Toruń
Z Wikipedii
Współrzędne: 53°02'00" N 018°37'00" E
Toruń | |||||
|
|||||
Dewiza: Durabo (Przetrwam) | |||||
Województwo | kujawsko-pomorskie | ||||
Prawa miejskie | 1233 | ||||
Prezydent miasta | Michał Zaleski (e-mail) |
||||
Powierzchnia | 115,71 km² | ||||
Położenie | 53° 02' N 18° 37' E |
||||
Wysokość | 30-50 m n.p.m. | ||||
Liczba mieszkańców (2006) - liczba ludności - gęstość - aglomeracja |
208 007[1] 1701 os./km² 280 000 |
||||
Strefa numeracyjna (do 2005) |
+ (48) 056 | ||||
Kod pocztowy | 87-100 do 87-120 | ||||
Tablice rejestracyjne | CT | ||||
Położenie na mapie Polski![]() |
|||||
Urząd miejski3
Wały Gen. Sikorskiego 887-100 Toruń tel. (0-56) 6118777, 6118772; faks (0-56) 6221670 |
|||||
![]() |
|||||
![]() |
|||||
![]() |
|||||
Strona internetowa miasta |
Toruń (niem. Thorn, łac. Thorunia, Torunium) - miasto wojewódzkie położone nad Wisłą. Siedziba sejmiku wojewódzkiego oraz Urzędu Marszałkowskiego Woj. Kujawsko-Pomorskiego. Siedziba starosty powiatu toruńskiego, a także powiat grodzki. W 1997 toruńskie stare miasto zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Od 1992 roku jest stolicą diecezji toruńskiej. W latach 1920-1939 stolica woj. pomorskiego, w latach 1945-1975 w woj. bydgoskim, w latach 1975-1998 stolica woj. toruńskiego.
[edytuj] Historia
- 9000 lat p.n.e.- początek osadnictwa na terenie dzisiejszego Torunia (m.in. w dzielnicy Podgórz);
- 1000-500 lat p.n.e. - osada kultury łużyckiej
- VIII-XII wiek - gród przy przeprawie przez Wisłę
- 1230 - założenie grodu w Starym Toruniu przez landmistrza Hermana von Balka
- 28 grudnia 1233 - otrzymanie praw miejskich
- 1236 - przeniesienie Torunia na obecne miejsce
- 1 października 1251 - wydano odnowiony przywilej chełmiński
- 13 sierpnia 1264 - lokacja Nowego Miasta
- 1280 - Toruń staje się członkiem Hanzy
- 1309 - rozpoczęcie budowy kościoła parafialnego Nowego Miasta pod wezwaniem św. Jakuba
- 1365 - otrzymanie prawa składu
- 1399 - ukończenie budowy ratusza staromiejskiego przez mistrza Andrzeja
- XIV-XV wiek - okres największego rozwoju Torunia, jedno z największych miast w Polsce i duży ośrodek handlowy; miasto znane również pod nazwami: Thorun, Thorn (niem.), Thorunium (łac.). Ludność ok. 12000 mieszkańców.
- 1 lutego 1411 - I pokój toruński
- 1440 - przystąpienie do Związku Pruskiego
- 1454 - powstanie antykrzyżackie, początek wojny trzynastoletniej; zburzenie zamku krzyżackiego i połączenie Starego i Nowego Miasta
- 19 października 1466 - II Pokój Toruński
- 19 lutego 1473 - narodziny Mikołaja Kopernika
- 1500 - zawieszenie dzwonu Tuba Dei
- 17 czerwca 1501 - w sali królewskiej Ratusza umarł król Jan Olbracht
- 1523 - wybuchła rewolta pospólstwa przeciw Radzie Miejskiej
- 15 czerwca 1528 - rusza w mieście mennica królewska (w budynkach mennicy miejskiej)
- 18 lutego 1537 - Zygmunt Stary zniósł toruńskie prawo składu
- 12 listopada 1594 - uroczyste otwarcie Gimnazjum Akademickiego
- XVI wiek - większość mieszkańców przyjęła protestantyzm
- początek XVII wieku, ludność 30000 mieszkańców.
- 1629 - odparcie pierwszego oblężenia Szwedów i budowa fortyfikacji bastionowych typu Holenderskiego
- 1645 - w mieście odbywa się Colloqium Charitativum (łac. "braterska rozmowa"), spotkanie ekumeniczne mające na celu pogodzić katolików i protestantów, w tym okresie zaczyna się też prześladowanie katolików, przez protestanckie władze Torunia
- 1658- Odzyskanie Torunia po wielomiesięcznym oblężeniu przez wojska króla Jana Kazimierza
- XVII wiek - wojny ze Szwedami; zniszczenie miasta
- 24 września - 9 października 1703 - katastrofalne w skutkach bombardowanie miasta przez wojska szwedzkie dowodzone przez Karola XII
- 7-22 października 1709 - przebywa w Toruniu car Piotr I
- 16 lipca 1724 - tzw. "Tumult Toruński", protestanci demolują kolegium jezuickie, Voltaire wykorzysta póżniej osądzenie protestantów do zaatakowania polskiego państwa
- 20 marca 1767 - zawiązanie innowierczej konfederacji toruńskiej
- 24 stycznia 1793 - wojska pruskie wkraczają do miasta. Ludność 6000 mieszkańców.
- 7 kwietnia 1793 - oficjalne włączenie Torunia do Prus
- 7 lipca 1807 - traktat w Tylży - Toruń w Księstwie Warszawskim
- 21 kwietnia 1809 - na niespełna trzy tygodnie Toruń staje się stolicą Księstwa Warszawskiego
- 2 czerwca 1812 - cesarz Francuzów Napoleon I przybywa do Torunia
- 22 września 1815 - na mocy postanowień kongresu wiedeńskiego Toruń wraca do Prus
- 1881-1884 - do toruńskiego gimnazjum uczęszcza Stanisław Przybyszewski
- 18 stycznia 1920 - powrót do Polski. Ludność 37356 mieszkańców.
