Dublin
From Wikipedia
Dublin ili Dablin (irski: Baile Átha Cliath) je formalno opštinska grofovija, prestonica opštine Dablin i prestonica države Irske. Osnovan je 841. godine. Geografski položaj Dablina je izrazito povoljan. Nalazi se na istočnom centralnom delu zemlje, na ušću reke Lifej (engleski: Liffey) u Dablinski zaliv ka Irskom moru. Grad je brodskim putem povezan sa većim gradovima, kao što su Kork u Irskoj, Belfast u Severnoj Irskoj i različitim lukama u Engleskoj, Škotskoj i Francuskoj. Prugama je povezan sa važnim odredištima u Irskoj. Dablin je glavna luka Irske, centar finansijske i komercijalne moći i sedište kulture.
Budući da je Dablin smešten u priobalnom delu Irske, njega karakteriše blaga klima. Najniža prosečna temperatura je u januaru i februaru, 6ºC, a najveća je jula i avgusta, 15ºC. Godišnja količina padavina je oko 760-1000 milimetara, iako je ova stopa veća u planinskim krajevima i tokom zimskog perioda. Prema popisu iz 2002. godine, broj stanovnika Dablina je iznosio 495.101 a 1.274.100 je ukupan broj stanovnika u urbanoj sredini.
Sadržaj/Садржај |
[edit] Istorija
Prvo poznato naseljavanje na području Dablina je nazvano Eblana - naziv je nađen u delima aleksandrijskog geografa Ptolomeja, iz 2. veka. Grad se kasnije u istoriji pojavljuje pod nazivom "Crno jezerce" (irski: Dubh-linn ), kada su naseljenici 291. godine izbojevali pobedu nad oružanim snagama kraljevstva Lejnster. Današnje zvanično ime grada Baile Átha Cliath se primenjuje od narednih naseljavanja. Dablin se često označava kao veoma značajan u irskoj istoriji. Njegovi naseljenici su oko 450. godine primili hrišćanstvo od strane Svetog Patrika, koji je kasnije postao duhovni zaštitnik Irske.
Grad je u 9. veku bio porobljen od strane Danaca. Irski pobunjenici su uspeli da u više navrata, tokom naredna 3 veka, preuzmu kontrolu nad gradom. Godine 1171, Dance su proterali Anglo-Normani, predvođeni Henrijem II, kraljem Engleske. Vladavina Engleske Dablinom je trajala do 1534. godine, kada je irski patriota Tomas Ficdžerald izvršio opsadu grada.
Sve do polovine 17. veka, Dablin je ostao mali, srednjevekovni, zidinama opasani grad. Tokom 17. veka, za vreme engleskih građanskih ratova, poznatih pod imenom "Velika Revolucija", Dablin je predat engleskim vlastima, da bi se izbegao njegov pad u ruke Iraca. Dablin je ostao pod britanskom kontrolom, sve do irske revolucije 1798. godine, tokom koje je propao pokušaj da se porobi grad.
Drugi pokušaj, izveden 1803. godine, pod vođstvom Roberta Emeta, takođe se završio neuspešno. Naredne revolucije su se odigrale 1847. i 1867. godine. Dablin je bio poprište najoštrijih borbi tokom irskih revolucija vođenih 1916. godine i od 1919. do 1921. godine. Ovo je rezultovalo uspostavljanjem Irske slobodne države. Nakon sticanja nezavisnosti, Dablin je postao politički, ekonomski i kulturni centar Irske.
[edit] Urbani pejzaži i arhitektura
Grad se nalazi u ravničarskom delu, koji reka Lifej deli na istočni i zapadni. Reka je premoštena sa deset mostova, od kojih se izdvaja O`Konelijev most, koji povezuje glavne puteve grada. U jugozapadnom delu Dablina, ulice su uske i sa prevojima, dok je ostatak grada dobro raspoređen, sa širokim avenijama i prostranim trgovima. Oni su naročito brojni u jugoistočnim i severoistočnim kvartovima.
Dva kanala, Rojal i Grand, obezbeđuju vezu između lučne oblasti i južnih i severnih ogranaka reke Šenon.
