Kaliningrad

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Ten artykuł dotyczy miasta określanego w języku polskim jako Królewiec. Zobacz też: inne miejscowości o nazwie Królewiec.

Współrzędne: 54°44'00" N 020°29'00" E

Kaliningrad
Кaлинингpaд


Herb Kaliningradu	Flaga Kaliningradu

Rosja

Juri Sawenko

215,7 km²

Położenie

54°44' N
20°29' E

Wysokość

4,8 m n.p.m.

Populacja (2005)
• liczba ludności
• gęstość

425,6 tys.
2016 os./km²

Tablice rejestracyjne

Podział miasta

5 dzielnic

Miasta partnerskie

Toruń

Położenie na mapie

Strona internetowa miasta

Herb Królewca od 1724

Kaliningrad – zdjęcie satelitarne Landsat

Katedra

Zamek krzyżacki w Królewcu wysadzony w 1968 r. przez Rosjan

Kaliningrad (do 4 czerwca 1946 – niem. Königsberg, potem nazwa zostala zmieniona na ros. Калининград (Kaliningrad), łac. Regiomontium, czes. Královec, lit. Karaliaučius, pol. Królewiec – od XVI, także Królówgród – do XVI) – miasto w Rosji u ujścia Pregoły do Bałtyku, w historycznej krainie Sambii; stolica obwodu kaliningradzkiego – eksklawy Rosji, graniczącej z Polską i Litwą. Liczba ludności Kaliningradu – 425,6 tys. (2005).

[edytuj] Historia

Miasto założone w 1255 przez Krzyżaków (na miejscu Pruskiej osady Tuwangste) na cześć czeskiego króla Przemysła Ottokara II, który stanął na czele wojsk krzyżackich podczas ich kolejnej wyprawy przeciwko Prusom. Krzyżacy postawili tu zamek, a w 1256 nazywano go zamek Królewska Góra w Sambii (castrum de Coningsberg in Zambia), po łacinie – Mons Regius (później Regiomontium). Miasto weszło w skład państwa Krzyżackiego, stając się stolicą diecezji sambijskiej, jednej z czterech diecezji na obszarze Prus. Zakon ostatecznie podbił Prusów w 1273 i przystąpił wtedy do rozbudowy miasta. Było to możliwe także z powodu przekazania zakonowi przez biskupa sambijskiego Henryka von Stritberga swojej części miasta. W 1312 zamek królewiecki stał się rezydencją wielkiego marszałka zakonu. Na przełomie XIII i XIV wieku kapituła sambijska wybudowała nowy kościół katedralny pod wezwaniem św. Wojciecha.

Rozwój osady zmusił zakon do podniesienia zamkowego osiedla wokół młyna do rangi miasta. 27 maja 1300 nadano prawa miejskie Nowemu Miastu (Nova Civitas), które jednak z czasem przejęło nazwę od pobliskiej wsi Lipnik. W 1478 Niemcy po raz pierwszy zapisali ją jako Löbenick, następnie mówiono Löbenicht i od tych nazw powstała druga wersja polska – Lewenik. W 1322 zakon przyznał kapitule wschodnią część wyspy Knipawa pod warunkiem wybudowania mostu na Pregole. Właśnie tutaj biskup rozpoczął budowę nowej katedry. W 1327 wielki mistrz Werner von Orseln nadał Knipawie przywileje miejskie. Miasto miało się nazywać Vogtswerder (wyspa wójta); pisano też Pregelmünde (Pregołoujście), ale zwyciężyła nazwa pierwotna – Knipawa (Kneiphof). Stare Miasto i Knipawa należały do Hanzy, a od 1440 do Związku Pruskiego. 11 kwietnia 1454 król Polski Kazimierz IV Jagiellończyk utworzył województwo królewieckie, którego stolicą został Królewiec i włączył je do Polski. 12 kwietnia 1455 miasto zostało odbite przez wojska krzyżackie, a województwo przestało istnieć. Podczas wojny trzynastoletniej od 1457 Królewiec stał się siedzibą wielkiego mistrza krzyżackiego. W czasie wojny polsko-krzyżackiej 1519-1521, oblegany był w maju 1520 przez polskie wojska zaciężne pod wodzą hetmana wielkiego koronnego Mikołaja Firleja.