- luty 1923 - powstaje Pomorski Okręgowy Związek Piłki Nożnej
- 1926 - powstaje Instytut Bałtycki
- 1937 - przekroczenie 70 000 mieszkańców.
- 7 września 1939 - do miasta wkraczają oddziały Wehrmachtu - początek okupacji, Toruń w prowincji Gdańsk-Prusy Zachodnie
- 1 lutego 1945 - wkroczenie wojsk Armii Czerwonej
- 24 sierpnia 1945 - powołanie Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
- 1973 - uroczyste obchody 500-lecia urodzin Kopernika
- 1 czerwca 1975 - Toruń stolicą województwa toruńskiego
- 1997 - wpisanie Starego i Nowego Miasta oraz ruin zamku krzyżackiego na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
- 1 stycznia 1999 - Toruń po reformie administracyjnej współstolicą kujawsko-pomorskiego (Sejmik i Urząd Marszałkowski)
- 7 czerwca 1999 - kilkugodzinna wizyta papieża Jana Pawła II. W trakcie nabożeństwa czerwcowego na toruńskim lotnisku beatyfikacja ks. S. Frelichowskiego
[edytuj] Dzielnice i osiedla
[edytuj] W obrębie granic administracyjnych
- Barbarka
- Bielany
- Bielawy
- Błonia - rekreacyjne tereny nadwiślane nad tzw. Martówką położone pomiędzy parkiem miejskim od północy a Wisłą od południa.
- Bydgoskie Przedmieście
- Brzezina
- Chełmińskie Przedmieście
- Czerniewice
- Glinki
- Grębocin
- Jakubskie Przedmieście
- Kaszczorek
- Katarzynka - niezamieszkana dzielnica Torunia znajdująca się na zapleczu wielkiego zakładu przemysłowego "Elana"
- Kluczyki - dzielnica kolejowa, zaplecze konserwatorskie dla pobliskiego dworca PKP Toruń Główny
- Koniuchy
- Mokre Przedmieście
- Na Skarpie
- Podgórz
- Rubinkowo I i II
- Rudak
- Rybaki
- Stare i Nowe Miasto - Starówka
- Stawki
- Śródmieście
- Winnica
- Wrzosy
- Zieleniec
[edytuj] Przedmieścia Torunia
Osiedla zwarte na terenie przyległych gmin związane bezpośrednio z miastem:
- Przysiek, Rozgarty, Górsk
- Łysomice, Papowo Toruńskie
- Grębocin
- Lubicz Dolny, Lubicz Górny, Brzozówka
- Złotoria, Grabowiec
- Brzoza Toruńska
- Mała i Wielka Nieszawka, Cierpice
[edytuj] Zabytki
Zespół staromiejski Torunia jest jednym z najcenniejszych zespołów zabytkowych w Polsce. W 1997 roku został on wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Obejmuje Stare i Nowe Miasto, z zachowanym prawie bez zmian XIII-wiecznym układem urbanistycznym. Główne zabytki:
- kościoły gotyckie:
- Ratusz Staromiejski
- mury miejskie, budowane od połowy XIII, rozbudowywane i modernizowane do XV w., częściowo rozebrane w XIX w., zachowały się odcinki wzdłuż Wisły i ulicy Podmurnej oraz bramy: Mostowa, Klasztorna i Żeglarska, a także kilka baszt (wśród nich m.in. Krzywa Wieża, Monstrancja)
- ruiny zamku krzyżackiego
- zespół gotyckich kamienic mieszczańskich z XIV-XVI w., w tym m.in. Dom Kopernika (XV w.), Dom Eskenów (XIV w., przebudowany w XVI i XIX w.) oraz kamienice przy ul. Łaziennej, Małe Garbary, Mostowej, Szczytnej, Szerokiej, Szewskiej, Wielkie Garbary, Żeglarskiej.
- barokowe pałace miejskie: biskupów kujawskich, o bogato zdobionej fasadzie z roku 1693, Fengera (1742, przebudowany w XIX w.), Meissnera (1739, przebudowany ok. 1800)
- Kamienica Pod Gwiazdą, dom z XV w. przez krótki czas będący własnością znanego humanisty Filipa Kallimacha, przebudowywany w XVII w., fasada o dekoracji stiukowej z 1697 r.
- kościół poewangelicki św. Ducha
- kościół poewangelicki Trójcy św.
- spichrze z XIV-XVIII w. (w tym najlepiej zachowany w Polsce spichrz gotycki)
- Pomnik Mikołaja Kopernika
- Dwór Artusa w Toruniu, monumentalny neorenesansowy gmach (1889-1891, R. Schmidt) położony w południowej części Rynku Staromiejskiego - obecnie Centrum Kultury
- Teatr im. W. Horzycy - powstały w 1904 r., neobarokowo-secesyjny, dzieło wiedeńskich architektów specjalizujących się w projektowaniu budynków teatralnych, F. Felnera i H. Helmera
- siedziba Towarzystwa Naukowego w Toruniu z 1881 r.
- neogotyckie kościoły: garnizonowy św. Katarzyny z 1897 r., ewangelicko-augsburski św. Szczepana z 1903 r.
