Wikipedysta:Leafnode/Brudnopis
Z Wikipedii
Aby zapobiec konfliktom edycji inni użytkownicy proszeni są o niedokonywanie w nim zmian do czasu usunięcia tego komunikatu lub skontaktowanie się z wikipedystą Leafnode.
Eksploracja kosmosu to fizyczna eksploracja przestrzeni kosmicznej, zarówno przez bezzałogowe próbniki, jak i załogowe pojazdy kosmiczne. Rozwój dużych silników rakietowych na paliwo płynne na początku XX wieku pozwolił na praktyczne spojrzenie na eksplorację kosmosu. Był to przełom, zwłaszcza w porównaniu do obserwacji kosmosu z powierzchni Ziemi, zwanej astronomią, która była dokonywana od tysiącleci.
Bieżące przesłanki za eksploracją kosmosu to między innymi postęp naukowy i zapewnienie przetrwania ludzkości. Pojawiły się też ważne pytania polityczne i etyczne dotyczące eksploracji kosmosu, która często była wykorzystywana jako jeden z przejawów rywalizacji geopolitycznej, takiej jak na przykład Zimna Wojna.
Początki eksploracji kosmosu były napędzane przez wyścig kosmiczny pomiędzy ZSRR a Stanami Zjednoczonymi. Dwa bardzo ważne wydarzenia, umieszczenie na orbicie Ziemi pierwszego obiektu - sztucznego satelity Sputnik 1 5 października 1957, i lądowanie pierwszego człowieka na Księżycu 20 lipca 1969 r. w amerykańskiej misji Apollo 11, są często określane jako granice tego pierwszego okresu. Wiele ważnych celów zostało osiągniętych przez Związek Radziecki jako pierwszy, jak umieszczanie pierwszego człowieka w kosmosie - Jurija Gagarina na pokładzie pojazdu Wostok 1 w 1961 r., czy pierwszy spacer kosmiczny, dokonany w roku 1965 przez Aleksieja Leonowa. W roku 1971 Rosjanie wystrzelili na orbitę pierwszą stację kosmiczną, Salut 1.
Po pierwszych 20 latach eksploracji, ciężar badań został przeniesiony z jednorazowych lotów na osprzęt wielokrotnego użytku, czego przejawem jest amerykański program lotów wahadłowców. Konkurencja zmieniła się we współpracę, co widać na przykładzie Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Od początku lat lat 90-tych XX wieku osoby prywatne zaczęły interesować się turystyką kosmiczną. Duże rządowe agencje badań kosmosu zaczęły pracować nad załogowymi misjami na Księżyc i być może na planetę Mars po roku 2010.
Spis treści |
[edytuj] Pierwsze loty orbitalne
Pierwszym obiektem, który został pomyślnie umieszczony na orbicie Ziemi, był radziecki satelita Sputnik 1. Satelita ten wyniesiony został 4 października 1957 roku. Ważył około 83 kg i prawdopodobnie poruszał się po orbicie Ziemi na wysokości około 250 km. Posiadał dwa nadajniki radiowe, pracujące na częstotliwościach 20 i 40 MHz, które emitowały impulsy, odbierane przez wszystkie radia na powierzchni planety. Analiza sygnałów radiowych została użyta do oceny gęstości elektronów w jonosferze, a temperatura i ciśnienie były przekazywane bezpośrednio poprzez długość impulsów. Wyniki wskazywały, że satelita nie został przebity przez meteoroid. Sputnik 1 został umieszczony na orbicie za pomocą rakiety R-7. Satelita spalił się w atmosferze 3 stycznia 1958.
Sukces Rosjan spowodował przyspieszenie amerykańskiego programu kosmicznego, który bez powodzenia próbował wystrzelić satelitę Vanguard 1 na orbitę dwa miesiące później. 31 stycznia 1958 amerykanie pomyślnie wystrzelili próbnik Explorer 1 za pomocą rakiety Juno. W międzyczasie, rosyjski pies Łajka został pierwszym zwierzęciem w kosmosie. Stało się to 3 listopada 1957 r.
[edytuj] Pierwszy człowiek w kosmosie
Pierwszym załogowym lotem kosmicznym była misja Wostok 1, w czasie które 27-letni kosmonauta Jurij Gagarin 12 kwietnia 1961 r. dokonał jednej kompletnej orbity Ziemi w czasie około 1 godziny 48 minut. Obecnie rocznica pierwszego załogowego lotu w kosmos jest obchodzona jako Dzień Kosmonautyki, a także Noc Jurija.