Po sekularyzacji Zakonu Krzyżackiego w 1525 miasto stało się stolicą Prus Książęcych, zależnych od króla polskiego jako lenno. Wkrótce rozpoczęła się w Prusach wojna religijna, w wyniku ktorej religią panującą w państwie było chrześcijaństwo reformowane. W 1542 książę Albrecht Hohenzollern tworzy w Knipawie szkołę partykularną, w której mieli przygotowywać się kandydaci do studiów uniwersyteckich. Szkoła w 1544 została przekształcona w Pedagogium, które istniało do 1617. W 1551 w Królewcu ukazuje się pierwszy przekład Nowego Testamentu na język polski dokonany przez Stanisława Murzynowskiego. Na prośbę Albrechta Zygmunt August w 1560 obdarzył uniwersytet (Albertyna) w Królewcu takimi samymi przywilejami jakie posiadała Akademia Krakowska. Dzięki staraniom króla Zygmunta III i biskupa warmińskiego Szymona Rudnickiego (który nosił także tytuł biskupa sambijskiego) w latach 1614-1616 w Królewcu wzniesiono kościół katolicki, jednak na skutek protestów pobliskiej ewangelickiej gminy litewskiej, nie pozwolono wybudować wieży ani zawiesić dużego dzwonu.

W 1618 Prusy Książęce przeszły pod władzę elektorów Brandenburgii, a w 1657 uzyskały pełną niezależność od I Rzeczypospolitej.

W 1701 elektor Brandenburgii koronował się w Królewcu na króla Prus jako Fryderyk I. Koronacja odbyła się w Prusach, gdyż nie były one częścią składową Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, tak więc tytuł króla w Prusach był łatwiejszy do zaakceptowania dla cesarza. W wyniku koronacji ziemie pod władzą elektorów brandenburskich stały się częścią nowego Królestwa Prus. Królewiec był tylko miejscem koronacji, stolica państwa pozostała w Berlinie. Jednak dzięki tej koronacji miasto zyskało ogromne symboliczne znaczenie jako kolebka zjednoczonych Niemiec.

Fryderyk Wilhelm I wydał 13 czerwca 1724 reglament ratuszowy, który scalał trzy miasta: Stare Miasto, Knipawę i Lipnik w jedno miasto Królewiec, którego oficjalna nazwa brzmiała odtąd: Królewsko-Pruskie Stołeczne i Rezydencjonalne Miasto Królewiec (niem. Königlich Preussische Haupt- und Rezidenzstadt Königsberg). Miasto otrzymało też nowy herb – z herbu Starego Miasta wzięto biały krzyż i koronę (na środku), herb Lipnika po prawej – korona między dwoma gwiazdami, po lewej herb Knipawy – korona wśród dwóch myśliwskich rogów. Wszystkie wizerunki łączył pruski orzeł w koronie książęcej na głowie i koroną królewską z inicjałami FW (Fryderyk Wilhelm) na piersi. Herbem tym posługiwano się tylko na pieczęci miejskiej i dopiero w 1906 stał się on oficjalnym herbem miasta Królewiec.

W 1757 wybuchła wojna nazwana siedmioletnią. Zgodnie z porozumieniem między Austrią a Rosją carowa Elżbieta wydała 31 grudnia 1757 ukaz, na mocy którego wcieliła Królewiec do Rosji. Rosjanie opuścili miasto w marcu 1763.

W 1871 miasto stało się częścią Rzeszy. 9 kwietnia 1945, po krwawym oblężeniu, miasto zostało zdobyte przez Armię Czerwoną. Po wojnie, w wyniku postanowień poczdamskich, miasto jak i całe Prusy Wschodnie zostało odebrane Niemcom. Niemiecką ludność wykorzystano do pracy w bardzo ciężkich warunkach, a w 1948 wysiedlono, wg niemieckich źródeł po wojnie zginęło ponad 100 000 cywilów. Królewiec wcielono do Rosyjskiej FSRR (ZSRR), a po 1991 stał się częścią Rosji. W 1946 miasto przemianowano na Kaliningrad na cześć jednego z przywódców ZSRR Michaiła Kalinina, współodpowiedzialnego za zamordowanie polskich oficerów w Katyniu.