[edytuj] Kultura i nauka
[edytuj] Teatry
- Dramatyczne
- Teatr im. Wilama Horzycy
- Teatr CWC Wicza http://www.wicza.com
- Dziecięce
- Teatr "Baj Pomorski" http://www.bajpomorski.art.pl
- Teatr Objazdowy "Vaśka", http://www.teatrvaska.com.pl
- Teatr Lalek "Zaczarowany Świat"
- Muzyczne
- Teatr Muzyczny "Mała Rewia"
- Studencki Teatr Tańca
- Teatr Tańca AKRO
- Impresariaty, grupy teatralne
- Teatr Magma
- Perpetuum Mobile (studencki), www.perpetuum.prv.pl
- Grupa Teatralna Studio P
- Akademia Teatru Młodego Widza
[edytuj] Kina
- Cinema City (Śródmieście)
- Orzeł (Starówka)
- Nasze Kino (Starówka)
- Kinoteatr Grunwald (Śródmieście)
- Kino Niebieski Kocyk (studenckie, znajdujące się w klubie Od Nowa na Bielanach)
- Kino Letnie (znajdujące się w dziedzińcu ratusza na Starówce)
- Kino Diecezjalne (przy parafialne, znajdujące się w podziemiach kościoła pw. św. Józefa na Bielanach)
- Młode Kino Europejskie
[edytuj] Imprezy i festiwale
W Toruniu odbywają się dziesiątki imprez teatralnych, filmowych, muzycznych i kulturalnych. Do najciekawszych należą:
- Międzynarodowy Festiwal Teatralny KONTAKT (maj)
- Festiwal Muzyki i Sztuki Krajów Bałtyckich PROBALTICA (maj)
- Międzynarodowy Festiwal Muzyki Chrześcijańskiej SONG OF SONGS (czerwiec)
- Jazz Od Nowa Festiwal (luty)
- Akademickie Spotkania Teatralne KLAMRA (marzec)
- Ogólnopolski Festiwal Teatralny POBOCZA TEATRU (kwiecień)
- Toruński Festiwal Nauki i Sztuki (kwiecień)
- Festiwal Muzyczny TORUŃ-MUZYKA I ARCHITEKTURA (lipiec i sierpień)
- Ogólnopolski Festiwal TORUŃ-BLUES MEETING (listopad)
- Letnie Spotkania Teatrów Ulicznych (lipiec i sierpień)
- Promocja Edukacyjna (marzec, oferta szkół wyższych z całej Polski)
- Międzynarodowy Festiwal Lato Filmów
- Triennale Grafiki KOLOR W GRAFICE (jedna z największych światowych imprez graficznych, odbywa się w kilku *miastach)
- Międzynarodowe Toruńskie Spotkania Teatrów Lalek (październik)
- Ogólnopolski Konkurs Wydawnictw Reklamowych IDEA (maj)
- Konkurs ZPAP DZIEŁO ROKU (najstarszy w regionie)
- Toruński Festiwal Książki (listopad)
- Świętojański Festiwal Muzyki Organowej (maj i czerwiec)
- Międzynarodowe Spotkania Kapel Ludowych (czerwiec)
- Festiwal Folkloru Miejskiego KAPELE PODWÓRKOWE (wrzesień)
- Coroczna odsłona Alei Gwiazd
- Święto Miasta (24 czerwca)
- Święto Piernika (25 grudnia)
- Międzynarodowy Konkurs Twórczości Plastycznej Dzieci i Młodzieży
- Afryka Reggae Festival (charytatywny, jeden z największych w Polsce)
- Dark Stars Festival
- Toruński Offowy Festiwal Filmowy TOFFI (październik)
- Ogólnopolski Festiwal Muzyki Młodzieżowej BIG STAR FESTIWAL
- Festiwal TORUŃ HARMONICA TOP (maj)
- Przegląd Teatrów Ogródkowych MIĘDZYMURZE (sierpień)
- Net-Art-Festiwal Generacji Interaktywnej (październik)
- Muzyka Dawna Persona Grata (styczeń-grudzień)
- Międzynarodowy Festiwal Haendlowski (czerwiec)
- festiwal muzyki dawnej (VI) [1]
- Festiwal Teatrów Ulicznych BULWAR (lipiec)
- Koncerty pod Gwiazdami (sierpień-wrzesień)
- Europejskie Spotkania Artystyczne (maj) – oprócz Torunia w Przysieku i Zamku Bierzgłowskim.
- Konwent Miłośników Fantastyki Zahcon
- Festiwal Sztuki Internetowej Wyobraźnia Ekranu
[edytuj] Muzea
- Muzeum Okręgowe, złożone z kilku oddziałów - m. in.:
- Ratusza Staromiejskiego
- Domu Eskenów
- Kamienicy pod Gwiazdą - Muzeum Sztuki Dalekiego Wschodu
- Domu Kopernika
- Muzeum Podróżników im. Tony Halika
- Muzeum Etnograficzne ze skansenem i oddziałem w Kaszczorku
- Muzeum Piśmiennictwa i Drukarstwa w Grębocinie pod Toruniem
- Muzeum Techniki i Inżynierii Komunalnej Torunia
- Centrum Sztuki Współczesnej (planowane w ramach Narodowego Programu Kultury "Znaki czasu")
- Muzeum Uniwersyteckie
- Fort IV - XIX-wieczny fort artyleryjski, dostępny do zwiedzania z przewodnikiem, ekspozycja historii Twierdzy Toruń
[edytuj] Planetarium
- Planetarium im. Wł. Dziewulskiego http://planetarium.torun.pl/
- Planetarium - seanse filmowe
- Orbitarium - pokazy naukowe, sterowanie statkami kosmicznymi
- Obserwatorium Astronomiczne
- największe w Europie środkowej radioteleskopy (32 m średnicy)
- zabytkowe obserwatoria kopułowe optyczne (rozsuwane dachy)
[edytuj] Muzyka
- Toruńska Orkiestra Symfoniczna [2]
- Centrum Kultury "Dwór Artusa" [3]
- Zespół Szkół Muzycznych im. Karola Szymanowskiego [4]
- Ponadto z Toruniem silnie związane są zespoły takie jak Republika, Kobranocka, Raz Dwa Trzy, Czaqu, Butelka, Nocna Zmiana Bluesa, SOFA.
- Znani muzycy związani z Toruniem: Mariusz Lubomski, Grzegorz Ciechowski, Adam Nowak, Sławomir Wierzcholski, Atrakcyjny Kazimierz (Jacek Bryndal). Corocznie, podczas koncertu pamięci Grzegorza Ciechowskiego w klubie Od Nowa na Toruńskich Bielanach, przyznawana jest specjalna nagroda jego imienia dla młodych, utalentowanych muzyków.
