne: 50°14' N 020°43' E
|
||||||||||||||||||||||||||||||
 |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||
Opatowiec – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie kazimierskim, w gminie Opatowiec. W latach 1271-1869 miasto.
W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa kieleckiego.
Miejscowość jest siedzibą gminy Opatowiec.
Spis treści |
[edytuj] Położenie
Opatowiec położony jest na Ponidziu, na terenie Koszycko-Opatowieckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Znajduje się na lewym brzegu Wisły, naprzeciw ujścia Dunajca. Wieś położona jest ok. 10 km na południowy zachód od Nowego Korczyna, 18 km na wschód od Kazimierzy Wielkiej i ok. 65 km na południe od Kielc.
Przez miejscowość przebiega droga krajowa nr 79 z Krakowa do Sandomierza.
[edytuj] Historia
Pierwsze wzmianki o Opatowcu pochodzą z XI w. W 1085 r. Judyta, żona Władysława Hermana nadała wieś opactwu benedyktynów z Tyńca. W 1271 r. książę Bolesław Wstydliwy nadał osadzie prawa miejskie na prośbę opata Modliboga. Opatowiec położony był na szlaku ze Śląska na Ruś Kijowską i w pobliżu przeprawy przez Wisłę, co sprzyjało szybkiemu rozwojowi handlu.
W 1283 r. opat tyniecki Tomasz założył tu klasztor dominikanów. W 1341 r. król Kazimierz Wielki nadał miastu prawo do jarmarku. Opatowiec miał za panowania Kazimierza 1270 mieszkańców. W 1411 r. Władysław Jagiełło uwolnił mieszczan od podwód. W 1468 r. Kazimierz Jagiellończyk rozszerzył swobody miejskie, a w 1470 r. nadał Opatowcowi drugi jarmark. W 1474 r. odbył się tu zjazd szlachty małopolskiej dla ogłoszenia pospolitego ruszenia, na wypadek wojny z Maciejem węgierskim. W tym samym roku król przyjął w Opatowcu posłów weneckich oraz wysłanników perskiego szacha, w sprawie wojny z Turkami.
Z miasta tego pochodził Marek z Opatowca - poeta i wykładowca Akademii Krakowskiej.
W 1500 r. w Opatowcu, przy kościele parafialnym, biskup krakowski Fryderyk założył bractwo literackie, skupiające mężczyzn umiejących czytać. W mieście znajdowały się łaźnie oraz założony przez Jana Olbrachta szpital dla ubogich. W 1553 r. powstał wspólny cech skupiujący rzemieślników różnych profesji, m.in. kowali, ślusarzy, garncarzy i bednarzy. W 1579 r. znajdowało się tu 55 warsztatów mistrzowskich. W mieście pracowały 4 młyny. W 1639 r. król Władysław IV nadał Opatowcowi prawo do kolejnych 4 jarmarków.
Miasto podupadło w XVII w. po najeździe szwedzkim. Zniszczony przez Szwedów Opatowiec w 1673 r. miał zaledwie 241 mieszkańców. W 1772 r., kiedy po I rozbiorze Polski opactwo w Tyńcu znalazło się w zaborze austriackim, Opatowiec przeszedł na własność rządu. W tym samym roku został jednak sprzedany rodzinie Walewskich. W 1792 r. Romuald Walewski wyjednał dla miasta prawo do całotygodniowego jarmarku, jednakże po rozbiorach targowisko w Opatowcu straciło swoje znacznie. W 1862 r. miasto miało zaledwie 67 domów i 459 mieszkańców (w tym 35 Żydów). W 1869 r. Opatowiec utracił prawa miejskie.
Osada uległa znacznym zniszczeniom w trakcie I wojny światowej i ponownie, dwukrotnie w czasie II wojny światowej. W 1939 r. Opatowiec został spalony. 8 września 1939 r. żołnierze Wehrmachtu rozstrzelali tutaj 45 polskich jeńców. 28 lipca 1944 r. w Opatowcu doszło do walki pomiędzy oddziałami Armii Krajowej i własowcami, po której nastąpiła hitlerowska pacyfikacja wsi. Zamordowanych zostało 31 osób, w tym dzieci. Hitlerowcy spalili też kilkadziesiąt domów.
[edytuj] Zabytki
- Podominikański kościół pw. św. Jakuba Starszego wzniesiony pod koniec XV w. w miejsce częściowo drewnianego kościoła św. Jacka z 1283 r.; w pierwszej połowie XVII wieku świątynia została przebudowana w stylu barokowym; kościół składa się z jednej nawy z przybudówkami (przedsionek i kaplica Różańcowa), zamkniętego ścianą prostą prezbiterium oraz zakrystii; nawę i prezbiterium przykrywa sklepienie kolebkowe z lunetami; zewnętrzne ściany kościoła wsparte są przyporami; świątynia ma dwuspadowy dach z barokową sygnaturką, dach nawy ujęty jest pomiędzy dwa trójkątne szczyty z ostrołukowymi wnękami; w arkadowej wnęce na wschodniej ścianie prezbiterium znajduje się barokowa płaskorzeźba przedstawiająca niosącego Krzyż Chrystusa; ołtarz główny i ołtarze boczne pochodzą z XIX wieku; na ołtarzu głównym umieszczony jest obraz przedstawiający św. Jakuba; wyposażenie kościoła barokowe i rokokowe; do nawy przylega Kaplica Różańcowa, którą nakrywa kopuła z latarnią; wewnątrz kaplicy znajdują się obrazy z XVII i XIX wieku; na ołtarzu kaplicy umieszczony jest XVII-wieczny obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem;
- Dwie barokowe figury z XVIII wieku na przykościelnym cmentarzu.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Bibliografia
- Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, "Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich", Warszawa 1880
- Maria i Przemysław Plichowie, "Ponidzie. Szlaki turystyczne", Warszawa 1985
- "Miasta polskie w Tysiącleciu", przewodn. kom. red. Stanisław Pazyra, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław - Warszawa - Kraków, 1965-1967
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Mapy i zdjęcia satelitarne
Wsie: Charbinowice • Chrustowice • Chwalibogowice • Kamienna • Kobiela • Kocina • Kraśniów • Krzczonów • Ksany • Kęsów • Ławy • Mistrzowice • Opatowiec • Podskale • Rogów • Rzemienowice • Senisławice • Trębaczów • Urzuty • Wyszogród
Siedziba gminy: Opatowiec