[edytuj] Miejsca odwiedzane przez turystów

Dom Sowietów (Каliningrad)

Z okresu II wojny światowej Królewiec wyszedł na tyle okaleczony, iż obecny Kaliningrad niewiele przypomina swego poprzednika. Naloty i ciężkie walki zrobiły swoje. Jednakże magia miasta sprawia, iż ciągną do niego co raz to nowe zastępy turystów, głównie z Niemiec. Najczęściej odwiedzają oni:

muzeum i grobowiec Immanuela Kanta w katedrze na wyspie Knipawie,
miejskie fortyfikacje – baszty Wrangel i Der Dohna wraz z Muzeum Bursztynu (Музей янтаря), bramy Królewską i Brandenburską, twierdzę Kronprinz z bastionem Grohman,
najładniejszym i jedynym ocalałym z wojny willowym osiedlem miasta jest Amalienau (Амалинау), obecnie leżące w dzielnicy centralnej (Центральный район),
spełniający rolę bazaru i pchlego targu – Rynek Centralny,
położoną nad brzegiem rzeki byłą siedzibę Giełdy, obecnie Dom Kultury Marynarzy,
Bunkier dowódcy obrony Królewca – generała Otto von Lasch’a,
Muzeum Historii i Sztuki (Областной историко-художественный музей),
Muzeum Rosyjskiego Państwowego Uniwersytetu im. Immanueka Kanta (Музей Российского государственного университета) wraz z pozostałością kolekcji unikalnej Biblioteki Wallenrodskiej (Die Wallenrodtsche Bibliothek, Валленродтская библиотека),
Oceanarium (Музей Мирового океана),
statek naukowo-poszukiwawczy Witiaź (Витязь), który brał udział w zdjęciach do legendarnego filmu Titanic.

Szokującym pomnikiem, który de facto stał się symbolem minionej epoki miasta, jest budowany w latach 1973-1988 w miejscu najpierw uszkodzonego w 1945 a następnie burzonego sukcesywnie w latach 1967-1969 Zamku Królewskiego, niedokończony 16 piętrowy tzw. Dom Sowietów (Дом советов). Powodem wstrzymania prac były problemy z jego statyką (niezinwentaryzowane piwnice itd). Inwestorem były władze obwodowe i miejskie. W latach dziewięćdziesiątych sprywatyzowany.

W 2006 podjęto prace nad rekonstrukcją historycznego centrum miasta.

[edytuj] Teraźniejszość

W 1991 podjęto decyzję o likwidacji zamkniętej strefy jaką od 1945 był obwód kaliningradzki. Tym samym region, jak i jego stolica – Kaliningrad, stały się otwarte na współpracę międzynarodową. W Kalinigradzie urodziła się żona prezydenta Rosji Władimira Putina – Ludmiła.

[edytuj] Militaria

W mieście swoją siedzibę ma dowództwo Floty Bałtyckiej (Балтфлот), ul. Grekowa 2 (Грекова), której dowódca pełni również funkcję zwierzchnika wszystkich jednostek wojskowych w obwodzie. Wśród kilkunastu jednostek wojskowych w Kaliningradzie mieści się też Bałtycki Instytut Wojskowo-Morski (Балтийский военно-морской институт).

5,3 km od centrum na płd-zach. mieści się pierwsze lotnisko wojskowe w Kaliningradzie - Małe Isakowo (ros. Малое Исаково, niem. Devau), siedziba miejscowego aeroklubu.
7 km od centrum, w miejscwości Czkałowsk (ros. Чкаловск, niem. Tannenwalde), zlokalizowano w 1935 największą bazę lotniczą w obwodzie, obecnie w granicach administracyjnych miasta.
15 km od centrum, w pow. Bagrationowsk, znajduje się lotnisko Niwenskoje (ros. Нивенское, niem. Wittenberg (bei Tharau), ang. Nivenskoye), obecnie nieczynne.
24 km od centrum, w pow. Guriewsk zlokalizowano lotnisko wojskowe Chrabrowo (ros. Храброво, niem. Powunden, ang. Khrabrovo), obecnie pełniące głównie cywilnego portu lotniczego.