Lot Gagarina odbił się na całym świecie szerokim echem nie tylko ze względu na pokaz przewagi radzieckiego programu kosmicznego nad amerykańskim, ale także ze względu na oczywisty początek nowej ery - ery załogowych lotów kosmicznych.
Pierwszy Amerykanin w kosmosie, Alan Shepard znalazł się w miesiąc po locie Gagarina w ramach programu Mercury. Jednakże pierwsze wejście na orbitę odbyło się dopiero prawie rok później - pierwszym obywatelem USA, który obleciał ziemię w przestrzeni kosmicznej, był John Glenn. Chiny pierwszego taikonautę umieścili w kosmosie dopiero 42 lata później. Na pokładzie pojazdu Shenzhou 5 poleciał pułkownik Yang Liwei.
[edytuj] Kluczowe postaci wczesnej eksploracji kosmosu
Marzenia o dostaniu się do zewnętrznych granic ziemskiej atmosfery zbliżyły się do praktycznej realizacji poprzez technikę rakietową. Niemiecka rakieta V2 była pierwszym sztucznym obiektem, który znalazł się w kosmosie, pokonując problemy z ciągiem i materiałami. W czasie ostatnich dni drugiej wojny światowej technologia ta została pozyskana przez Amerykanów i Rosjan, wraz z jej projektantami. Początkowo dalszy rozwój techniki rakietowej był podyktowany pracami nad międzykontynantalnymi rakietami balistycznymi (ICBM - Inter-Continental Ballistic Missle), które by mogły być daleko zasięgowymi nośnikami broni atomowej. Jednakże kiedy ZSRR wysłało pierwszego człowieka w kosmos, Stany Zjednoczone ogłosiły "Wyścig kosmiczny" z Rosją.
- Konstantin Ciołkowski, Robert Goddard, Hermann Oberth i Reinhold Tilling stworzyli zręby technologii rakietowej na początku XX wieku.
- Wernher von Braun był głównym inżynierem nazistowskich Niemiec w zakresie prac nad rakietą V2. W ostatnich dniach wojny poprowadził konwój pracowników niemieckiego programu rakietowego do linii amerykańskich, gdzie się poddali i zostali przetransportowani do USA, gdzie pracowali nad rozwojem rakiet amerykańskich (stało się to w ramach operacji Spinacz, gdyż jako naziści nie mogli oficjalnie otrzymać azylu w Ameryce). Von Braun otrzymał amerykańskie obywatelstwo i poprowadził zespół, który stworzył i pomyślnie wystrzelił Explorera 1, pierwszego amerykańskiego satelitę. Później von Braun kierował Centrum Lotów Kosmicznych im. Marshalla, gdzie wraz z zespołem opracował rakietę Saturn V, która wyniosła pojazdy załogowe na księżyc.
- Początkowo, w wyścigu w kosmos wygrywał Siergiej Korolew, do którego osiągnięć należy rakieta R-7 i program Sojuz, który jest aktywny po dziś dzień. Korolew stał za pierwszym satelitą, pierwszym mężczyzną, pierwszą kobietą na orbicie, a także za pierwszym spacerem kosmicznym. Do chwili śmierci, jego tożsamość pozostawała ściśle strzeżoną tajemnica. Nawet jego matka nie wiedziała, że jest on odpowiedzialny za stworzenie radzieckiego programu kosmicznego.
Inne kluczowe postaci to:
- Walentin Głuszko był głównym projektantem silników w ZSRR. Głuszko zaprojektował wiele silników używanych w radzieckich rakietach, ale stale pozostawał w konflikcie z Korolewem.
- Wasilij Miszin, główny projektant podlegający bezpośrednio Korolewowi. Był prawdopodobnie pierwszym Rosjaninem, który przyjrzał się projektowi przechwyconej rakiety V2. Po śmierci Korolewa, Miszina obarczono odpowiedzialnością za niepowodzenie Rosjan w osiągnięciu wielkiego propagandowego sukcesu, jakim byłoby umieszczenie pierwszego człowieka na Księżycu.