[edytuj] Galerie
- Państwowa Galeria Sztuki Wozownia
- Galeria ZPAP "Na piętrze"
- Galeria Rusz
- Galeria Nad Wisłą
- Galeria i Ośrodek Plastycznej Twórczości Dziecka
- Galeria Dla... (Klub NRD)
[edytuj] Inne
- Towarzystwo Współpracy Z Miastami Bliźniaczymi Torunia
- Towarzystwo Naukowe w Toruniu [5]
[edytuj] Edukacja
[edytuj] Szkoły wyższe
[edytuj] Publiczne
- Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu (założony w 1945) z obserwatorium astronomicznym Piwnicach, gdzie znajduje się największy w Europie środkowo-wschodniej radioteleskopem o średnicy 32 m Strona internetowa
- Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Toruńskiej (aktualnie sekcja Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika)
- Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych w Toruniu (opiekę naukowo-dydaktyczną nad Kolegium sprawuje UMK)
- Kolegium Mody (oddział zamiejscowy ASP Łódź)
- Kolegium Pracowników Służb Społecznych
- Zespół Szkół Muzycznych im. Karola Szymanowskiego
[edytuj] Niepubliczne
- Wyższa Szkoła Bankowa [6]
- Wyższa Szkoła Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu [7]
- Toruńska Szkoła Wyższa [8]
[edytuj] Rekreacja i wypoczynek
- Zobacz także: Szlaki turystyczne Torunia i okolic
[edytuj] Atrakcje przyrodnicze i tereny zielone
- Planty utworzone na miejscu nowożytnych obwarowań bastionowych wokół Starówki (Dolina Marzeń, Al. Jana Pawła II, Jordanki, Park Etnograficzny, Park Waryńskiego)
- Ogród Zoobotaniczny na Bydgoskim Przedmieściu zał. w 1797 przez G. Schultza
- Park Waryńskiego
- Park Tysiąclecia na Stawkach
- Zabytkowy park miejski na Bydgoskim Przedmieściu
- Błonia położone nad Wisłą
- Barbarka - leśna osada
- W Toruniu znajduje się 28 obiektów uznanych za pomniki przyrody, w tym 22 pojedyncze drzewa, 5 grup drzew i 1 głaz narzutowy
- Zobacz też: pomniki przyrody w Toruniu.
[edytuj] Rezerwaty
- Rezerwat na rzece Drwęcy - ichtiologiczny (stanowisko m.in. minoga rzecznego)
- Na północ od miasta leży rezerwat leśny Las Piwnicki
- Kępa Bazarowa - wyspa wiślana i rezerwat leśny naprzeciwko Starego Miasta
[edytuj] Jeziora
- Nagus - na obszarze Torunia (dzielnica Rudak), nie nadające się do kąpieli ani wypoczynku
[edytuj] Media
- Stacje telewizyjne
- TVN / TVN24 - oddział Regionalny w Toruniu
- TVP 3 - TVP S.A. o/Bydgoszcz Redakcja w Toruniu
- Telewizja Trwam
- Telewizja Podróże TV
- TV Toruń
- Rozgłośnie radiowe
- Radio Maryja
- Radio Toruń
- Radio ESKA
- Radio GRA
- Radio Plus
- Radio Sfera
- Polskie Radio Pomorza i Kujaw w Bydgoszczy- Redakcja w Toruniu
- Prasa
- Lokalny oddział Gazeta Pomorska
- Nowości
- Lokalny oddział Gazety Wyborczej
- Teraz Toruń
- City Toruń
- Undergrunt
- Ilustrator
- Rocznik Toruński
[edytuj] Transport
[edytuj] Transport drogowy
- autostrada A1 - obecnie istniejący jednojezdniowy fragment służy jako wschodnia obwodnica i ma status drogi ekspresowej S10
- południowa obwodnica Torunia (tzw. trasa poligonowa) - fragment drogi ekspresowej S10; 15 listopada 2005 otwarta jedna jezdnia (budowa drugiej jezdni odłożona na później)
- droga międzynarodowa E75 (droga krajowa nr 1) w kier. Gdańska i Łodzi
- droga krajowa nr 15 w kier. Inowrocławia i Olsztyna
- droga krajowa nr 10 w kier. [[Bydgoszcz],[Szczecin]]a i Warszawy
- droga krajowa nr 80 w kier. Bydgoszczy
- droga wojewódzka nr 553 w kier. Różankowa
- droga wojewódzka nr 552 Różankowo - Lubicz stanowi północną obwodnice, o znaczeniu lokalnym na odc. Różankowo - Łysomice, od Łysomic do Lubicza jest to połączenie drogi krajowej nr 1 z drogą ekspresową S10, w przyszłości autostradą A1, która jest wschodnią obwodnicą Torunia.
- droga wojewódzka 654 (Toruń-Złotoria-Silno)
- droga wojewódzka 657 (Złotoria-Lubicz)
- droga wojewódzka 273 (Mała Nieszawka-Wielka Nieszawka-Cierpice)
- droga wojewódzka 257 (Toruń Przybyszewskiego-Torun-rz. Wisła-Mała Nieszawka)
- droga wojewódzka 572 (Lubicz-stacja PKP)
- droga wojewódzka 585 (Podgórska-Dybowska)
Większe inwestycje drogowe projektowane lub w czasie budowy:
- Trasa Średnicowa gen. Andersa Podgórza (w budowie)
- Trasa Wschodnia - z mostem na rzece wiśle (projektowana)
- Trasa Średnicowa północna (projektowana)
[edytuj] Transport kolejowy
Toruń jest ważnym węzłem kolejowym, krzyżują się tutaj linie kolejowe do Bydgoszczy, Kutna, Inowrocławia, Malborka, Olsztyna i Sierpca.
