Spacer kosmiczny
Z Wikipedii
Extra-vehicular activity (EVA, aktywność pozapojazdowa) to działania wykonywane przez astronautów na zewnątrz statku kosmicznego w specjalnym skafandrze dysponującym własnym zasilaniem. Terminem EVA najczęściej określa się wyjścia poza statek obiegający Ziemię (spacer kosmiczny – ang. spacewalk), choć odnosi się on również do pobytów na powierzchni Księżyca (ang. moonwalk)
Wskutek pewnych różnic w konstrukcji wczesnych statków kosmicznych, Amerykanie i Rosjanie definiują EVA w nieco odmienny sposób. Rosyjskie, a wcześniej radzieckie pojazdy zawsze miały zamontowaną śluzę powietrzną, dlatego według astronautów z tego kraju EVA ma miejsce od razu, gdy kosmonauta znajdzie się w próżni. Natomiast statki amerykańskie początkowo nie były wyposażone w śluzę i podczas lotu następowała dekompresja całego pojazdu. Astronauci amerykańscy określają zatem jako EVA dopiero wystawienie przynajmniej części ciała poza statek. W ten sposób narodził się termin SEVA (ang. standing EVA) – niepełne wyście.
EVA mogą być ubezpieczone (astronauta połączony jest ze statkiem linką, specjalny przewód dostarcza mu tlen, powrót nie wymaga użycia napędu odrzutowego) lub nieubezpieczone. Jeśli połączenie podtrzymuje funkcje życiowe astronauty, np. poprzez dostarczanie tlenu, nazywa się je pępowiną (ang. umbilical). Podczas nieubezpieczonego EVA, powrót na statek umożliwia zastosowanie osobistego zespołu manewrowego , który posiada własne silniki odrzutowe.
[edytuj] Historia EVA
Pierwszą osobą, która odbyła spacer w kosmosie 18 marca 1965 roku był radziecki kosmonauta Alieksiej Leonow ze statku Woschod 2. Przebywał w otwartej przestrzeni kosmicznej przez 10 minut, przywiązany do statku liną. Pierwszą kobietą, która odbyła EVA była kosmonautka Swietłana Sawickaja, która 25 lipca 1984 r. opuściła pokład stacji kosmicznej Salut 7.
Pierwszym Amerykaninem w otwartej przestrzeni kosmicznej był Edward White, który odbył spacer 3 czerwca 1965 roku z pokładu statku Gemini 4. Jako pierwsza Amerykanka w kosmosie 11 października 1984 r. znalazła się Kathryn D. Sullivan z misji STS-41-G wahadłowca Challenger.
Pierwsze EVA odbyte przez astronautę z innego kraju przeprowadził 9 grudnia 1988 r. Francuz Jean-Loup Chrétien podczas swego trzytygodniowego pobytu na stacji Mir.
Pierwszy spacer po powierzchni Księżyca odbył 20 lipca 1969 Neil Armstrong z misji Apollo 11. Później dołączył do niego Buzz Aldrin i ich EVA trwało łącznie 2 godziny i 32 minuty.
Pierwszy niezabezpieczony spacer odbył amerykański astronauta Bruce McCandless 7 lutego 1984 podczas misji wahadłowca Challenger.
Rekordzistą w ilości odbytych spacerów kosmicznych jest Anatolij Sołowjow, który w przestrzeni kosmicznej przebywał 16 razy, spędzając tam w sumie 77 godzin i 41 minut.
[edytuj] Niebezpieczeństwa EVA
Z przebywaniem w otwartej przestrzeni kosmicznej zawsze wiąże się pewne ryzyko. Najpoważniejszym zagrożeniem jest możliwość zderzenia z niewielkim meteoroidem lub fragmentem złomu (elementy rakiet, satelitów, narzędzia), jakiego tysiące ton człowiek pozostawił w kosmosie. Prędkość orbitalna 300 km nad Ziemią (typowa wysokość dla misji amerykańskich wahadłowców) wynosi 7,7 km/s, czyli ok. 10 razy więcej niż szybkość zwykłego pocisku. Tak więc energia kinetyczna małej drobiny (np. odprysku farby, czy ziarenka piasku) jest równa energii pocisku o 100-krotnie większej masie. Każda misja kosmiczna zwiększa ilość kosmicznych odpadów, zatem problem ten będzie z czasem przybierał na sile.
Naukowcy pracują nad zdalnie sterowanymi robotami, które mogłyby zastąpić człowieka podczas większości zadań wymagających pracy na zewnątrz statku kosmicznego.