Dablin je nisko zidan grad, budući da se nalazi u ravnici, ali sa tornjevima i nekoliko zgrada koji potiču iz perioda pre 17. veka. Rimo-katoličke crkve datiraju iz 19. i 20. veka. Jedna od najviših zgrada je Liberti Hol koji predstavlja bazu trgovačkog društva. Dostiže 17 spratova, dok većina zgrada ne prelazi visinu od 10 spratova.
Kuće u gradu su od opeke, a čitava arhitektura se svodi na detalj, uglavnom vrata kojih ima u bezbroj kombinacija i boja. Van grada, to su male kuće, sa lepo uređenom parcelom. U starom delu Dablina se nalaze zgrade Univerziteta Dablina, Banke Irske, kao i četiri Visoka suda Irske, Lejnster Haus, carinarnica - zgrada iz 18. veka. Glavni park u Dablinu je Feniks Park, koji se nalazi u zapadnom okruženju grada, obima oko 11 kilometara. Pored rekreativnih objekata, Feniks Park sadrži i zoološke vrtove, nekoliko staklenih bašti, kao i rezidenciju predsednika republike. Dablin je poznat i po stotinama pabova i barova. Među najpoznatijima su Gines (engleski: Guinness) i Old Džejmson Destilerija.
[edit] Kultura
Dablin je igrao vodeću ulogu u kulturnom periodu, koji je počeo 1884. godine osnivanjem Gaelic Athletic Asocijacije, za obnovu Gaelic igara. Godine 1893. se povezao sa Gaelic ligom, kojoj i dalje ostaje za cilj obnova irskog jezika i folklora.
Dablin je dans živi komercijalni centar i kulturna metropola Evrope, koja je svetu dala čuvene književnike - Džordža Bernarda Šoa, Oskara Vajlda, Jejtsa i Džejmsa Džojsa, ali i savremene pop zvezde U2, Simpl Majnds, Šinejd O'Konor…
Dablin posetiocima nudi veliki broj različitih mesta, koja vredi pogledati. Tu spadaju crkve, istorijske zgrade, biblioteke, muzeji, galerije, parkovi i vrtovi. Dablin je istorijski bogat grad. Tokom godina, književnost, pozorište i umetnost su igrali značajnu ulogu u njegovom kulturnom razvoju.
[edit] Industrija i ekonomija
Najveće tradicionalne industrije Dablina su pivarstvo, destilerija, proizvodnja hrane i tekstilna industrija. Sve ove grane industrije su pretrpele pad od 1970-ih godina, što je uticalo na to da se unutrašnjost grada kvari.
Dablin je prevashodno komercijalni grad, ali i osnovna luka i trgovinski centar Irske. Glavne industrijske ustanove uključuju pivarstvo, destilerije, fabrike za proizvodnju električne i elektronske opreme, stakla, obuće, farmaceutskih proizvoda i proizvodnju hrane. Ovde se nalaze i neka brodogradilišta, kao i određeni broj livnica i fabrika za sklapanje automobila. Najpoznatiji posao grada je svakako Gines pivara, koja je osnovana 1759. godine i jedna je od najvećih izvoznika. Jedan od većih poslova je skorijih godina postala i proizvodnja i izvoz računarskog hardvera i softvera. Osnovu za izvoz čine i poljoprivredni proizvodi i domaća stoka. Dablin je prestonica irskih najvećih finansijskih i komercijalnih institucija. Značajan pomak u ekonomskom životu dogodio se nakon pristupanja nacije u Evropsku ekonomsku zajednicu 1973. godine. Takođe se rapidno povećao broj banaka u Dablinu.
[edit] Stanovništvo
Tokom druge polovine 20. veka populacija Dablina i njegove okoline se godišnje povećala za otprilike 1%. Period između 1961. i 1981. godine pokazuje najveća povećanja. U početku je trend migracije počeo iz ruralnih ka urbanim delovima. Ali, poslednje četvrtine 20. veka, centralne gradske regije počinju da gube na popularnosti, u korist novih predgrađa na jugozapadu.
Administrativna tela najvećih irskih religioznih grupa su u Dablinu. Iako ima najviše rimokatolika, Dablin ipak ostaje deo zemlje koji je religiozno različit.
| Gradovi u Irskoj |
| Republika Irska: Dublin | Cork | Limerick | Galway | Waterford | Kilkenny |
| Sjeverna Irska: Belfast | Derry | Armagh | Newry | Lisburn |