- Zobacz także: Most kolejowy im. Ernesta Malinowskiego w Toruniu
Stacje oraz przystanki kolejowe i ich lokalizacja wg osiedli i ulic:
- Toruń Główny (Stawki, ul. Kujawska)
- Toruń Miasto (Stare Miasto, plac 18 stycznia)
- Toruń Wschodni (Mokre, plac Fryderyka Skarbka)
- Toruń Kluczyki (Podgórz - Kluczyki, ul. Kluczyki)
- Toruń Północny (stacja towarowa) (Chełmińskie - Koniuchy, Szosa Chełmińska)
- Toruń Czerniewice (Czerniewice, ul. Przy Torze)
- Toruń Grębocin (Grębocin, ul. Ceramiczna)
- Toruń TRB (stacja towarowa) (Podgórz, ul. Nieszawska)
- Torun Elana (nieczynna) (Mokre - Katarzynka, ul. Płaska)
- Toruń Port Drzewny (zlikwidowany) (ul. Starotorunska)
- Toruń Zachodni (zlikwidowany) (Bielany)
- Toruń Barbarka (nieczynna) (Wrzosy - Barbarka, ul. Pawia)
Planowane jest uruchomienie w Toruniu systemu SKM. Do stworzenia sieci "naziemnego metra" Toruń zamierza wykorzystać dość rozwiniętą i w dużej mierze niewykorzystaną nić torów przebiegających przez miasto. W ten sposób z powodzeniem dojdzie do połączenia najważniejszych punktów grodu Kopernika z peryferyjnymi dzielnicami. Pomysłodawcy zapewniają, że przynajmniej w części uda się udrożnić komunikacyjne wąskie gardła, które tak przeszkadzają mieszkańcom i tym, którzy przez Toruń zmuszeni są przejeżdżać. Według szacunków, pierwsze oznaki rozluźnienia głównych arterii Torunia powinny być zauważalne już w 2008 roku. Zakończenie budowy sieci szybkich połączeń planowane jest na 2010 rok. Urzędnicy magistratu opierając się na szczegółowych planach sporządzonych przez fachowców zakładają cztery etapy realizacji przedsięwzięcia. Najdroższy ma kosztować około 160 milionów złotych. Tyle pieniędzy pochłonie wykopanie 300-metrowego tunelu pod ulicą Gagarina w okolicach Uniwersytetu Mikołaja Kopernika i budowa trakcji. Blisko 75 milionów trzeba włożyć na wybudowanie 18 platform przystankowych oraz organizacje podmiotu, który będzie zarządzać toruńskim metrem. Jeszcze raz tyle na rozbudowę istniejącej sieci i budowę od podstaw czterech wiaduktów zapewniających ciągłość szlaków. Pozostaje jeszcze zakup czterech nowoczesnych szynobusów za 39 milionów złotych. Pierwsze z nich kursować mają po istniejących już dziś, a nie wykorzystywanych torach łączących byłe zakłady chemiczne Polchem ze zlokalizowaną na Podgórzu ulicą Szubińską oraz po mającym powstać ciągu szyn między Dworcem Wschodnim a Polchemem.
[edytuj] Lotnisko sportowo - turystyczne
- Lotnisko Torun - Bielany
Lotnisko na Torunskich Bielanach obsługuje Aeroklub Pomorski, który istnieje od 1922 roku. Lotnisko dogodnie położone bezpośrednio przy linii kolejowej, drodze krajowej "80" oraz projektowanej trasie średnicowej. Posiada hotel oraz restaurację.
Obecnie na lotnisku czynnie działają sekcje sportowe (lotnicza, szybowcowa, lotniarska) oraz loty turystyczne. Przelot samolotem Wilga (4 miejsca) nad całym Toruniem to koszt ok. 150 zł. W sezonie loty dostępne praktycznie codziennie.
[edytuj] Port Lotniczy Toruń
W 2005 roku podjęto decyzję o rozbudowie toruńskiego lotniska i przystosowania go do ruchu pasażerskiego. Lotnisko zostało także umieszczone w programie ministerstwa infrastruktury o przystosowaniu 17 lokalnych lotnisk w Polsce. Juz w tej chwili lotnisko posiada dwa pasy betonowe (o długości 1269 i 1190) http://www.aeroklub.torun.pl/index.php?main=pliki&ID_kat=9 oraz zabudowania lotniskowe, oświetlenie pasa i wieżę kontrolną. Prace w pierwszym etapie przewidują przedłużenie pasa o 500 metrów ( docelowo do 3 km), oraz budowę nowego budynku portu w zachodniej części lotniska. Wg zapewnień Urzędu Miasta, za ok. 2 lata powinno zostać dostosowane do wymogów lotniska pasażerskiego. Całkowity koszt inwestycji szacowany jest na 280 mln. zł.
[edytuj] Transport wodny
- Torun od stuleci był ważnym portem rzecznym na Wiśle. Obecnie ta forma transportu jest mało popularna. Nadal jednak istnieją porty rzeczne w Toruniu.
- Port Drzewny - ul. Starotorunska
- Port Zimowy - ul. Popiełuszki (Rybaki)
- Regionalna Dyrekcja Gospodarki Wodnej, ul. Popiełuszki
- liczne przystanie żeglarskie
- AKS
- AZS
- KS Budowlani
- Szkwał, Port Drzewny
- Towimor, Port Drzewny
- Walter, Port Drzewny
[edytuj] Komunikacja miejska
-
Zobacz więcej w osobnym artykule: Miejski Zakład Komunikacji w Toruniu.
[edytuj] Miejski Zakład Komunikacji
![Zmodernizowany skład tramwajowy (Konstal 805Na + 805NaD), ul. Bydgoska](../../../upload/shared/thumb/d/d2/Konstal_805Na_nr_262_%2B_805NaD_nr_263_MZK_Toru%C5%84.jpg/250px-Konstal_805Na_nr_262_%2B_805NaD_nr_263_MZK_Toru%C5%84.jpg)
![Niskopodłogowy MAN Lion's City należący do MZK Toruń na pętli Barbarka.](../../../upload/shared/thumb/5/5f/MAN_Lion%27s_City_-_MZK_Toru%C5%84_nr_539.jpg/250px-MAN_Lion%27s_City_-_MZK_Toru%C5%84_nr_539.jpg)
- Zobacz także: Tramwaje w Toruniu
W mieście kursuje 38 linii autobusowych. 33 dzienne (w tym 5 podmiejskich), 2 nocne, 3 nocne specjalne (razem około 328 km) i 6 linii tramwajowych - 5 dziennych oraz jedna nocna (około 34 km). Udział tramwajów w pracy przewozowej wynosi tylko ok. 19%. Tabor autobusowy w kategorii wieku należy do jednych z najmłodszych w kraju, gorzej wypada tabor tramwajowy, lecz wagony są poddawane modernizacjom. Bolączką parku taborowego MZK Toruń jest mała ilość taboru przystosowanego do przewozu osób niepełnosprawnych. Obecnie (stan na listopad 2006) 40 autobusów jest przystosowanych do przewozu osób niepełnosprawnych, to jest 31% taboru autobusowego, żaden tramwaj nie jest przystosowany do przewozu osób niepełnosprawnych. Główne linie, pomimo relatywnie wysokiej częstotliwości w szczycie (5-10 min.) są przeciążone i panuje w nich tłok.
