Górski Karabach

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն
(Lerrnajin Gharabagh Hanrapetutjun)
Republika Górskiego Karabachu


(o fladze)	(o godle)

Mapa rejonu Górskiego Karabachu. (Pomarańczowe zaznaczenie to obszar pod kontrolą Ormian)

Status polityczny

Niewyjaśniony

Język urzędowy

ormiański

Stolica

Stepanakert

Głowa państwa

Prezydent Arkadi Ghukasjan

Niepodległość
– Ogłoszenie
– Obchodzenie¹
– Uznanie

Od Azerbejdżanu
10 grudnia 1991
10 września 1991
Nie uznane

Powierzchnia

4400 km²

Ludność²
Skład etniczny³

145 000 (szac. 2002)
95% Ormianie
5% mniejszości

Waluta

Dram (AMD) (Armeński)

Strefa czasowa

UTC +4 (DST +5)

Domena internetowa

brak

Kod telefoniczny

374 ???

^1,2,3 nkrusa.org

Górski Karabach (oficjalna nazwa w języku ormiańskim Lerrnajin Gharabagh - Լեռնային Ղարաբաղ czasem używana jest nazwa Arcach - Արցախ , azer. Dağlıq Qarabağ - górski czarny ogród) to ormiańska enklawa będąca przedmiotem sporu pomiędzy Armenią a Azerbejdżanem. Obecnie obszar kontrolowany jest przez miejscowych Ormian wspieranych przez Republikę Armenii.

Górski Karabach zajmuje powierzchnię około 4500 km² (de facto pod kontrolą Ormian znajduje się obszar o powierzchni 14 000 km²), w 1990 zamieszkany był przez około 200 tysięcy ludzi, 76% obywateli stanowili Ormianie, 23% Azerowie, pozostały procent stanowili Rosjanie i Kurdowie. Stolicą regionu jest Stepanakert (po azersku Xankəndi), a drugim większym miastem Szuszi.

[edytuj] Historia

W czasach prehistorycznych Arcach stanowił część państwa nazywanego Kaukaską Albanią albo Alwanią, w roku 95 p.n.e. został zajęty przez Armenię i powtórnie utracony w 387 n.e. W V wieku wielu mieszkańców zostało chrześcijanami dzięki działalności Kościoła ormiańskiego. Autochtoniczna ludność stopniowo zasymilowała się z narodem ormiańskim.

W VII i VIII wieku region został najechany i splądrowany przez Arabów. W XI wieku Turcy zniszczyli królestwo Armenii, lecz ormiańska ludność tego trudno dostępnego, górskiego obszaru zachowała względną swobodę.

W XVII wieku obszar zajęła Persja, jednak zarządzali nim nadal Ormianie obdarzeni przez Persów pewną autonomią. W połowie XVIII wieku Persowie utworzyli tak zwany chanat karabaski. W 1813 Karabach przejęła carska Rosja (na 15 lat przed pozostałymi obszarami Armenii zajętymi przez Rosję) i dlatego w 1822 włączyła go w skład prowincji, która miała później stać się Azerbejdżanem.

W 1917 po rewolucji październikowej Górski Karabach stał się częścią Federacji Zakaukaskiej, która wkrótce rozpadła się na niepodległe państwa: Gruzję, Armenię i Azerbejdżan. Azerowie wspierani przez Turcję (pod rządami Komitetu na rzecz jedności i postępu odpowiedzialnego za rzeź Ormian przeprowadzoną wcześniej w Anatolii), pragnąc wyprzeć Ormian z jak największego obszaru historycznej Armenii, wkroczyli do Karabachu. Pomimo przegranej Turcji w I wojnie światowej alianci, ignorując desperackie protesty Ormian, przyznali prawo do Karabachu Azerbejdżanowi, licząc na to, że dzięki temu zdołają w przyszłości uzyskać dostęp do złóż ropy w Baku.

W 1920 Zakaukazie zostało zajęte przez bolszewików, którzy przyłączyli Górski Karabach do Azerbejdżanu, licząc na ułatwienie eksportu komunizmu do Turcji i uznając marzących o niepodległości Ormian za naturalnych wrogów jedności państwa sowieckiego. W 1923 na większości terytorium utworzono ormiański okręg autonomiczny, resztę zaś wcielono bezpośrednio do przyszłej Azerskiej SRS.

Stosunki etniczne w regionie w momencie wybuchu konfliktu

Pod koniec lat 80. XX wieku w obliczu zbliżającego się upadku ZSRR w Karabachu odżyły nadzieje na zjednoczenie z resztą Armenii. Chcąc je stłumić, azerskie władze formalnie zlikwidowały okręg autonomiczny, ustanowiły jego blokadę ekonomiczną i przeprowadziły antyormiańskie pogromy w azerskich miastach, najbardziej krwawy w Sumgaicie. 10 grudnia 1991 władze Górskiego Karabachu przeprowadziły referendum, w którym przygniatająca większość mieszkańców opowiedziała się za niezależnością. Azerska armia wkroczyła na teren Karabachu i przy wsparciu, w tym przy użyciu sprzętu stacjonującej na jej terenie Armii Radzieckiej zdołała - w początkowym stadium działań zbrojnych - opanować znaczną cześć terytorium, jednak później została wyparta przez słabo uzbrojonych powstańców ormiańskich. 12 maja 1994, gdy Ormianie kontrolowali już cały okręg autonomiczny, korytarz łączący go z Republiką Armenii oraz strefę bezpieczeństwa, podpisane zostało zawieszenie broni.

Dziś Republika Górskiego Karabachu jest de facto niepodległym państwem posiadającym demokratycznie wybrany rząd, wolnorynkową gospodarkę i wszystkie niezbędne atrybuty suwerenności. Nie jest jednak uznawana przez żadne państwo na świecie, nawet przez Armenię. Republika cieszy się jednak życzliwością władz Armenii.