- Bob Gilruth prowadził Kosmiczną Grupę Zadaniową, a także był dyrektorem 25 załogowych lotów kosmicznych. To Gilruth zasugerował Kennedy'emu, żeby to Amerykanie podjęli śmiałe wyzwanie w osiągnięciu Księżyca, co miało przywrócić pozycję lidera w wyścigu kosmicznym.
- Christopher C. Kraft, Jr. był pierwszym dyrektorem lotu NASA. Kraft nadzorował rozwój Kontroli Misji, a także związanych z nim technologii i procedur.
[edytuj] Krytyka
Wykonywanie pewnych zadań przez ludzi jest znacznie droższe, niż gdyby te same zadania byłyby wykonywane przez roboty czy maszyny. Ludzie potrzebują dużych pojazdów kosmicznych, które są w stanie zapewnić podtrzymanie życia w surowych warunkach przestrzeni kosmicznych. Do wymogów stawianych przed takimi pojazdami należy zapewnienie hermetyczności i stabilności temperatury, wytwarzanie zdatnego do oddychania powietrza, odpowiednie zapasy jedzenia i picia, odprowadzanie nieczystości, systemy komunikacji głosowej, bezpieczeństwa (jak na przykład urządzenia do ewakuacji załogi), urządzenia medyczne itp. Istnieje także kwestia bezpieczeństwa pojazdu w ogólności. Utrata robota to tylko stracone pieniądze, natomiast w przypadku utraty załogi ludzkiej katastrofa rozpatrywana jest już w zupełnie innych kategoriach. Biorąc pod uwagę powyższe, bezpieczeństwo misji bezzałogowych nie podlega tak wielkim naciskom. Wszystkie dodatkowe koszty są porównywane z zaletami posiadania ludzi na pokładzie statku kosmicznego. Niektórzy krytycy uważają, że kilka przykładów zadań, gdzie ludzka interwencja jest niezbędna, nie równoważy gigantycznych kosztów wysyłania ludzi w kosmos.
Dwudziesto-pierwszo-wieczni orędownicy podróży kosmicznej kontynuują snucie marzeń o skrzydlatych pojazdach kosmicznych, obracających się stacjach orbitalnych, bazach księżycowych i koloniach na Marsie. Niektóre z tych wizji spełnią się. Jednakże w znacznym stopniu te motywujące wizje stoją na fundamentach z piasku... Eksploracja kosmosu nie jest dwudziesto-pierwszo-wiecznym odpowiednikiem Szlaku Oregońskiego, a już na pewno nie jego romantycznej wizji, która obecna jest w świadomości współczesnych ludzi.
Roger D. Launius & Howard E. McCurdy, Imagining Space
Inni krytycy, tacy jak fizyk, laureat nagrody Nobla, Richard Feynman, głoszą, że w kwestii technik podróży kosmicznej nigdy nie osiągnięto przełomy. Oponenci tej opinii odpowiadają, że oprócz dużej ilości danych planetarnych, nie osiągalnych w inny sposób, rozwinięto bardzo dużo technologii pobocznych, takich jak komputer, laser itp.
Niektórzy krytycy twierdzą, że ze względu na gigantyczne odległości w przestrzeni kosmicznej, człowiek nigdy nie będzie w stanie osiągnąć więcej niż orbita Ziemi, lub - w najlepszym przypadku - odwiedziny naszych najbliższych sąsiadów w układzie słonecznym, a i to - pomijając jakiekolwiek postępy w obecnie czysto teoretycznych rozważaniach nad podróżami z prędkością nadświetlną - pochłonie olbrzymie ilości zasobów i będzie wymagało bardzo złożonego pojazdu, który i tak pomieści tylko niewielką grupkę ludzi. Osoby wspierające ideę podróży kosmicznych głoszą, że problemy te są nieistotne, ponieważ prawdziwa wartość podróży w kosmos tkwią w zapewnianiu idei, na której mógłby się skupiać prestiż narodu i patriotyzm. Sugerują oni, że właśnie z tego powodu administracja Billa Clintona blisko współpracowała z Rosją w kwestii Międzynarodowej Stacji Kosmicznej - Rosja dostała coś, z czego może być dumna, a przez to uzyskała czynnik stabilizujący w sytuacji niepokojów wewnętrznych. Z tego punktu widzenia, ISS jest stratą pieniędzy, na którą można sobie pozwolić, widząc w tym inne cele.