Ciekawostki:
Najdłuższa linia tramwajowa: 1
Najdłuższa linia autobusowa: 37 (miejsko-podmiejska)
Najdłuższa linia autobusowa, miejska: 31
Autobus z nr bocznym 543 posiada pełną klimatyzację.
Linia tramwajowa z największą częstotliwością kursowania: 1 (co 10 min.)
Linia autobusowa z największą częstotliwością kursowania: 15 (nawet co 5 min. w szczycie)
[edytuj] Inni przewoźnicy
Po mieście kursują także 4 linie bezpłatne do dwóch hipermarketów obsługiwane przez firmę Morvi. Na trasach podmiejskich kursują busy (np. TKA ALinia, MixBus). Od jesieni 2006 firma EUROPOL uruchomiła linię E z osiedla Na Skarpie do Centrum, konkurując z liniami MZK.
Miejski Zakład Komunikacji Toruński Klub Miłośników Komunikacji Miejskiej - informacje o komunikacji miejskiej w Toruniu
[edytuj] Sport
[edytuj] Kluby sportowe
- KS Unibax Toruń SSA (dawniej KS Apator Toruń)
- Toruński Klub Piłkarski (dawniej ZKS Elana Toruń)
- TKH ThyssenKrupp Energostal Toruń - (Toruński Klub Hokejowy)
- UKS Budowlanka Toruń
- Pomorzanin Toruń - drużyna hokeja na trawie (I liga), drużyna piłkarska
- SIDEn MMKS VIII LO Toruń [9] - męska drużyna koszykówki
- AZS UMK VIII LO - kobieca drużyna koszykówki
- Nova Trading
- Nestle-Pacyfic (kolarstwo)
- Toruński Klub Taekwon-do Lechmed Taekwon-do
[edytuj] Gospodarka i infrastruktura
Toruń jest dużym ośrodkiem przemysłowym.
- Przemysł chemiczny:
- Przemysł spożywczy:
- Przemysł elektromaszynowy:
- maszyny budowlane, biurowe, dla przemysłu chemicznego, okrętowy (Towimor), młynarski, aparatura oraz części elektryczne i elektroniczne (Apator SA), wodo- i gazomierze, zegary (Metron)
- Ponadto przemysł odzieżowy, poligraficzny (Zapolex), ceramiki budowlanej, drzewny
Toruńskie firmy zajmują wysokie miejsca w ogólnopolskich rankingach firm, takich jak np. ranking Rzeczypospolitej, oraz czołowe w rankingach wojewódzkich (np. Krajowa Spółka Cukrowa, TZMO)
12 kwietnia 2006 r. szef Sharp Corporation Katsuhiko Machida, premier Polski Kazimierz Marcinkiewicz oraz podsekretarz stanu w Ministerstwie Gospodarki Andrzej Kaczmarek spotkali się w Kancelarii Premiera, by podpisać umowę na budowę fabryki modułów do monitorów ciekłokrystalicznych w podtoruńskim Ostaszewie (gm. Łysomice). Fabryka ma ruszyć w styczniu 2007 r. Na początku będzie zatrudniać 800 osób. Do 2010 r. Sharp zainwestuje pod Toruniem 150 mln. €. Liczba etatów zwiększy się do kilku tysięcy. Przewiduje się, że w ślad za japońskim potentatem pójdą jego kooperanci i suma inwestycji w gminie Łysomice może się powiększyć trzykrotnie. Hipermarkety: Carrefour , Geant , Leroy Merlin , MediaMarkt , OBI , Real - cenrum handlowe Galeria Copernicous
[edytuj] Targi Toruńskie
Od 2005 r. firma Targi Toruńskie Sp. z o.o. przystąpiła do organizowania imprez targowych. Do cyklu imprez targowych weszły między innymi: Targi Wydawnictw i Szkolnej Promocji Edukacyjnej, Targi Infoadministracja i Infobiznes, Jarmark Katarzyński, targi kolekcjonerskie i konserwatorskie. W 2006 r. do użytku po generalnym remoncie została oddana hala targowa Centrum Targowe PARK. Zbudowana w 1928 r. jako najnowocześniejsza w Polsce hala wystawowa wg. projektu K. Ulatowskiego od 1958 r. była wykorzystywana niezgodnie z przeznaczeniem. Kilka razy do roku w Toruniu odbywają się duże uliczne jarmarki. Po renowacji Rynku Nowomiejskiego odbywały się tam, jednakże ze względu na niską frekwencję przeniesione je na ulicę Różaną.