Zobacz więcej w osobnym artykule: obwód kaliningradzki.

[edytuj] Gospodarka

Obecnie największe zakłady to:

Przybałtycka Stocznia Jantar (Прибалтийский судостроительный завод Янтарь), (b. stocznia Schichau),
Kalingradski Zakład Budowy Wagonów (Калининградский вагоностроительный завод),
Zakłady Produkcji Samochodów Avtotor (автомобилестроительное предприятие Автотор), produkujące samochody na licencji BMW, Kia i General Motors.

[edytuj] Transport

[edytuj] Transport morski

Obszar portowy Kaliningradu dzieli się na trzy części:

Port Morski
Port Rybacki
Terminal Naftowy

[edytuj] Komunikacja kolejowa

W Kalingradzie swoją siedzibę ma dyrekcja okręgowa kolei SZD (Калининградская железная дорога KЖД), eksploatująca sieć linii o łącznej długości 963 km i zatrudniająca 6774 pracowników (2005). Funkcjonują bezpośrednie połączenia kolejowe Kaliningradu z: Berlinem i Gdynią, Adlerem, Brześciem nad Bugiem, Charkowem, Czeliabińskiem, Homlem, Kijowem, Moskwą, Murmańskiem, Odessą, Symferopolem, Sankt Petersburgiem, większość przez Wilno i Mińsk.

[edytuj] Komunikacja lotnicza

Nieopodal (24 km na północ) znajduje się zbudowane w 1921 lotnisko wojskowe Chrabrowo (ros. Храброво, niem. Powunden, ang. Khrabrovo), spełniające od lat sześćdziesiatych również funkcję cywilnego a od kilkunastu lat międzynarodowego portu lotniczego. Kod portu: KGD. Obecnie lądują na nim samoloty następujących towarzystw lotniczych:

KD Avia (Berlin-Tegel, Kijów-Borispol, Moskwa-Domodedowo, Moskwa-Szeremetiewo, Soczi, Sankt Petersburg-Pułkowo); linie lotnicze z siedzibą w Kaliningradzie
Aerofłot (Moskwa-Szeremetiewo)
airBaltic (Kopenhaga, Ryga)
Belavia (Mińsk)
Perm Airlines (Erewań)
Polskie Linie Lotnicze LOT (Warszawa)
Pulkovo Aviation (Sankt Petersburg-Pułkowo)
UT Air (Moskwa-Wnukowo)

Uwaga: Do portu lotniczego z centrum Kaliningradu kursuje autobus nr 138, firmy Koenig-Auto (КёнигАвто). Terminal Międzynarodowy położony jest 3 km od Terminalu Krajowego.

W 1919 w Królewcu uruchomiono pierwszy port lotniczy Devau. W 1921 otwarto połączenie lotnicze Berlin-Gdańsk-Królewiec-Kłajpeda-Ryga, w 1923 przedłużono je do Tallina, a w 1924 do Helsinek; inny przewoźnik w 1922 rozpoczął loty na trasie Królewiec-Ryga-Moskwa. 27 stycznia 1945 z tego miejsca odleciał z Królewca ostatni niemiecki samolot JU-52 z 40 pasażerami na pokładzie. Obecnie lotnisko, nazwa oficjalna: Małe Isakowo (Малое Исаково), popularna: Devau (Девау), jest siedzibą miejscowego Aeroklubu.

[edytuj] Wyższe uczelnie

Obecnie w mieście pracuje 21 szkół wyższych. Najważniejsze z nich to:

Rosyjski Uniwersytet Państwowy im. Immanuela Kanta (Российский государственный университет им. И. Канта),
Bałtycka Akademia Państwowa (Балтийская государственная академия),
Kaliningradski Państwowy Uniwersytet Techniczny (Калининградский государственный технический университет), wcześniej Kaliningradski Techniczny Instytut Przemysłu Rybnego i Gospodarki (Калининградский технический институт рыбной промышленности и хозяйства),
Bałtycki Instytut Wojskowo-Morski (Балтийский военно-морской институт),
Kaliningradski Wojskowy Instytut Federalnej Służby Pogranicza Federacji Rosyjskiej (Калининградский военный институт федеральной пограничной службы РФ).