Niektórzy ludzie mają także obiekcje natury moralnej patrząc na olbrzymie koszty programów kosmicznych. Mówią, że tylko ułamek kwoty, na jaką opiewają budżety misji kosmicznych, miałby olbrzymi wpływ, gdyby przeznaczyć ją na walkę z chorobami i głodem na świecie. Jednakże, w porównaniu z innymi kosztownymi przedsięwzięciami, takimi jak akcje zbrojne, eksploracja kosmosu otrzymuje bardzo niewielki procent ogólnych wydatków budżetów państw prowadzących programy kosmiczne (w przypadku USA - prawie zawsze poniżej 0,5%).
Ogólnie, opinia publiczna popiera eksplorację kosmosu, zarówno załogową jak i bezzałogową. Według ankiety, przeprowadzonej w lipcu 2003 roku, 71% obywateli USA zgodziło się ze stwierdzeniem, że program kosmiczny jest "dobrą inwestycją", w porównaniu do 21% obywateli, którzy się sprzeciwili [1].
Niektóre osoby popierające eksplorację kosmosu, takie jak Robert Zubrin, skrytykowali pomysły orbitalnego montażu pojazdu kosmicznego, skłaniając się ku bezpośredniemu podejściu do załogowej eksploracji, które reprezentuje na przykład program Mars Direct.
[edytuj] Pojazd kosmiczny wielokrotnego użytku
Pierwszy pojazd, którego znaczna część nadawała się do ponownego użytku, X-15, 19 lipca 1963 został po raz pierwszy odpalony z powietrza na trajektorię suborbitalną. Pierwszym pojazdem orbitalnym wielokrotnego użytku był amerykański prom kosmiczny, element Systemu Transportu Kosmicznego, który po raz pierwszy wystartował w 20-tą rocznicę lotu Gagarina, 12 kwietnia 1981. Od początku programu lotów wahadłowców, zbudowano sześć orbiterów, z których tylko pięć odbyło lot w kosmos. Prom Enterprise używany był tylko do badania podejścia do lądowania i samego przyziemienia. Enterprise startował z kadłuba Boeinga 747 i szybował aż do wylądowania na pasie Wojskowej Bazie Lotniczej Edwards. Pierwszym wahadłowcem, który odbył lot, była Columbia, po niej Challenger, Discovery, Atlantis i Endeavour. Prom Endeavour został zbudowany z części zamiennych, aby zastąpić zniszczony w katastrofie prom Challanger w styczniu 1986 w czasie wykonywania misji STS-51-L. Prom Columbia rozpadł się na części w czasie wchodzenia w atmosferę Ziemi w lutym 2003.
Pierwszy (i jak do tej pory - jedyny) automatyczny pojazd wielokrotnego użytku, to Buran, wystrzelony przez ZSRR 15 listopada 1988, jednakże było to jedyny lot tego programu. Ten samolot kosmiczny był zaprojektowany dla załogi i bardzo przypominał amerykański prom kosmiczny, jednak istniało kilka różnic konstrukcyjnych. Silniki dodatkowe Burana napędzane były paliwem ciekłym, a główne silniki umieszczone były poza orbiterem, na podstawie tego, co w systemie STS jest zbiornikiem zewnętrznym paliwa. Brak funduszy i skomplikowana sytuacja po rozpadzie ZSRR spowodowała przerwanie programu Buran.
Na podstawie raportu Wizja Eksploracji Kosmosu, wszystkie promy kosmiczne przejdą na emeryturę do 2010 roku, głównie ze względu na zestarzenie się floty i wysokie koszty programu, przekraczające miliard dolarów za lot. Rolę transportera załóg przejmie częściowo ponownie używalny pojazd Crew Exploration Vehicle (CEV) nie później niż do 2014 roku. Do wynoszenia na orbitę ciężkich ładunków będą używane jednorazowe rakiety, jakie jak Evolved Expendable Launch Vehicle (EELV) lub Shuttle-Derived Launch Vehicle.
Pojazd SpaceShipOne firmy Scaled Composites jest pierwszym suborbitalnym samolotem kosmicznym, który wyniósł pilotów, konkretnie Mike'a Melvilla i Briana Binnie, w dwóch następujących po sobie lotach, czym w roku 2004 zdobył nagrodę Ansari X Prize. The Spaceship Company zbuduje jego następce, SpaceShipTwo. Dzięki flocie tych pojazdów, firma Virgin Galactic planuje od 2008 roku oferować osobom prywatnym loty kosmiczne.