Kalendarz jarmarków :
-
- Jarmark Wielkanocny (wiosną tydzień przed świętami)
- Jarmark Katarzyński (największy i najstarszy targ kolekcjonerów połączony z obchodami Święta Miasta zawsze na przełomie czerwca i lipca)
- Jarmark Pożegnanie Lata oraz Kolekcjonerów (zawsze pod koniec sierpnia, połączony z kiermaszem szkolnym)
- Jarmark Bożonarodzeniowy (trwa ok. dwa tygodnie przed świętami)
[edytuj] Znani torunianie i osoby związane z Toruniem
![Ulica Szeroka — obecnie deptak](../../../upload/shared/thumb/7/75/Torun_Szeroka_02.jpg/180px-Torun_Szeroka_02.jpg)
- Kazimierz Antonowicz (1914-2003)
- Piotr Artomius (1552–1609)
- Leszek Balcerowicz (ur. 1947)
- Zdzisław Bociek (ur. 1945)
- Antoni Bolt (1891-1941)
- Jacek Bryndal
- Rafał Bryndal
- Witold Chmielewski (ur. 1949)
- Grzegorz Ciechowski (1957-2001)
- Ludwik Czachowski (1944-1999)
- Bronisław Dietl (1878-1952)
- Katarzyna Dowbor (ur. 1959)
- Maciej Dowbor (ur. 1978)
- Władysław Dziewulski (1878-1962)
- Henryk Elzenberg (1887-1967)
- Marian Filar (ur. 1942)
- bł. Stefan Wincenty Frelichowski (1913-1945)
- Adam Freytag (1608-1650)
- Alicja Grześkowiak (ur. 1941)
- Tony Halik (1921-1998)
- Jan Krzysztof Hartknoch (1644-1687)
- Arnold Hasse (1873-1933)
- Zbigniew Herbert
- Bogdan Hołownia (ur. 1957)
- Artur Hutnikiewicz (1916-2005)
- Wilhelmina Iwanowska (1905-1999)
- Aleksander Jabłoński (1898-1980)
- Lotte Jacobi (1896-1990)
- Wiesław Jaguś (ur. 1975)
- Jarosław Jaworski
- Paweł Jaworski
- Iwona Kempa
- Maciej Konacki (ur. 1972)
- Jan Kopcewicz
- Mikołaj Kopernik (1473-1543)
- Joanna Koroniewska (ur.1978)
- Teodor Edward Körner (1810-1891)
- Jarosław Kostkowski
- Małgorzata Kożuchowska (ur. 1971)
- Andrzej "Kobra" Kraiński (ur. 1964)
- Sławomir Kruszkowski (ur. 1975)
- Marian Kryszewski (1925-2005)
- Zbigniew Krzywański (ur. 1961)
- Zbigniew Lengren (1919-2003)
- Bogdan Lewandowski
- Bogusław Linda (ur. 1952)
- Samuel Bogumił Linde (1771-1847)
- Mariusz Lubomski (ur.1962)
- Jerzy Łoś (1920-1998)
- Sławomir Maciejewski (ur. 1962)
- Miłka Malzahn (ur. 1971)
- Alfons Mańkowski (1870-1941)
- Maurycy Męczekalski
- Zofia Melechówna (ur. 1926)
- Adam Nowak (ur. 1963)
- Janina Ochojska (ur. 1955)
- Maciej Orłoś (ur. 1960)
- Wacław Oszajca (ur. 1947)
- Romuald "Wicza" Pokojski (ur. 1973)
- Mirosław Rogalski
- Jakub Kazimierz Rubinkowski (1668-1749)
- o. Tadeusz Rydzyk (ur. 1945)
- Wacław Sadkowski (ur. 1933)
- Kazimierz Serocki (1922-1981)
- Regina Smendzianka (ur. 1924)
- Samuel Tomasz Sömmering (1755-1830)
- Jerzy Fryderyk Steiner (1704-1766)
- Henryk Stroband (1548-1609)
- Grażyna Szapołowska (ur. 1953)
- Efraim Szreger (1727-1783)
- Wanda Szuman
- Wisława Szymborska
- Mirosław Twaróg
- Kazimierz Ulatowski (1884-1975)
- Sławomir Uniatowski
- Gustaw Weese (1801-1874)
- Sławomir Wierzcholski (ur. 1958)
- Janusz L. Wiśniewski (ur. 1954)
- Aleksander Wolszczan (ur. 1946)
- Jacek Yerka {ur. 1952)
- Elżbieta Zawacka
- Ignacy Zelek (1894 - 1961)
Zobacz też Doktorzy Honoris Causa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu
[edytuj] Miasta bliźniacze Torunia
Miasto | Kraj | Data podpisania umowy |
---|---|---|
Czadca | ![]() |
1996 |
Filadelfia | ![]() |
1976 |
Getynga | ![]() |
1978 |
Guilin (桂林) | ![]() |
2005 |
Hämeenlinna | ![]() |
1989 |
Kaliningrad | ![]() |
1995 |
Lejda | ![]() |
1988 |
Swindon | ![]() |
2003 |
[edytuj] Jednostki pływające, które nosiły lub noszą imię Torunia
- ORP Toruń - monitor rzeczny flotylli pińskiej
- ORP Toruń Transportowo-Minowy (morski) - więcej
- m/s Uniwersytet Toruński
- s/y Województwo Toruńskie
[edytuj] Bibliografia
[edytuj] Przewodniki i monografie
- Hoburg Karl, Belagerungen der Stadt und Festung Thorn seit dem 17. Jahrhundert, Thorn 1850 [10]
- Kestner Ernst, Beiträge zur Geschichte der Stadt Thorn : nach archivalischen Quellen mitgetheilt, Thorn 1882 [11]
- Semrau Arthur, Führer durch die alten Baudenkmäler der Stadt Thorn, Thorn 1894 [12]
- Uebrick Reinhard, Thorn. Illustrieter Führer, Danzig 1903 [13]
- Führer durch Thorn und seine Umgebung, Thorn 1917 [14]
- Toruń w jednym dniu, Toruń 1921 [15]
- Lankau Jan, Monografja i przewodnik ilustrowany po Toruniu z planem miasta, Toruń 1924 [16]
- Steiner Georg Friedrich, Das Merkwürdigste in, bey und um Thorn : 50 Zeichnungen, Berlin 1925 [17]
- Sydow Marian, Krótki przewodnik po Toruniu wydany staraniem Pomorskiej Elektrowni Krajowej "Gródek" na X. Zjazd Związku Elektrowni Polskich 2-4 czerwca 1928 r., Toruń 1928 [18]
- Sydow Marian, Toruń jego dzieje i zabytki, Toruń 1929 [19]
- Toruń. Monografja miasta, Toruń 1929 [20]
- Frankiewicz Czesław, Dzieje Torunia, Bydgoszczy i miast okolicznych, Poznań 1930 [21]
- Sydow Marian, Najciekawsze osobliwości m. Torunia z dawnych i nowszych czasów, Toruń 1933 [22]
- Chmarzyński Gwido, Toruń dawny i dzisiejszy, Toruń 1933 [23]
- Plan m. Torunia : wraz z krótkim przewodnikiem, Toruń 1937 [24]
- Strassenverzeichnis der Stadt Thorn, Thorn 1940 [25]
- Orłowicz Mieczysław, Toruń, Warszawa 1948 [26]
- Sienicka Antonina, Przewodnik dendrologiczny po Toruniu i okolicy, Łódź 1957 [27]
- Przybyłowa Janina, Toruń w opisach literackich. Głosy wieków, Toruń 1973 [28]
- Gąsiorowski Eugeniusz, Gąsiorowska Maria, Toruń. Krajobraz i architektura, Warszawa 1974
- Mansfeld Bogusław, Toruń i okolice. Przewodnik, Warszawa 1977 [29]
[edytuj] Historia
- Wielotomowa Historia Torunia pod red. Mariana Biskupa:
- T. 1, W czasach średniowiecza (do roku 1454), oprac. J. Chudziakowa, Toruń 1999
- T. 2, cz. 1, U schyłku średniowiecza i w początkach odrodzenia (1454-1548), Marian Biskup, Toruń 1992
- T. 2 cz. 2, W czasach renesansu, reformacji i wczesnego baroku (1548-1660), oprac. Stefan Cackowski et al., Toruń 1994
- T. 2 cz. 3, Między barokiem i oświeceniem (1660-1793), oprac. Jerzy Dygdała, Stanisław Salmonowicz, Jerzy Wojtowicz, Toruń 1996
- T. 3, cz. 1, W czasach zaboru pruskiego (1793-1920), oprac. Elżbieta Alabrudzińska et al., Toruń 2003
- T. 3, cz. 2, W czasach Polski Odrodzonej i okupacji niemieckiej (1920-1945), oprac. Elżbieta Alabrudzińska et al., Toruń 2006
- Dzieje Torunia, pod red. Kazimierza Tymienieckiego, Toruń 1933
[edytuj] Księgi adresowe
- Allgemeiner Wohnungs-Anzeiger für die Stadt Thorn (1866 - 1912)
- Księga adresowa miasta Torunia wraz z Podgórzem i powiatem Toruń-Wieś (1923)
- Księga adresowa i informacyjna miasta Torunia (1932)
- Książka adresowa miasta Torunia : według stanu z czerwca 1936 (1936)
[edytuj] Dawna prasa
- Thornische Nachrichten von Gelehrten Sachen (dwutygodnik,1762-1766)
- Biedaczek : czyli mały i tani tygodnik dla biednego ludu (1848-1850)
- Gazeta Toruńska (1867-1921)
- Słowo Pomorskie (1920-1939)
- Dom Rodzinny : dodatek tygodniowy Słowa Pomorskiego (1925-1933)
- Mestwin. Dodatek naukowo-literacki Słowa Pomorskiego (1925-1934)
- Historia czasopiśmiennictwa toruńskiego
[edytuj] Zobacz też
- Wyższe uczelnie w Toruniu
- Prezydenci Torunia
- Osiedla Torunia
- Gimnazjum i Liceum Akademickie
- Szlaki turystyczne Torunia i okolic
- Mapy i zdjęcia satelitarne
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Serwery Prywatne FTPsystem Polska - Darmowy hosting stron WWW dla Torunia.
- Toruński Serwis Turystyczny
- Oficjalna strona miejska
- Wirtualny Toruń
- Torun Online
- Toruński Informator Internetowy
- Historia i zdjęcia Dworu Artusa – niegdysiejszej siedziby Bractwa św. Jerzego
- ośrodek niezależnych mediów - mail - wiki
- Towarzystwo Naukowe w Toruniu
- Fundacja Światło
- wiki toruńskiej grupy użytkowników Linuksa - mail
- pierwotna witryna festiwalu Probaltica
- podziemna Solidarność regionu toruńskiego
- Toruń w serwisie Google Maps
- Zagadki, ciekawostki, historie o Toruniu
- Stare plany Torunia (1652-1911)
- Info Toruń - mapa satelitarna Torunia z wyszukiwaniem ulic
- Fotografie Torunia
- Fotografie Torunia w serwisie Panoramio (en)
Barbarka • Bielany • Bielawy • Brzezina • Bydgoskie Przedmieście • Chełmińskie Przedmieście • Czerniewice • Glinki • Grębocin • Jakubskie Przedmieście • Kaszczorek • Katarzynka • Koniuchy • Kluczyki • Mokre Przedmieście • Na Skarpie • Nowe Miasto • Podgórz • Rubinkowo • Rudak • Stare Miasto • Stawki • Wrzosy
Miasta na prawach powiatu: Bydgoszcz | Grudziądz | Toruń | Włocławek
Powiaty: aleksandrowski | brodnicki | bydgoski | chełmiński | golubsko-dobrzyński | grudziądzki | inowrocławski | lipnowski | mogileński | nakielski | radziejowski | rypiński | sępoleński | świecki | toruński | tucholski | wąbrzeski | włocławski | żniński
Białystok • Bydgoszcz • Gdańsk • Gorzów Wielkopolski • Katowice • Kielce • Kraków • Lublin • Łódź • Olsztyn • Opole • Poznań • Rzeszów • Szczecin • Toruń • Warszawa • Wrocław • Zielona Góra
Gdańsk • Tczew • Grudziądz • Świecie • Chełmno • Bydgoszcz • Solec Kujawski • Toruń • Ciechocinek • Nieszawa • Dobrzyń nad Wisłą • Włocławek • Płock • Wyszogród • Zakroczym • Łomianki • Warszawa • Karczew • Góra Kalwaria • Kozienice • Puławy • Annopol • Sandomierz • Połaniec
[edytuj] Przypisy
- ↑ Dane GUS. Przed wyborami samorządowymi w Polsce w 2006 Państwowa Komisja Wyborcza podawała liczbę 196 844 mieszkańców (Por. komunikat PKW).